Zęby zatrzymane są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u specjalistów chirurgii stomatologicznej. Przekrój pacjentów zgłaszających się z tą dolegliwością jest bardzo szeroki, od łatwych przypadków, do przypadków problematycznych i powikłanych. Każdy pacjent wymaga indywidualnej diagnostyki oraz określenia konkretnych wskazań do zabiegu.
Co to jest ząb zatrzymany?
Jest to ząb w pełni wykształcony, z rozwiniętą koroną oraz korzeniami, który nie uległ prawidłowemu wyrzynaniu. Oznacza to, że nadal znajduje się w całości w kości, zamiast typowego położenia w łuku zębowym. Ząb może być zatrzymany całkowicie – kość otacza go ze wszystkich stron lub częściowo – gdy jego korona wystaje z kości i przykryta jest dziąsłem. Najczęściej zatrzymaniu ulegają dolne oraz górne ósemki, kły i górne siekacze.
Objawy zęba zatrzymanego
Zęby zatrzymane bardzo często nie powodują żadnych objawów. Ból, stany zapalne dziąsła, przykry zapach z ust, czy przygryzanie policzków i języka mogą pojawić się w przypadkach powikłanych. Najczęściej dotyczy to zębów zatrzymanych częściowo.
Przyczyny zęba zatrzymanego
Przyczyny zęba zatrzymanego najłatwiej podzielić na ogólnoustrojowe, czyli spowodowane czynnikami wpływającymi na cały organizm oraz miejscowe, czyli działające lokalnie.
Przyczyny ogólnoustrojowe:
- zaburzenia hormonalne;
- niedobory witamin (głównie A i D), krzywica;
- predyspozycje dziedziczne;
lub miejscowe:
- niedorozwój kości szczęk;
- przedwczesna utrata zęba mlecznego;
- przetrwałe zęby mleczne;
- stany zapalne, guzy i torbiele;
- urazy.
Ząb zatrzymany a diagnostyka
Diagnostyka opiera się przede wszystkim na analizie zdjęć rentgenowskich lub tomografii. Do prawidłowej oceny sytuacji niezbędne jest również badanie przedmiotowe, czyli badanie wewnątrzustne. Dodatkowo badanie podmiotowe, czyli wywiad z pacjentem dotyczący przede wszystkim towarzyszących objawów oraz możliwych przyczyn zatrzymania zęba.
Ząb zatrzymany a powikłania
Czasami obecność zęba zatrzymanego w jamie ustnej może powodować pewne komplikacje. Stanowią one wskazania do ekstrakcji tych zębów. Do najczęstszych powikłań zaliczamy zakażenie i stan zapalny dziąsła otaczającego ząb; uszkodzenie zęba sąsiedniego w wyniku długotrwałego ucisku na jego tkanki; ból; utrudnione oczyszczanie okolicy zęba zatrzymanego; próchnicę widocznego fragmentu zęba lub zęba sąsiedniego; pojawienie się torbieli wokół zęba lub nawet złamania żuchwy czy kości szczęk w wyniku osłabienia ich struktur.
Zapamiętaj: Ząb zatrzymany to ząb w pełni wykształcony, z rozwiniętą koroną oraz korzeniami, który nie uległ prawidłowemu wyrzynaniu.
Leczenie zęba zatrzymanego
Należy zaznaczyć, że nie wszystkie zatrzymane zęby są przyczyną problemów, dlatego też ich rutynowe usuwanie nie jest zalecane. Jeśli jednak pojawiają się powikłania i objawy, leczenie zębów zatrzymanych zazwyczaj sprowadza się do ich chirurgicznego usunięcia. Zęby zatrzymane nie znajdują się w prawidłowym położeniu w łuku zębowym, tym samym nie spełniają swojej funkcji, mogą dodatkowo zaburzać też harmonię całego narządu żucia. Dlatego w zębach takich zazwyczaj nie podejmuje się leczenia ubytków próchnicowych.
Chirurgiczne usunięcie zębów zatrzymanych w swoim standardowym przebiegu zaczyna się od znieczulenia. Następnie lekarz rozcina skalpelem dziąsło, by dostać się do znajdującej się pod nim kości, która otacza ząb. Usunięcie niewielkiego fragmentu kości przy użyciu wiertła umożliwia zwichnięcie zęba i jego ekstrakcję za pomocą kleszczy. Zabieg kończy oczyszczenie, zabezpieczenie i zszycie rany. Usunięcie zęba zatrzymanego nie jest procedurą w pełni przewidywalną. Gdy ekstrakcja jest utrudniona może zaistnieć potrzeba dodatkowego rozwiercenia zęba na mniejsze części. Dodatkowo zabieg ten obarczony jest ryzykiem powikłań, których występowanie najczęściej związane jest z indywidualną anatomią pacjenta. Do typowych następstw ekstrakcji zalicza się przede wszystkim wytworzenie połączenia ustno zatokowego, które wymaga zszycia; uszkodzenie nerwu zębodołowego i związane z tym przedłużone zaburzenie czucia. Równie często dochodzi do uszkodzenia zębów sąsiednich lub założonych w nich wcześniej wypełnień.
Czy wiesz że: w przypadku wystąpienia komplikacji po zabiegu należy zgłosić się na wizytę kontrolną?
Mimo że zabieg usunięcia zębów zatrzymanych bywa dość skomplikowany, standardowy proces gojenia nie jest bardzo uciążliwy dla pacjenta. Tuż po zabiegu zaleca się stosowanie zimnych okładów okolicy operowanej oraz nie spożywanie posiłków przez około 2 godziny. Następnie przez kolejną dobę nie powinno się w ogóle palić papierosów, pić alkoholu i spożywać bardzo gorących posiłków. Bardzo ważne jest by przez około dwa dni unikać dynamicznego płukania ust, np. podczas mycia zębów. Może to spowodować wypłukanie skrzepu z zębodołu, co skutkuje bolesnym powikłaniem – suchym zębodołem. W ciągu 2-3 dni po zabiegu może pojawić się obrzęk i zasinienie okolicy zabiegowej, dodatkowo od dnia ekstrakcji odczuwalny jest ból, jednak w większości przypadków standardowe leki przeciwbólowe (metamizol, ibuprofen, ketoprofen, itd.) są w stanie go wyciszyć. Również zakres odwodzenia żuchwy może być ograniczony przez kilka dni po zabiegu, między innymi dlatego na samym początku poleca się pacjentowi przyjmowanie miękkich pokarmów. W okresie gojenia ważne jest również utrzymanie dobrej higieny jamy ustnej poprzez regularne szczotkowanie zębów. Kilka dni po ekstrakcji można także wprowadzić płukanki, np. Eludril (nie stosować dłużej niż 2 tygodnie, ponieważ może być przyczyną przebarwień zębów!). Dodatkowo ważne jest by wyeliminować lub ograniczyć palenie papierosów. Nie zastosowanie się do tych zaleceń może prowadzić do wystąpienia nieprzyjemnych powikłań po ekstrakcji zębów zatrzymanych.