Kwasowa erozja szkliwa to proces rozpuszczania twardych tkanek zęba pod wpływem substancji o niskim pH, czyli kwasów. Szkliwo zaczyna tracić składniki mineralne i staje się bardziej miękkie już przy pH sięgającym 5,5. Dla porównania pH popularnych napojów gazowanych, osiąga wartości około 2,7 – 2,9 i właśnie dlatego są one tak szkodliwe dla naszych zębów. Jakie inne czynniki mogą być przyczyną kwasowej erozji szkliwa? Jakim chorobom może towarzyszyć? Jakie są jej objawy i przede wszystkim, jak nie dopuścić do jej powstawania?
Co to jest kwasowa erozja szkliwa?
Erozja to jedna z przyczyn powstawania ubytków w twardych tkankach zęba, czyli w szkliwie i zębinie (patrz: Rycina 1). Jeśli spojrzymy na zęba z góry widzimy jego powierzchnię okluzyjną, zwaną inaczej powierzchnią żującą. Wszystkie boczne ściany zębów, w zależności od tego, z której strony się znajdują, mają również swoje nazwy.
Czy wiesz że: mycie zębów do godziny od spożycia kwaśnych produktów (np. cytrusów, gazowanych napojów, soków) może przyczyniać się do ścierania ich powierzchni? Substancje te powodują tymczasowe rozmiękczenie naturalnie twardych tkanek, dlatego łatwo wtedy o ich uszkodzenie.
Wyróżniamy powierzchnie styczne, czyli wszystkie te które znajdują się w sąsiedztwie z innymi zębami, powierzchnie wargowe, czyli obszar każdego z zębów przednich sąsiadujący z wargą, powierzchnie policzkowe na zębach bocznych oraz od środka jamy ustnej – odpowiednio powierzchnie podniebienne zębów górnych i językowe zębów dolnych. Każda z nich zbudowana jest właśnie z twardych tkanek, czyli wspomnianego szkliwa i znajdującej się pod nim zębiny. Erozja jest to nic innego, jak proces powolnego, powierzchniowego rozmiękczania i rozpuszczania zęba. Zjawisko to nie ma związku z działalnością bakterii, dlatego tworzące się zmiany nazywane są niepróchnicowymi. Erozja osłabia strukturę zęba, pogarsza estetykę naszego uśmiechu, a także może być przyczyną różnych powikłań. Tkanki dotknięte tym procesem są bardziej wrażliwe na próchnicę oraz na ścieranie, na przykład podczas jedzenia twardych pokarmów. Właśnie dlatego bardzo ważne jest ustalenie przyczyn problemu, zapobieganie im, a także zachowanie prawidłowej higieny jamy ustnej.
Rycina 1. Budowa zęba.
(M.Komorniczak, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=8673610)
Objawy kwasowej erozji szkliwa
Erozja objawia się stopniowym niszczeniem powierzchni zębów, jest procesem przewlekłym, powolnym i nieodwracalnym. Pierwsze oznaki problemu to wypolerowany wygląd szkliwa oraz obecność niewielkich, zaokrąglonych zagłębień na jego obszarze. Z czasem, w wyniku coraz większej utraty szkliwa, na zniszczonych powierzchniach żujących zębów widoczna staje się prześwitująca zębina.
Zapamiętaj: W związku z tym, że utrata szkliwa oraz zębiny jest procesem nieodwracalnym, jedyną formą leczenia powstałych zmian jest odbudowa tkanek, czyli wykonanie wypełnienia.
Zmiany przybierają charakterystyczny wygląd stosunkowo płytkich, ale szerokich dołków o zaokrąglonych brzegach, kształtem przypominających miseczkę. W bardziej zaawansowanych stadiach dochodzi do całkowitego zaniku guzków na powierzchniach żujących i możliwa jest utrata tkanek sięgająca nawet do komory zęba. Erozje dietetyczne powodują typowe zmiany na powierzchniach wargowych zębów przednich górnych. Z kolei działanie kwasów wewnątrzpochodnych (wymioty, refluks) objawia się ubytkiem tkanek na powierzchniach podniebiennych zębów przednich górnych oraz na powierzchniach żujących i policzkowych zębów bocznych dolnych.
