Zęby – ich budowa i funkcje jakie pełnią w naszym organizmie, jest dla wielu osób zupełnie nieznanym tematem.. Mało kto wie, w jak wielu codziennych czynnościach biorą one udział- żucie, mowa, tworzenie estetycznego wyglądu twarzy. Jak więc zbudowane są nasze zęby? Ile ich mamy? I czy stwierdzenie “zęby masz jedne na całe życie” jest aby na pewno prawidłowe?
Rodzaje zębów
Wyróżniamy 4 rodzaje zębów:
- siekacze
Ryc.1 [Źródło]
- kły
Ryc. 2 [https://kids.playquiz2win.com/wp-content/uploads/2019/05/canine-291×300.jpg]
- przedtrzonowce
Ryc.3 [https://kids.playquiz2win.com/wp-content/uploads/2019/05/premolar-300×300.jpg]
- trzonowce
Ryc. 4 [https://kids.playquiz2win.com/wp-content/uploads/2019/05/molar-300×300.jpg]
Ponadto uzębienie ludzkie charakteryzuje się wielopokoleniowością – wyróżniamy pokolenie zębów mlecznych i stałych. Pokolenie zębów mlecznych rozwija się jako pierwsze – ich 20 zawiązków tworzy się już w 7 tygodniu życia płodowego. Sukcesywnie wraz z rozwojem dziecka, dochodzi też do rozwoju zębów – proces w którym ich korony zaczynają być widoczne w jamie ustnej nazywany jest erupcją. Początek “ząbkowania”, czyli pojawiania się pierwszych zębów mlecznych w jamie ustnej, ma miejsce zazwyczaj między 6 a 10 miesiącem życia. Pokolenie zębów stałych zastępuje zęby mleczne, i służy nam przez resztę życia. Rozwój ich zawiązków zębowych ma swój początek w 20 tygodniu życia płodowego. Około 6 roku życia dziecka następuje początek wymiany uzębienia mlecznego, na stałe.
Budowa zęba
Ryc.5 [https://adst.mp.pl/img/articles/choroby-i-leczenie-przyzebia/budowa-zeba-500.jpg]
Każdy ząb niezależnie od jego rodzaju, czy też pokolenia składa się z tych samych elementów anatomicznych, takich jak:
- korona – widoczna w jamie ustnej część zęba (wystająca ponad pokryty dziąsłem wyrostek zębodołowy). Pokryta jest ona szkliwem, które stanowi funkcję “płaszcza”, chroniącego korony zębów. Wnętrze korony stanowi komora zęba, która wypełniona jest miazgą koronową;
- szyjka – otoczone dziąsłem przewężenie, które oddziela koronę od korzenia;
- korzeń – część niewidoczna gołym okiem (zakotwiczony w obrębie zębodołu). Pokryty jest cementem korzeniowym – podobnie jak w przypadku szkliwa, funkcja cementu polega na ochronie tkanek budujących korzenie zębów. Wnętrze korzenia wypełnia charakterystyczny dla każdego rodzaju zęba system kanałów, w obrębie których znajduje się miazga korzeniowa.
Zbudowane są one także z jednakowych tkanek:
- szkliwo – tkanka pokrywająca koronę zęba. Wykazuje bardzo dużą twardość;
- zębina – tkanka znajdująca się pod warstwą szkliwa;
- miazga – żywa tkanka zęba. Wypełnia jego komorę;
- cement – tkanka pokrywająca korzeń zęba.
Budowa zęba mlecznego
Pokolenie zębów mlecznych tworzone jest przez 20 zębów:
- 8 siekaczy,
- 4 kły,
- 8 trzonowców.
Zęby mleczne znacznie różnią się budową od zębów stałych. Są one znacznie mniejsze – ich korony mają niewielkie, beczułkowate kształty. Na ich powierzchni zauważalna jest “linia neonatalna” – granicę między szkliwem powstałym podczas życia płodowego, a tym utworzonym w okresie poporodowym. Korzenie zębów mlecznych są wydłużone i wąskie. W porównaniu z zębami stałymi, są znacznie krótsze. Szkliwo, pokrywające koronę zębów mlecznych, jest słabo zmineralizowane – w efekcie zęby te są znacznie słabsze od zębów stałych, znacznie częściej dochodzi w nich do rozwoju procesów próchnicowych.
