Z pojęciem paradontozy spotykamy się obecnie wyjątkowo często – w mediach pojawia się coraz więcej reklam, które polecają preparaty na tą przypadłość, programy telewizji śniadaniowej niejednokrotnie goszczą ekspertów opowiadających o tym jak się przed nią ochronić, czy też osoby, które osobiście się z nią borykają. Mimo wielu powszechnie dostępnych informacji, duża część społeczeństwa nie posiada żadnej wiedzy na temat tej choroby. Często pacjenci przez lata nie zdają sobie sprawy, że również należą do grona osób dotkniętych tym problemem. Czym więc jest paradontoza? I dlaczego stanowi ona aż tak duży problem?
Co to jest paradontoza?
Paradontoza, czyli mówiąc bardziej profesjonalnie – zapalenie tkanek przyzębia – to choroba, która dotyka tkanki otaczające ząb: dziąsło, ozębną, cement korzeniowy, a także wyrostek zębodołowy szczęki bądź część zębodołową żuchwy.
Prowadzi ona do utraty przyczepu łącznotkankowego (przyczep łącznotkankowy – szeregi komórek, które są odpowiedzialne za utrzymanie łączności między powierzchnią zęba, a powierzchnią dziąsła), zaniku kości wyrostka zębodołowego oraz tworzenia się patologicznych kieszeni dziąsłowych.
Podstawowym czynnikiem, który odpowiada za rozwój choroby są infekcje bakteryjne. Nie zmienia to jednak faktu, że niezwykle istotną rolę w jej progresji odgrywa też szereg indywidualnych czynników takich jak wiek, płeć, choroby ogólnoustrojowe czy też genetyczne uwarunkowania. Warto zaznaczyć, że choroba ta jest tuż po próchnicy drugim(!) najczęściej diagnozowanym schorzeniem w obrębie układu stomatognatycznego. Dotyka ona nie tylko jak to się utarło w opinii publicznej seniorów, ale też dorosłych, a nawet młodzież czy dzieci. Dlatego tak ważne jest to, aby każdy z nas posiadał podstawową wiedzę na jej temat, a przede wszystkim informacje, jak się przed nią chronić.
Objawy paradontozy
Objawy paradontozy są niezwykle różnorodne. Zależą one przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby. Początkowe stadia paradontozy charakteryzują się łagodnymi objawami: zaczerwienienie i bolesność dziąseł, delikatne krwawienie podczas szczotkowania zębów, dyskomfort w jamie ustnej czy odsłonięte szyjki zębów. Większości osób nie skłaniają one do decyzji o wizycie w gabinecie stomatologicznym w celu zdiagnozowania problemu. Moment, gdy decydujemy się na konsultację ze specjalistą, jest często zdecydowanie zbyt późny, a zmiany, które nastąpiły w tkankach są już niekiedy nieodwracalne.
Wraz z progresją choroby i poszerzaniem się stanu zapalnego, pojawiać się może szereg nowych objawów, takich jak
- halitosis (nieprzyjemny zapach z ust);
- obrzęk dziąseł;
- znaczne krwawienie dziąseł;
- ruchome zęby;
- znacznie obnażone szyjki zębów.
Należy zaznaczyć, że pojawienie się któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów, powinno perswadować natychmiastową wizytę u lekarza dentysty.
Przyczyny paradontozy
Paradontoza jest chorobą, na którą składa się wiele czynników. Jednym z nich jest obecność szkodliwych bakterii, takich jak Treponema denticola, Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia czy Fusobacterium nucleatum. Nadmiernie gromadzą się one w obrębie kieszonek zębów oraz w płytce nazębnej. Niedostateczną bądź też niepoprawna higiena jamy ustnej, stanowi podłoże tworzenia się płytki nazębnej, która stanowi idealne miejsce dla dalszego rozwoju i namnażania się patogenów bakteryjnych.
