Kandydoza to inna nazwa grzybiczego zapalenia jamy ustnej będącego jedną z najczęstszych chorób śluzówki wyściełającej tą okolicę. Wzięła się ona od nazwy patogenów, które najczęściej powodują tą dolegliwość, czyli grzybów z gatunku Candida albicans. Choroba może pojawić się na skutek bardzo różnorodnych przyczyn i dotyczy pacjentów w każdym wieku. Na szczęście jej objawy, choć uciążliwe, ustępują po prawidłowo przeprowadzonej terapii.
Czym jest kandydoza jamy ustnej?
Jest to grzybicze zapalenie jamy ustnej. Mówi się, że to choroba oportunistyczna, czyli taka która atakuje nasz organizm, gdy występują sprzyjające jej warunki. Obecność drożdżaków C. albicans stwierdza się u 20–50% zdrowych osób dorosłych i nawet u 65% dzieci, ale choroba nie rozwija się u każdego. Kandydoza, tak jak inne schorzenia oportunistyczne często towarzyszy spadkom i zaburzeniom odporności organizmu, niedoborom witamin i składników odżywczych w diecie, czy zaburzeniom hormonalnym.
Kandydoza jamy ustnej – objawy
Objawy mogą różnić się w zależności od postaci kandydozy, która pojawiła się u pacjenta. Do najczęstszych należą: biały, zazwyczaj niebolesny nalot o wyglądzie zsiadłego mleka pojawiający się na śluzówce policzków, podniebienia oraz języka, dodatkowo mogą towarzyszyć mu suchość oraz pieczenie w jamie ustnej. W innych przypadkach dochodzi do występowania czerwonych plam na błonie śluzowej, powstają pęknięcia i nadżerki. Objawy charakterystyczne dla konkretnych rodzajów kandydozy zostały omówione poniżej.
Kandydoza jamy ustnej – przyczyny
Wyróżniamy wiele przyczyn grzybiczego zapalenia jamy ustnej, najłatwiej podzielić je na miejscowe i ogólne.
Przyczyny miejscowe:
- zła higiena jamy ustnej;
- obniżone wydzielanie śliny – kserostomia, zespół Sjogrena lub w skutek radioterapii okolicy głowy i szyi;
- zmiany flory bakteryjnej np. w wyniku antybiotykoterapii;
- użytkowanie protez, szczególnie tych źle dopasowanych lub starych;
- urazy i stany zapalne błony śluzowej.
Przyczyny ogólne:
- zaburzenia odporności, zarówno wrodzone, jak i nabyte (np. AIDS);
- tymczasowe obniżenie odporności w wyniku infekcji bakteryjnej lub wirusowej;
- długotrwała terapia farmakologiczna – przyjmowanie antybiotyków, sterydów, leczenie immunosupresyjne;
- zaburzenia metaboliczne: cukrzyca;
- zaburzenia hormonalne: niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, niedoczynność nadnerczy;
- niedobory żywieniowe i zła dieta: niedożywienie, niedobory żelaza, kwasu foliowego, witaminy C, a także dieta bogata w węglowodany.
Kandydoza jamy ustnej – rodzaje
- Kandydoza rzekomobłoniasta
Występuje u noworodków zakażonych matek, dorosłych z zaburzoną mikroflorą jamy ustnej oraz towarzyszy zaburzeniom odporności. Jej obraz jest najczęściej kojarzony z typową grzybicą i przybiera postać białych nalotów przypominających zsiadłe mleko. Lokalizują się one na policzkach, podniebieniu, języku, dziąsłach. U niemowląt potocznie nazywana jest pleśniawkami. Nieleczona rozwija się i penetruje coraz głębsze warstwy błony śluzowej.
- Kandydoza zanikowa ostra – poantybiotykowa
Charakteryzuje się obecnością obszarów zanikania prawidłowej błony śluzowej, co manifestuje się pojawieniem czerwonych, bolesnych plam. Na zmienionej śluzówce powstają pęknięcia i nadżerki. Na języku zanikają brodawki nitkowate, a jego powierzchnia staje się gładka. Postaci tej najczęściej towarzyszy suchość i pieczenie w jamie ustnej.
- Kandydoza zanikowa przewlekła
Może przybierać formę zapalenia jamy ustnej spowodowanego użytkowaniem starych lub nieprawidłowo dopasowanych protez. W pierwszym przypadku protezy takie stają się doskonałym miejscem dla rozwoju i wzrostu grzybów. W drugim nieprawidłowe uzupełnienia protetyczne przyczyniają się do powstawania infekcji poprzez nieustanne podrażnienie i uszkadzanie błony śluzowej. Pod płytą protezy może dojść do powstania zmian rumieniowych lub rozrostu drażnionej błony śluzowej. Spotyka się również postać manifestującą się zapaleniem kątów ust lub romboidalnym zapaleniem języka (zanik brodawek nitkowatych w środkowej części języka).
- Kandydoza przewlekła rozrostowa
Występuje najczęściej u palaczy tytoniu. Zmiany przybierają formę dobrze odgraniczonych, stosunkowo twardych białych grudek i płytek.
- Postać przewlekła śluzówkowo-skórna
Współistnieje z chorobami autoimmunologicznymi i endokrynologicznymi.
Zapamiętaj: Kandydoza, tak jak inne schorzenia oportunistyczne często towarzyszy spadkom i zaburzeniom odporności organizmu, niedoborom witamin i składników odżywczych w diecie, czy zaburzeniom hormonalnym.
Kandydoza jamy ustnej – leczenie
Wstępna diagnoza zostaje potwierdzona przez lekarza przez badanie mykologiczne. Terapia kandydozy jest głównie leczeniem miejscowym i zazwyczaj opiera się na zastosowaniu nystatyny, mikonazolu, klotrimazolu, czy natamycyny w postaci tabletek do ssania, zawiesiny, żelu lub kremu, zależnie od potrzeb. Trwa około 2 tygodnie. Dodatkowo stosuje się 0,2% roztwór chloroheksydyny do płukania jamy ustnej oraz preparaty do miejscowego pędzlowania zmian. Ważne jest wyeliminowanie przyczyny problemu: wyregulowanie diety, suplementacja witamin, leczenie chorób ogólnych, wymiana lub naprawa uzupełnień protetycznych. Zastosowanie leczenia ogólnoustrojowego jest rzadkie i zarezerwowane dla przypadków ciężkich oraz nie reagujących na terapię miejscową.
Czy wiesz że: regularna wymiana protez na nowe pozwala uniknąć nie tylko zakażeń grzybiczych, ale także pozwala na utrzymanie lepszych warunków zgryzowych w bezzębnej jamie ustnej? Przekłada się to na komfort użytkowania tych uzupełnień oraz zachowanie zdrowia jamy ustnej przez dłuższy czas. Wymiana protez zębowych refundowana przez NFZ przysługuje każdemu co 5 lat.
Kandydoza jamy ustnej jest częstym problemem. Na szczęście jej diagnoza jak i terapia nie są ani skomplikowane, ani wyjątkowo inwazyjne. Jak powszechnie jednak wiadomo, lepiej jest zapobiegać niż leczyć, dlatego tak ważne jest skupienie się na przyczynach choroby i ich eliminacji. Na wiele z czynników mamy bezpośredni wpływ – chociażby na naszą dietę, czy higienę jamy ustnej, więc warto zadbać o te elementy, by uniknąć przykrych konsekwencji.