Podstawą nowoczesnej medycyny jest profilaktyka, a nie leczenie. Zgodnie z ogólnie przyjętym konsensusem opracowanym przez kanadyjskiego ministra zdrowia w połowie XX wieku za stan zdrowia w 50% odpowiada styl życia, a służba zdrowia jest najmniej istotnym czynnikiem mającym ok 10% wpływ. Profilaktyka jest jednym z elementów szerszej promocji zdrowia. Co logiczne, zapobieganie występowania chorób i opóźnianie ich rozwoju jest skuteczniejsze od jakiegokolwiek leczenia.
Jakie badania są wskazane dla kobiet po 30-stce?
Powyżej 30. roku życia należy wykonać:
- podstawowe badania profilaktyczne – morfologia krwi, OB, CRP, stężenie glukozy we krwi, badanie ogólne moczu – raz do roku,
- pomiar poziomu elektrolitów we krwi – raz na 3 lata,
- pomiar stężenia cholesterolu we krwi, jego frakcji HDL i LDL tzw. lipidogram – raz na 5 lat, a w przypadku chorób układu krążenia w rodzinie raz do roku,
- pomiar ciśnienia tętniczego krwi, wagi oraz ogólne badanie internistyczne – raz do roku,
- USG jamy brzusznej – co 3 do 5 lat,
- zdjęcie RTG klatki piersiowej – raz na 5 lat, ze szczególnym uwzględnieniem osób palących,
- kontrola wzroku i badanie dna oka u okulisty – raz na 5 lat, a w przypadku wady wzroku zgodnie z zaleceniami lekarza,
- kontrola stomatologiczna – raz na pół roku,
- samodzielne badanie piersi – raz w miesiącu,
- badanie ginekologiczne oraz cytologia – raz do roku.
Powyżej 40. roku życia kobiety wskazane są następujące badania:
- gastroskopia – raz na 5 lat,
- badanie densytometryczne kości (na osteoporozę) – raz na 10 lat u osób,
- EKG – raz na 3 lata,
- badanie poziomu hormonów tarczycy – jeden raz w ciągu dekady,
- USG piersi i mammografia – raz na 2 lata,
- samobadanie piersi – co miesiąc.
Powyżej 50. roku życia wskazane są badania takie jak:
- mammografia – raz na 2 lata,
- samobadanie piersi – co miesiąc,
- badanie ginekologiczne i cytologia – raz do roku.
Mammografia jest badaniem przesiewowym dedykowanym wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych w obrębie gruczołu piersiowego. Tym niemniej wbrew opiniom nie zawsze jest skuteczna. Spowodowane jest to różnicami w budowie gruczołu piersiowego u kobiet młodych i starszych. Program refundacyjny NFZ obejmuje kobiety w wieku od 50 do 69 roku życia i pozwala na wykonanie mammografii raz na 2 lata.
Czy wiesz że: morfologia krwi to jedno z najtańszych badań diagnostycznych (5-15 zł), które daje wiele cennych informacji o aktualnym stanie zdrowia pacjenta?
Należy zaznaczyć, że powyższe badania, oprócz profilaktyki, mogą być wykonywane również w ramach diagnostyki w zależności od wskazań określonych od lekarza. Sama profilaktyka nie zapobiega zachorowaniu, a jedynie zwiększa szanse na wczesne wykrycie chorób i nieprawidłowych wyników.
Jak często robić cytologię po 30-stce?
Koncepcja badania opiera się na pobieraniu materiału do badania z ujścia zewnętrznego szyjki macicy oraz ocenie budowy komórek. Skale klasyfikacyjne ulegały zmianie na przestrzeni wielu lat. Tym niemniej, obecnie nawet w wyspecjalizowanych ośrodkach badanie to osiąga czułość rzędu 60% i specyficzność 80%. Statystycznie oznacza to, że z 10 próbek z komórkami świadczącymi o raku szyjki macicy badanie wykryje tylko 6. Specyficzność świadczy o tym, że z 10 próbek, w których badanie wykryło podejrzane komórki, 8 będzie poprawnych, a pozostałe 2 nie będą tak naprawdę wynikami nieprawidłowymi. Pomimo tych wad, badanie cytologiczne, choć opracowane ponad 80 lat temu, wciąż odgrywa bardzo ważną rolę w diagnostyce raka szyjki macicy.
Przed badaniem pacjentka powinna:
- wstrzymać się od aktywności seksualnej na 2-3 dni przed badaniem,
- nie zakładać leków do pochwy ani wykonywać irygacji na 2-3 dni przed badaniem,
- ponadto do badania nie powinno się zgłaszać w okresie krwawienia miesiączkowego.
Należy zwrócić szczególną uwagę na jakość wykonywanego badania.
Zapamiętaj: Wykonując regularnie badania profilaktyczne możesz uchronić się przed wieloma niebezpiecznymi chorobami, zapobiec ich rozwojowi oraz wydłużyć długość swojego życia.
Ginekolog powinien pobrać materiał przed badaniem ginekologicznym i wykonaniem USG dopochwowego. Materiał powinien być pobrany za pomocą szczoteczki specjalnie dedykowanej do wykonywania cytologii. Badania cytologiczne dostępne są w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy dla kobiet w wieku 25 do 59 lat. Badania powinna wykonywać każda kobieta niezależnie od swojej aktywności seksualnej. W ramach programu wykonywane są one:
- raz na 3 lata,
- raz na roku w przypadku występowania co najmniej jednego z następujących czynników ryzyka: zakażenie wirusem HIV, przyjmowanie leków immunosupresyjnych, zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) o wysokim ryzyku powodowania nowotworów.
Towarzystwa ginekologiczne zalecają aby każda kobieta do 30 roku życia została poddana badaniu cytologicznego, najlepiej w okresie nie późniejszym niż do 3 lat od inicjacji seksualnej. Nie jest błędem wykonywanie cytologii częściej niż raz na 3 lata, choć nie jest to refundowane przez NFZ w przypadku pacjentek bez czynników ryzyka.