Wraz ze wzrostem ilości płytki nazębnej, dochodzi nie tylko do namnażania bakterii, ale też do sukcesywnego tworzenia się kamienia nazębnego. Kamień ten może tworzyć się naddziąsłowy i poddziąsłowy. Jeśli w porę nie zostanie on usunięty, może powodować podrażnienia tkanek miękkich i być impulsem ku tworzeniu się stanu zapalnego. Zignorowanie początkowych sygnałów świadczących o nieprawidłowym stanie tkanek otaczających ząb, prowadzi do progresji stanu zapalnego. Ostre zapalenie, przechodzi w proces przewlekły, którego końcową fazą jest właśnie paradontoza. Poza bakteriami na rozwój paradontozy wpływają też miejscowe czynniki predysponujące, choroby ogólnoustrojowe oraz czynniki indywidualne.
Czynniki miejscowe wpływające na rozwój paradontozy:
- budowa anatomiczna zębów (ich naturalne zagłębienia, tj. bruzdy);
- miejsca retencyjne (stanowiące idealną lokalizację do osadzania się płytki nazębnej);
- stłoczenia zębów.
Czynniki ogólnoustrojowe wpływające na rozwój paradontozy:
- cukrzyca;
- otyłość;
- zakażenie wirusem HIV/choroba AIDS;
- choroby autoimmunologiczne.
Czynniki indywidualne wpływające na rozwój paradontozy:
- wiek (szczególnie narażone są osoby po 40 r.ż.);
- płeć (statystycznie paradontoza jest częściej wykrywana u mężczyzn, ok. 57% przypadków);
- czynniki genetyczne;
- status społeczny (osoby z niższym statusem społecznym oraz mniejszymi możliwościami w dbaniu o higienę jamy ustnej, są narażone na znacznie opóźnione wykrycie choroby, często już w bardzo zaawansowanym stadium);
- nikotynizm.
Nowe badania wykazują, że na rozwój paradontozy może też wpływać zaburzona aktywność mięśni żwaczy, czyli bruksizm. Zaburzenie to charakteryzuje bardzo szeroka etiologia. Podstawowym problemem, jaki się z nim wiąże jest nadmierne zaciskanie zębów.
Jak leczyć paradontozę?
Leczenie paradontozy jest uzależnione od stopnia jej zaawansowania. Początkowe fazy choroby nie wymagają szczególnej interwencji ze strony lekarza dentysty. Leczenie jest zazwyczaj ograniczone do wykonania podstawowych zabiegów higienizacji: usunięciu złogów kamienia nad- i poddziąsłowego, piaskowaniu, dobraniu odpowiednich preparatów . Bardzo istotną rolę odgrywa tu natomiast podniesienie świadomości pacjenta, odnośnie dbania o higienę jamy ustnej.
Należy zweryfikować, czy sposób, w jaki dba on o zdrowie jamy ustnej jest właściwy. Bardzo często problem leży po stronie niepoprawnego szczotkowania zębów – wówczas, powinien być on dokładnie poinstruowany w jaki sposób powinny być one czyszczone, jakiej szczoteczki użyć, oraz jakimi pastami się posiłkować. W momencie gdy u pacjenta widoczne są znaczne złogi kamienia nazębnego, niezbędne jest wykonanie skalingu. Po usunięciu złogów i zmianie codziennych nawyków higienicznych stan dziąseł powinien widocznie się poprawić, a poczucie dyskomfortu stopniowo się zmniejszać. W przypadku zaawansowanej paradontozy, niezbędne jest posiłkowanie się zabiegami chirurgicznymi. Ma to na celu usunięcie zmienionych zapalnie tkanek. Wykonuje się to, aby dać zdrowym tkankom szansę na regenerację i odbudowę.
Wśród zabiegów wykonywanych przy zaawansowanej postaci paradontozy możemy wyróżnić:
- kiretaż (usunięcie ze ściany bocznej kieszonki tkanki ziarninowej);
- gingivektomię (wycięcie ściany tkanek miękkich z patologicznie zmienionych kieszonek);
- operacje płatowe (usunięcie nabłonka kieszonki dziąsłowej i zapalnie zmienionych tkanek, poprzez uformowanie i wycięcie płata śluzówkowo-okostnowego);
- zabiegi przeszczepienia dziąsła.
Jak leczyć paradontozę domowymi sposobami?
