Choroby tarczycy stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zaburzeń hormonalnych człowieka. Gruczoł ten jest niezbędny do życia, a hormony przez niego produkowane mają kluczowe znaczenie w regulacji metabolizmu. Objawy chorobowe pojawiają się zarówno, gdy mamy do czynienia z nadmiarem hormonów tarczycy, jak i w przypadku, gdy występuje ich niedobór. O produkcji hormonów przez gruczoł tarczowy decyduje oś podwzgórze – przysadka – tarczyca. W jakim celu wykonuje się badanie TSH?
Co to jest TSH?
Czynnością tarczycy steruje TSH, którego źródłem jest przysadka mózgowa – działa on na tarczycę pobudzając ją do uwalniania produkowanych przez nią hormonów – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Na produkcję TSH największy wpływ wywiera wytwarzana przez znajdujące się w mózgowiu podwzgórze tyreoliberyna (TRH).
Zapamiętaj: Silny stres może zafałszować wynik badania TSH.
Podwzgórze, przysadka mózgowa i tarczyca oddziałują na siebie poprzez pętle ujemnego sprzężenia zwrotnego. Oznacza to, że wraz ze spadkiem stężenia hormonów tarczycy, stężenie TRH i TSH rośnie. Natomiast, gdy T3 i T4 jest dużo, podwzgórze produkuje mniej TRH, czego konsekwencją jest również spadek produkcji TSH przez przysadkę. Badanie poziomu TSH jest bardzo dobrym sposobem na ocenę funkcjonowania tarczycy, gdyż przysadka reaguje dużymi zmianami w jego wydzielaniu w odpowiedzi na nawet niewielkie zmiany stężenia T3 i T4.
Na czym polega badanie TSH?
Badanie TSH polega na określeniu stężenia tego hormonu w surowicy krwi. Polega ono na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Powinno być wykonywane na czczo, ponieważ tylko takie warunki gwarantują prawidłowy, diagnostyczny wynik. Czas oczekiwania na wynik badania to zwykle jeden dzień.
Jak odczytać wynik TSH?
Zakres wartości referencyjnych dla stężenia TSH dla osób dorosłych to 0,4 do 4,0 mIU/l
Na wynik badania poza samą czynnością tarczycy wpływają m.in. również:
- płeć (TSH jest nieco wyższe u kobiet),
- wiek (wyższe stężenia u dzieci),
- stan odżywienia,
- podaż jodu,
- ciąża.
TSH poniżej normy – może świadczyć o wystąpieniu nadczynności tarczycy. Aby ustalić rozpoznanie, lekarz zleca wykonanie badań fT4 i fT3 (wolnych form hormonów tarczycy, nie związanych z białkami osocza), gdyż wysokie ich miano potwierdza rozpoznanie.
Ponadto do przyczyn obniżonego stężenia tego hormonu we krwi możemy zaliczyć
- ciężkie ostre i przewlekłe choroby,
- stany niedoborów żywieniowych,
- podeszły wiek,
- ostre zespoły psychiatryczne,
- stosowanie leków i hormonów (amiodaron, fenytoina, somatostatyna, dopamina i inne).
TSH powyżej normy – gdy TSH jest znacznie podwyższone najczęściej wskazuje na obniżoną aktywność gruczołu tarczowego spowodowaną jego niedoczynnością. W tym przypadku obniżone miano fT3 i fT4 mogą być potwierdzeniem takiego rozpoznania.
Oprócz tego obniżone TSH może wynikać m.in. z:
- występowania gruczolaka przysadki wydzielającego TSH,
- zespołu oporności na hormony tarczycy,
- pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy,
- marskości wątroby,
- chorób psychicznych.
Ile kosztuje badanie TSH?
Badanie poziomu TSH może zlecić lekarz pierwszego kontaktu, wtedy jest ono refundowane. Koszt badania TSH, gdy chcemy je wykonać na własną rękę waha się w granicach od 20 do 30 zł.
Czy wiesz że: badanie TSH wykonuje się pobierając jednorazowo krew i kosztuje ono około 20 zł?
Badanie TSH jest badaniem przesiewowym ze względu na niewielki koszt jego wykonania. Dzięki niemu lekarze pierwszego kontaktu mają możliwość łatwego wykrywania zaburzeń funkcjonowania tarczycy i podejmowania decyzji o pogłębieniu diagnostyki lub skierowaniu pacjenta do poradni endokrynologicznej. Dostęp do wykonywania tego badania na własną rękę jest powszechny, jednak jego interpretacją powinien zająć się lekarz, gdyż sam wynik TSH bez rozległej wiedzy z zakresu endokrynologii oraz w oderwaniu od obrazu klinicznego objawów i wyników innych badań nie może być potwierdzeniem żadnej choroby.