Progesteron to jeden z wielu hormonów mających istotny wpływ na funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego. W zależności od fazy cyklu miesięcznego, jego stężenie we krwi ulega cyklicznym zmianom. Sprawdź, jakie funkcje pełni w organizmie kobiety i mężczyzny progesteron?
Co to jest progesteron?
Czym dokładnie jest progesteron (inaczej luteina)? To hormon płciowy produkowany w niewielkiej ilości przez korę nadnerczy, natomiast głównie w jajnikach – przez komórki ciałka żółtego (powstałego w wyniku przekształcenia pękniętego pęcherzyka jajnikowego pozostałego po owulacji) w fazie lutealnej cyklu miesięcznego (czyli tuż po owulacji) oraz we wczesnym etapie ciąży.
Czy wiesz że: progesteron, który jest kojarzony głównie jako żeński hormon płciowy, obecny jest również w niewielkich ilościach w organizmie mężczyzn?
Ryc. 1 Przebieg cyklu miesięcznego. Źródło: Wikipedia (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:MenstrualCycle_pl.svg#/media/File:MenstrualCycle_pl.svg)
W późniejszym etapie ciąży produkcję progesteronu przejmuje łożysko. Główną funkcją progesteronu jest odpowiednie przygotowanie błony śluzowej macicy do ewentualnego zagnieżdżenia zarodka oraz utrzymania zaistniałej ciąży w początkowym jej okresie, dopóki rolę tą przejmie łożysko. Jeżeli w danym cyklu nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika co jednocześnie wiąże się z obniżeniem stężenia progesteronu i rozpoczęciem krwawienia menstruacyjnego.
Ponadto progesteron wykazuje również działanie ogólnoustrojowe:
- wzmaga diurezę (wydalanie moczu)
- wzmaga katabolizm (rozpad) tkanek
- podwyższa temperaturę ciała
- pobudza oddychanie
- zmniejsza napięcie mięśni gładkich
- obniża poczucie nastroju.
Normy progesteronu
Stężenie progesteronu podlega wahaniom w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego. W trakcie menstruacji oraz w fazie folikularnej stężenie progesteronu jest niewielkie (produkcja hormonu ma miejsce w tym czasie tylko w nadnerczach). Dopiero po owulacji, w fazie lutealnej następuję widoczne zwiększenie wydzielanie progesteronu przez komórki powstałego ciałka żółtego. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika, a stężenie progesteronu spada. Zatem zakres wartości referencyjnych dla progesteronu u kobiet jest różny, w zależności od fazy cyklu miesięcznego.
| Faza cyklu | Zakres wartości referencyjnych dla progesteronu |
| faza folikularna | poniżej 1 ng/ml |
| wczesna faza lutealna | powyżej 5 ng/ml |
| faza lutealna | powyżej 12 ng/ml |
| po menopauzie | poniżej 0,1 ng/ml |
tab. 1 Zakres wartości referencyjnych dla progesteronu.
Również okres ciąży wymaga zastosowania innego zakresu wartości referencyjnych dla progesteronu:
- I trymestr: 11,0 – 44,4 ng/ml
- II trymestr: 25,4 – 83,3 ng/ml
- III trymestr: 58,7 – 214 ng/ml.
W przypadku mężczyzn stężenie progesteron utrzymywane jest na jednym poziomie. W zależności od laboratorium, mogą wystąpić nieznaczne różnice w umieszczonych na wyniku zakresach wartości referencyjnych, Z uwagi na trudną interpretacje wyniku, która zależy m.in. od fazy cyklu w której było wykonywane badanie czy od stężenia innych hormonów płciowych oraz towarzyszących objawów klinicznych, wynik należy zawsze skonsultować z lekarzem ginekologiem.
O czym świadczy wysoki progesteron?
Podwyższona wartość progesteronu może świadczyć o:
- torbielach jajnika
- guzach jajnika
- zaśniadzie groniastym (choroba ciążowa związana z nieprawidłowym zapłodnieniem komórki jajowej)
- zaburzeniach w nadnerczach.
Co oznacza niski progesteron?
Niskie stężenie progesteronu może być związane z:
- zaburzeniami owulacji w przebiegu niewydolności ciałka żółtego czy w cyklach bezowulacyjnych
- pierwotnym lub wtórnym hipogonadyzmie (zaburzenia funkcji narządów układu rozrodczego)
- okresem poporodowym.
Niskie stężenie progesteronu wiążę się przede wszystkim z problemem z zajściem w ciąże, a w przypadku jej uzyskania – problemem z jej utrzymaniem. Stąd niezwykle ważna jest prawidłowa interpretacja wyników przez lekarza ginekologa, szczególnie jeśli podejmowane są starania o dziecko. Niski progesteron to nie wyrok – zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego możliwe jest stosowanie progesteronu zarówno u kobiet starających się zajść w ciąże jak i w trakcie ciąży, gdy taka jest konieczność.
Zapamiętaj: Podstawowym zadaniem progesteronu jest odpowiednie przygotowanie błony śluzowej macicy do zagnieżdżenia zarodka i utrzymania ciąży.
Progesteron a ciąża
Jak wcześniej wspomniano progesteron jest niezbędny do powstania ciąży oraz jej podtrzymania. Oprócz wspomnianego przygotowania błony śluzowej macicy (stymuluje wydzielanie przez gruczoły zlokalizowane w błonie śluzowej macicy płynu bogatego w składniki odżywcze) do przyjęcia zarodka, hormon ten wpływa na wiele innych aspektów pozwalających utrzymać ciążę:
- działanie immunomodulacyjne i immunosupresyjne – dzięki działaniu progesteronu możliwe jest przystosowanie układu odpornościowego matki, aby nie atakował obcych dla organizmu matki komórek rozwijającego się płodu,
- działanie relaksacyjne na mięśnie macicy
- ochrona przed przedwczesną czynnością skurczową macicy
- wzrost ukrwienia błony mięśniowej macicy
- przygotowanie gruczołów sutkowych do laktacji.
Progesteron u mężczyzn
Choć progesteron stanowi nieodzowny element prawidłowego funkcjonowania narządów rozrodczych kobiety, hormon ten ma również znaczenie w organizmie mężczyzn. Wydzielany w znacznie mniejszych ilość niż u kobiet przez nadnercza oraz męskie jądra, progesteron uczestniczy również w produkcji testosteronu. Stąd coraz częściej mówi się wpływie potencjalnie “żeńskich” hormonów płciowych na funkcjonowanie organizmu mężczyzn.
Prawidłowe funkcjonowanie narządów układu rozrodczego, w szczególności u kobiet wymaga niezachwianego współdziałania wielu hormonów, wśród których istotną rolę odgrywa progesteron. Niestety zaburzenia hormonalne to problem dotykający coraz większą liczbę kobiet, stąd ocena stężeń hormonów oraz odpowiednia interpretacja otrzymanego wyniku jest niezbędna w rozpoznaniu problemu oraz jego leczenia.