Budowa zębów stałych
W przypadku zębów stałych ich ilość jest zmienna – wynosi od 28 do 32, w zależności od tego czy obecne są zęby trzonowe (tzw. zęby mądrości):
- 8 siekaczy,
- 4 kły,
- 8 przedtrzonowców,
- 8, 9, 10, 11 lub 12 trzonowców (w zależności od obecności III zębów trzonowych).
Zęby stałe charakteryzują się znaczną różnorodnością. W porównaniu z mlecznymi poprzednikami wykazują znacznie większe rozmiary. Mają też zupełnie inną barwę – zazwyczaj są żółto-białe. Wynika to z faktu, że ich szkliwo jest lepiej zmineralizowane. W efekcie zęby te są silniejsze, trwalsze i bardziej odporne na rozwój procesów próchnicowych. Posiadają długie i szerokie korzenie, których systemy kanałowe są bardzo zmienne i rozbudowane – szczególnie w przypadku zębów trzonowych.
Budowa przyzębia
Przyzębie jest zespołem struktur, których zadanie polega na utrzymywaniu zęba w zębodole. Stanowi też wobec zębów funkcję ochronną. W jego skład wchodzi 5 elementów:
- dziąsło,
- ozębna (tkanka, która wypełnia przestrzeń pomiędzy cementem korzeniowym, a kością szczęki/żuchwy. Odpowiada ona za utrzymanie zęba w zębodole),
- cement korzeniowy,
- kości wyrostka zębodołowego szczęki,
- część zębodołowa żuchwy.
Funkcje zębów
Obecnie jedną z najbardziej docenianych funkcji jaką pełnią zęby, jest bez wątpienia funkcja estetyczna. W dzisiejszych czasach piękny uśmiech jest nie tylko dopełnieniem wizerunku, ale też indywidualną wizytówką każdego z nas.
Zapamiętaj: Pokolenie zębów mlecznych rozwija się jako pierwsze - ich 20 zawiązków tworzy się już w 7 tygodniu życia płodowego.
Nie można jednak zapominać o ich najważniejszych rolach – każdemu rodzajowi z zębów przypisujemy
- siekacze – odpowiadają za odgryzanie kęsów pokarmowych. Ze względu na ich centralne położenie w łuku zębowym, pełnią bardzo istotną funkcję w tworzeniu pięknego uśmiechu;
- kły – odpowiadają za rozrywanie pokarmu. Biorą też udział w tworzeniu odpowiednich głosek, co gwarantuje poprawną i wyraźną mowę. Ich obecność wpływa też na odpowiednie położenie kącików ust, co ma bezpośredni wpływ na tworzenie estetycznego wizerunku twarzy;
- przedtrzonowce – odpowiadają za rozdrabnianie pokarmu. Podobnie jak kły, biorą też udział w poprawianiu wyglądu twarzy – wpływają one na optymalne ułożenie konturów policzków;
- trzonowce – odpowiadają za miażdżenie kęsów pokarmowych. Podobnie jak przedtrzonowce, biorą one pośredni udział w tworzeniu zewnętrznej linii konturowej policzków.
Unaczynienie zębów
Każdy ząb posiada indywidualną sieć naczyń krwionośnych, która wnika do niego przez otwór wierzchołkowy (miejsce na szczycie korzenia). Jest ona odpowiedzialna za odżywianie jedynej żywej tkanki zęba – miazgi.
Zarówno górny jak i dolny łuk zębowy unaczyniają gałęzie tętnicy szczękowej:
- górny łuk zębowy zaopatruje tętnica zębodołowa górna przednia (odżywianie siekaczy i kłów) oraz tętnica zębodołowa górna tylna (odżywianie przedtrzonowców i trzonowców);
- dolny łuk zębowy zaopatruje tętnica zębodołowa dolna.
Czy wiesz że: w toku ewolucji mamy coraz mniej zębów?
Tematyka budowy zębów jest bardzo szerokim działem stomatologii. Warto jednak pamiętać, że każdy z nas powinien posiadać jej podstawy. Wiedza ta ułatwia nam przede wszystkim komunikację z lekarzem dentystą. Stanowi ona też fundament wzrostu świadomości tego, jak bardzo istotne w naszym życiu są zęby – o czym niestety często zapominamy.