Niestety, nie istnieją domowe sposoby, które mogłyby wyleczyć paradontozę. Podstawą leczenia zapalenia przyzębia powinny być zabiegi wykonywane w obrębie gabinetu stomatologicznego. Działania jakie możemy podejmować w domowych warunkach, opierają się głównie na odpowiedniej pielęgnacji jamy ustnej oraz na stosowaniu preparatów o właściwościach, które mogą zredukować stany zapalne dziąseł. Poza profesjonalnymi preparatami, bardzo pomocne mogą być ziołowe płukanki na bazie kory dębu czy też rumianku. Mają one łagodzące działanie, które może uśmierzyć ból i zapalenie dziąseł, charakterystyczne dla początkowych stadiów choroby.
Wbrew temu, co często możemy usłyszeć, nie znajdziemy też preparatu, który w sposób bezpośredni zadziała na problem, jakim jest paradontoza. Należy o tym pamiętać, ponieważ wiele informacji dotyczących past do zębów czy płukanek, niesie ze sobą mylny dla pacjenta przekaz. Raz jeszcze należy podkreślić – preparaty stosowane w leczeniu paradontozy minimalizują jej objawy, poprawiają stan dziąseł, jednak nie gwarantują pełnego zdrowia przyzębia.
Jak wzmocnić dziąsła po paradontozie?
Dziąsła pacjentów z paradontozą charakteryzują się zwykle dość średnią kondycją. Są często obrzmiałe, obolałe, mają dużą skłonność do krwawienia. Należy o nie zadbać w szczególny sposób, który pozwoli na ich stopniowe wzmocnienie i odbudowę. Przede wszystkim podstawę powinno stanowić tu stosowanie wszystkich zaleceń, otrzymanych od lekarza dentysty. Niezbędne jest bardzo rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej. Szczotkowanie zębów powinno odbywać się 2-3 razy dziennie. Powinno być ono uzupełnione o stosowanie płynów do płukania jamy ustnej. Jeśli skład płynu zakłada, że możemy stosować go kilka razy dziennie, powinniśmy używać go też po każdym posiłku.
Niezbędne jest sukcesywne usuwanie płytki z przestrzeni międzyzębowych, przy użyciu nici dentystycznej lub szczoteczek międzyzębowych. Obecnie oferowane preparaty cechują się niezwykłą różnorodnością. Należy jednak zwrócić uwagę na to, aby wybierać te na bazie fluoru. Szereg nici dentystycznych zawiera w swoim składzie ten niezwykle ważny dla zębów pierwiastek, dlatego warto mimo nieznacznie wyższej ceny, zdecydować się właśnie na te produkty. Należy też chwilę zastanowić się nad wyborem odpowiednich szczoteczek międzyzębowych – ponieważ oferowane są one w różnych rozmiarach, powinniśmy na początku sprawdzić, który z nich byłby dla nas najbardziej odpowiedni. Stosowanie zbyt dużej szczoteczki, może prowadzić do dodatkowego podrażnienia już i tak uszkodzonych dziąseł. Nie zapominajmy też o dbaniu o nasze dziąsła “od środka”. Niezwykle pomocna w tym przypadku jest suplementacja witamina C oraz witaminy K. Dlatego warto sięgać po owoce i warzywa, które są ich źródłem.
Implanty a paradontoza
Wiele osób jest przekonanych, że problem paradontozy wyklucza możliwości wykonania implantów w obrębie jamy ustnej. Nic bardziej mylnego. Paradontoza nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do zabiegu implantacji. Należy jednak pamięć, że przed jej wykonaniem jama ustna powinna być w nienagannym stanie zdrowotnym. Jakiekolwiek stany zapalne, wykluczają możliwości wykonania zabiegu. Wszczepienie implantu w miejsce, w którym toczy się proces zapalny stanowi ogromne ryzyko niepowodzenia zabiegu. Niezbędna jest także diagnostyka radiologiczna, w celu sprawdzenia czy w wyniku choroby nie doszło do ubytku tkanki kostnej w obrębie szczęki czy żuchwy. W takim przypadku niezbędny może okazać się zabieg regeneracji kości.
Zapamiętaj: Paradontoza nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do zabiegu implantacji.