Przyczyny kwasowej erozji szkliwa
Problem ten spowodowany jest oddziaływaniem na zęby substancji chemicznych o niskim pH, czyli kwasów. Zależnie od czynnika niszczącego tkanki wyróżnia się erozję pochodzenia zewnętrznego lub wewnętrznego, a ich przyczyny to:
Erozja pochodzenia zewnętrznego:
- dietetyczne – kwaśne owoce, soki, napoje gazowane i niegazowane, wina, sosy sałatkowe, kwaśne cukierki, itd.;
- zawodowe (kwasy pochodzące ze środowiska) – zagrożenie dla pracowników laboratoriów oraz fabryk (na przykład: produkcja baterii, nawozów
- sztucznych, przeprowadzanie procesów z użyciem kwasów);
- leki doustne – żelazo, witamina C, aspiryna w tabletkach do ssania, środki stymulujące powstawanie śliny.
Erozja pochodzenia wewnętrznego – pojawianie się kwasu żołądkowego w jamie ustnej w wyniku:
- zaburzeń ze strony układu pokarmowego – wrzód trawienny, choroba refluksowa przełyku (tzw. refluks), infekcje układu trawiennego;
- zaburzeń metabolicznych – np. kwasica ketonowa (w wyniku niedoboru insuliny);
- działania ubocznego leków – powodowanie wymiotów;
- zaburzeń psychicznych i zaburzeń odżywiania (anoreksja, bulimia) – wywoływanie wymiotów lub wymioty spowodowane stresem.
Ponadto, czynnikiem przyczyniającym się do erozji szkliwa są zaburzenia funkcjonowania i choroby ślinianek. Gruczoły te, dzięki produkcji i dostarczaniu śliny do jamy ustnej pozwalają na rozcieńczanie i wypłukiwanie kwaśnych substancji, dlatego zmniejszenie jej wydzielania skutkuje większym narażeniem zębów na działanie kwasów.
Leczenie kwasowej erozji szkliwa
W związku z tym, że utrata szkliwa oraz zębiny jest procesem nieodwracalnym, jedyną formą leczenia powstałych zmian jest odbudowa tkanek, czyli wykonanie wypełnienia. Często jest to zadanie trudne, ze względu na charakter i umiejscowienie zmian. Ponadto jeżeli nie pozbędziemy się przyczyny problemu, będzie on nawracał, powodował kolejne ubytki i niszczył założone już wypełnienia.
Zapobieganie kwasowej erozji szkliwa
Zapobieganie, czyli profilaktyka kwasowej erozji szkliwa opiera się na różnych działaniach, wśród których najważniejsze to:
- spożywanie mniejszej ilości kwaśnych napojów i pokarmów (szczególnie napojów gazowanych);
- kontrolowanie diety dzieci przez rodziców;
- picie kwaśnych soków przez słomkę;
- utrzymywanie zbilansowanej diety;
- leczenie wcześniej wymienionych chorób, takich jak refluks;
- prawidłowa higiena jamy ustnej;
- regularne wizyty u dentysty i wykonywanie takich zabiegów jak fluoryzacja, która zwiększa odporność szkliwa na działanie kwasów;
- stosowanie past do zębów i płukanek z fluorem;
- prawidłowa technika szczotkowania zębów, a także używanie miękkiej szczoteczki;
- w przypadku zaburzeń pracy ślinianek – stymulacja wydzielania śliny za pomocą bezcukrowych gum do żucia;
- odbudowa utraconych dotychczas tkanek w celu ochrony odsłoniętej zębiny;
- wizyty kontrolne u stomatologa.
Dla naszych zębów najkorzystniejsze jest zachowanie naturalnych tkanek, gdyż żadna odbudowa za pomocą sztucznych materiałów nie jest idealna. W związku z tym najważniejsze dla nas powinno być zapobieganie kwasowej erozji i utracie szkliwa oraz zębiny. Pamiętajmy, że możemy to osiągnąć dzięki odpowiedniej, zbilansowanej diecie, dokładnej higienie jamy ustnej, a także regularnym wizytom u dentysty.