Badanie APTT – norma, powyżej i poniżej normy

APTT, czyli czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (ang. Activated Partial Thromboplastin Time) to jeden z podstawowych testów służących do oceny funkcjonowania układu krzepnięcia krwi. Kiedy należy wykonać oznaczenie APTT? O czym może świadczyć wynik mieszczący się poza zakresem wartości referencyjnych?

Hemostaza to szereg mechanizmów odpowiedzialnych za utrzymanie płynności krwi oraz hamowanie jej utraty w przypadku przerwania ciągłości naczyń krwionośnych. W dużym skrócie możemy wyróżnić trzy procesy umożliwiające utrzymanie prawidłowej hemostazy w organizmie.

1. Hemostaza pierwotna –  zaburzenie ciągłości naczyń krwionośnych prowadzi do natychmiastowej aktywacji płytek krwi oraz naczyń, czego efektem jest wytworzenie czopu płytkowego w miejscu powstałego uszkodzenia (czop płytkowy pozwala na tymczasowe zatrzymanie utraty krwi) .
2. Hemostaza wtórna – w tym etapie dochodzi do utworzenia sieci fibryny (włóknika-skrzepu) przy udziale m.in. osoczowych czynników krzepnięcia oraz szeregu enzymów (wzmocnienie oraz stabilizacja wytworzonego skrzepu).
3. Fibrynoliza – w tym etapie dochodzi do rozpuszczenia skrzepu, dzięki czemu możliwe jest utrzymanie prawidłowej drożności naczyń.

Zatem hemostaza obejmuję proces krzepnięcia krwi polegający na utworzeniu w miejscu uszkodzenia naczyń nierozpuszczalnego skrzepu (fibryny) oraz fibrynolizę, czyli rozpad powstałego skrzepu. Fizjologicznie te dwa procesy zachodzą równocześnie oraz zachowują równowagę.

Istnieją testy laboratoryjne pozwalające ocenić aktywność procesu krzepnięcia, poprzez pomiar czasu w jakim następuję przemiana fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę (skrzep). Jednym z tych testów jest APTT, inaczej czas kaolinowo-kefalinowy, który jest miarą wewnątrzpochodnej oraz wspólnej drogi aktywacji krzepnięcia krwi.

Badanie APTT

W procesie krzepnięcie bierze udział szereg czynników krzepnięcia. Pierwotnie zakładano obecność dwóch dróg prowadzących do wytworzenia trombiny odpowiedzialnej za przekształcenie rozpuszczalnego białka (fibrynogenu) w nierozpuszczalny skrzep (fibrynę):

• wewnątrzpochodna – niezależna od czynnika tkankowego,  
• zewnątrzpochodna – zależna od czynnika tkankowego.

Dziś już wiadomo, że obie te drogi są ściśle ze sobą powiązane.

Zmniejszona aktywność czynników krzepnięcia skutkuje zaburzeniem procesu powstania skrzepu.

APTT pozwala ocenić proces krzepnięcia, który zależny od czynników: XII, XI, IX, VIII, prekalikreiny, wielkocząsteczkowego kininogenu (tor wewnątrzpochodny) oraz X, V, II i fibrynogenu (wspólny odcinek toru krzepnięcia). Ponadto oznaczenie to jest wykorzystywane do monitorowania pacjentów leczonych heparyną niefrakcjonowaną.

Aby wykonać to badanie należy pobrać krew żylną od pacjenta będącego na czczo w godzinach porannych. Badana krew umieszczana jest w próbkach zawierających antykoagulant – cytrynian (zapobiega krzepnięciu krwi) w odpowiedniej objętości. Po zwirowaniu próbki otrzymywane jest osocze, które wykorzystywane jest do oznaczenia APTT. Należy pamiętać o istotnym wpływie sposobu pobierania krwi na wynik tego oznaczenia (krew nie może zawierać skrzepu, w próbce musi znajdować się ściśle określona objętość krwi w stosunku do objętości antykoagulantu).

Po dodaniu do ściśle określonej objętości osocza aktywatorów toru wewnątrzpochodnego układu krzepnięcia (zawarte w specjalnych odczynnikach) mierzony jest czas do momentu powstania skrzepu.

APTT – norma

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.

Zapisuję się

Zakres wartości referencyjnych różni się w zależności od stosowanego odczynnika (seria oraz producent), stąd mogą wystąpić różnice w otrzymanym wyniku zarówno z tego samego laboratorium (inna seria odczynników w różnych oznaczeniach), jak i między laboratoriami. Przykładowo APTT powinien mieścić się w zakresie 28–40 sekund.

APTT – powyżej normy

Przedłużenie czasu APTT może świadczyć o:

1. Wrodzonych niedoborach czynników krzepnięcia:
   • wrodzony niedobór czynnika VIII – hemofilia typu A
   • wrodzony niedobór czynnika IX – hemofilia typu B
   • wrodzony niedobór czynnika XI – hemofilia typu C
   • niedobór czynnika XII, V, prekalikreainy, wielkocząsteczkowego kininogenu, choroba von Willebranda
2. Nabytych niedoborach czynników krzepnięcia:
   • w przebiegu chorób wątroby
   • znaczny niedobór witaminy K
3. Obecności inhibitorów krzepnięcia
   • antykoagulant toczniowy
   • leki (np. heparyna niefrakcjonowana)
4. Niedobór fibrynogenu, dysfibrynogemia

Dla pacjentów leczonych heparyną niefrakcjonowaną wartość APTT powinna mieścić się w zakresie 1,5–2 razy większym w stosunku do wartości referencyjnych.

U noworodków można zaobserwować fizjologiczne przedłużenie czasu APTT w wyniku zmniejszonego wytwarzania czynników krzepnięcia.

Jeśli przedłużonemu APTT towarzyszą objawy zaburzenia procesu krzepnięcia (np. krwawienia) należy skonsultować się z lekarzem. Aby poznać przyczynę należy poszerzyć zakres badań o oznaczenie np. czasu protrombinowego (PT), trombinowego (TT), poziom fibrynogenu, a nawet ocenić aktywność poszczególnych czynników krzepnięcia.

APTT – poniżej zakresu wartości referencyjnych

Do skrócenia czasu APTT może dojść w wyniku nieprawidłowego pobrania próbki lub może to świadczyć o nadkrzepliwości (parametr ten nie ma jednak znaczenia diagnostycznego).