Niezwykle ważną rolę odgrywa również stosunek pacjenta do dbania o higienę jamy ustnej. Pacjenci po zabiegu implantacji powinni być wyjątkowo świadomi, ponieważ to w dużej mierze ich zaangażowanie wpływa na powodzenie zabiegu. Niezbędna jest wyjątkowa dbałość o higienę, regularne wizyty kontrolne w gabinecie stomatologicznym, oraz bezwzględne przestrzeganie wszelkich zaleceń, otrzymanych od lekarza dentysty.
Paradontoza u dzieci
Paradontoza u dzieci stanowi niezwykle rzadki problem, dotyka ona ok. 0,1% dzieci i młodzieży w obrębie europejskiej populacji. Niestety jeśli już się pojawi, ma ono zwykle dość agresywny i burzliwy przebieg. Etiologia schorzenia jest zazwyczaj związana z niewłaściwą odpowiedzią immunologiczną dziecka na patogen. Dlatego szczególnie narażeni są młodzi pacjenci, z przypadłościami, które powodują niepoprawną odpowiedź obronną organizmu (np. białaczka).
Czy wiesz że: podczas miesiączki młode kobiety są szczególnie narażone na problem zapalenia dziąseł? Podczas jej trwania dochodzi do dużego wzrostu poziomu żeńskich hormonów płciowych, głównie progesteronu. Powoduje to zwiększenie ukrwienia dziąseł, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia stanu zapalnego.
Znacznie częstszym zjawiskiem niż paradontoza, jest powszechnie znane zapalenie dziąseł, które również należy do schorzeń przyzębia. Dlaczego warto wspomnieć o nim odnośnie tematu dzieci? Między innymi dlatego, że bardzo często występuje ono w okresie dojrzewania. Ten szczególny okres znany jest przede wszystkim z “burzy hormonów”. Duże zmiany hormonalne zachodzące w organizmie sprawiają, że dziąsła stają się bardziej podatne na infekcje, a ich reakcja zapalna jest zdecydowanie bardziej zaostrzona. Należy tu jednak zaznaczyć, że w porównaniu z paradontozą, zapalenie dziąseł ma zazwyczaj znacznie łagodniejszy przebieg. Wdrożenie odpowiedniego dbania o higienę jamy ustnej (regularne szczotkowanie zębów + płyny do płukania jamy ustnej + nitkowanie/stosowanie szczoteczek międzyzębowych) oraz higienizacji w gabinecie stomatologicznym jest zazwyczaj wystarczające do jego opanowania.
Paradontoza genetyczna
Czynnik genetyczny jest jedną z wielu składowych, wpływających na rozwój paradontozy. Powszechnie znany jest fakt, że osoby, których bliscy borykają się z problem paradontozy, są na nią szczególnie narażone. Nie jest to jednak wyznacznikiem. Ciężko określić, kto jest bardziej narażony – czy pacjent, w którego rodzinie nie występowała paradontoza, jednak jego higiena jamy ustnej jest znikoma, czy z kolei ten z bliskimi dotkniętymi chorobą, ale za to dbający o zdrową kondycję zębów i dziąseł. Odpowiednia profilaktyka oraz zwiększony nacisk na dbanie o higienę jamy ustnej, są dla pacjentów z historią paradontozy w rodzinie fundamentem do tego, aby cieszyli się oni “zdrową buzią” przez lata. Dlatego tak ważne jest stosunkowo szybkie uświadamianie pacjentów, o ryzyku choroby – i to nie tylko tych z predyspozycjami genetycznymi!
Podsumowując niezwykle obszerny i ciekawy temat, jakim jest schorzenie paradontozy, należy raz jeszcze zaznaczyć, że fundamentem, który nas przed nią chroni jest dbanie o higienę jamy ustnej oraz regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym. Nawet „najlepsze geny” nie zapewnią nam 100% ochrony przed tą chorobą, jeśli zaniechamy podstawowe zabiegi higienizacyjne. Warto więc o tym pamiętać. Zdrowe dziąsła są fundamentem dla zdrowych i silnych zębów. Dlatego jeśli zależy nam na tym, by cieszyć się pięknym i zdrowym uśmiechem, pamiętajmy nie tylko o naszych zębach… ale też o zdrowych dziąsłach.