Antygen karcinoembrionalny (CEA) to związek, którego wzmożona synteza w organizmie ma miejsce zwykle w przebiegu wielu chorób nowotworowych. Z tego względu zaliczany jest do grupy tzw. markerów nowotworowych. Dowiedz się o czym może świadczyć podwyższone stężenie CEA oraz w jakim celu wykonywane jest badanie tego markera.
Co to jest marker CEA?
Antygen karcinoembrionalny (inaczej antygen rakowopłodowy) – CEA to związek, którego fizjologiczne wytwarzanie oraz uwalnianie do krążenia przypada na okres życia płodowego. Antygen ten wytwarzany jest w organizmie płodu przez prawidłowe komórki trzustki oraz przewodu pokarmowego.
Zapamiętaj: Wysokie wartości markerów CEA zwykle świadczą o zaawansowanej postaci nowotworu u pacjenta.
Po narodzinach wytwarzanie CEA stopniowo zanika, natomiast niewielka jego synteza zachodzi w komórkach wątroby, trzustki oraz jelit, stąd możliwe jest wykrycie bardzo małych ilości tego antygenu we krwi zdrowych osób dorosłych. Choć funkcje jakie może pełnić CEA nadal nie są poznane przypuszcza się, że może on mieć działanie ochronne na nabłonek trawienny. Po okresie życia płodowego nasilona synteza antygenu karcinoembrionalnego ma miejsce w komórkach różnych typów nowotworów, np.:
- w raku jelita grubego i odbytnicy,
- w raku żołądka, trzustki,
- w raku piersi, płuc,
- w raku narządu rodnego, pęcherza moczowego, prostaty,
- w nowotworach nienabłonkowych (np. białaczki, chłoniaki, mięsaki).
Stąd antygen ten uznano za marker nowotworowy, gdyż jego wysoka wartość we krwi w głównej mierze związana jest z chorobą nowotworową. Jednakże niewielki wzrost stężenia CEA może również mieć miejsce w przebiegu chorób nienowotworowych (np. wrzody żołądka, wrzodziejące zapalenie jelit).
Kiedy wykonać badanie markera nowotworowgo CEA?
Choć początkowo CEA uznawany był za swoisty marker raka jelita grubego, z biegiem lat zaobserwowano zwiększonego jego wytwarzanie w przebiegu wielu innych chorób nowotworowych. Stąd oznaczenie antygenu karcinoembrionalnego nie jest wykorzystywane jako badanie przesiewowe w kierunku wykrywania konkretnego typu nowotworu oraz nie pozwala na ustalenie rozpoznania.
Jednakże w przypadku wystąpienia objawów chorób nowotworowych, wysokie wartości CEA z dużym prawdopodobieństwem mogą wskazywać na obecność nowotworu w stadium zaawansowanym lub rozsianym w organizmie, którego ostateczne rozpoznanie wymaga poszerzenia diagnostyki (niestety w początkowych stadiach choroby stężenie CEA może być w granicach wartości prawidłowych).
Czy wiesz że: antygen karcinoembrionalny wytwarzany jest głównie w okresie życia płodowego i stopniowo zanika tuż po narodzinach?
Oznaczenie CEA ma głównie zastosowanie w monitorowaniu efektów leczenia przeciwnowotworowego (zwykle w raku jelita grubego i odbytnicy) oraz w kontroli wystąpienia nawrotu choroby nowotworowej czy rozległych przerzutów. W tym celu ocena stężenia CEA zwykle wykonywana jest u pacjenta po rozpoznaniu choroby nowotworowej, a następnie jego poziom kontrolowany jest w trakcie i po leczeniu (o efektywnym leczeniu świadczy powrót stężenia CEA do wartości prawidłowych).
Jak wygląda badanie CEA?
Oznaczenie stężenia CEA standardowo wykonywane jest zwykle w próbce krwi żylnej pobranej od pacjenta. W przypadku podejrzenia przerzutów narządowych możliwe jest również oznaczenie stężenia CEA w innych płynach ustrojowych (np. płynie mózgowo-rdzeniowym, w płynie z jamy otrzewnej).
Wyniki badania markera CEA
Zakres wartości referencyjnych dla antygenu karcinoembrionalnego u osób dorosłych wynosi:
- poniżej 5 ng/ml (osoby niepalące),
- poniżej 10 ng/ml (osoby palące).
Warto również mieć na uwadze fakt, że nieznacznie podwyższone stężenie CEA może występować u kobiet w ciąży oraz u alkoholików.
Co oznacza wysokie CEA?
Jak wcześniej wspomniano wysokie wartości CEA zwykle związane są z obecnością zaawansowanego i/lub rozległego procesu nowotworowego w organizmie (im bardziej zaawansowany stadium choroby tym wyższe wartości CEA). Wzrost stężenia antygenu po przebytym już leczeniu przeciw nowotworowemu (np. po usunięciu guza) przemawia za nawrotem choroby. W przypadku obecności niewielkich zmian, czy w początkowym stadium nowotworu wartości CEA mogą być tylko nieznacznie podwyższone, a nawet mieścić się w wartościach referencyjnych, stąd nie należy oznaczać tylko tego parametru w razie podejrzenia chorób nowotworowych.
Jednakże warto również pamiętać, że wzrost stężenia CEA (zwykle do 20 ng/ml) może nastąpić w efekcie innych chorób nienowotworowych, takich jak:
- wrzody żołądka i dwunastnicy,
- marskość wątroby,
- wrzodziejące zapalenie jelit,
- zapalenie dróg żółciowych,
- kamica żółciowa,
- stany zapalne płuc.
Interpretacja wyników otrzymanego badania należy tylko i wyłącznie do lekarza prowadzącego. Choć antygen karcinoembrionalny zaliczany jest do grupy markerów nowotworowych, z uwagi na niedostateczną czułość i swoistość (niskie stężenie w początkowych stadiach choroby nowotworowej oraz wysokie stężenie w przebiegu wielu chorób nowotworowych) oznaczenie jego stężenia nie jest wykorzystywane w populacyjnych badaniach przesiewowych. W głównej mierze ocena stężenia CEA ma zastosowanie w monitorowaniu efektów leczenia chorób nowotworowych oraz w kontrolowaniu chorych po przebytym leczeniu (głównie chirurgicznym).