Monitorowanie cukrzycy to bardzo ważna część leczenia tej choroby. Składa się na nią codzienne mierzenie poziomu glukozy we krwi glukometrem oraz badanie hemoglobiny glikowanej. Każdy cukrzyk dobrze zna to określenie. Ale czym ona dokładnie jest? Kiedy mierzyć hemoglobinę glikowaną i o czym świadczy?
Co to jest hemoglobina glikowana?
Hemoglobina glikowana, czyli HbA1c to wartość określająca stosunek zmienionej hemoglobiny do jej całkowitego stężenia. Hemoglobina glikowana powstaje w procesie przyłączenia reszt cukrowych (proces glikacji) i jest gromadzona w erytrocycie- krwince czerwonej. Proces glikacji zwiększony jest u osób z podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Wartość hemoglobiny glikowanej pomaga lekarzowi określić jak dobrze kontrolowana jest cukrzyca przez diabetyka.
Norma hemoglobiny glikowanej
Wartość hemoglobiny glikowanej, do której dąży większość pacjentów wynosi ≤ 7% (średnie stężenie glukozy we krwi ≤ 53 mmol/mol). Jednakże dla szczególnych grup pacjentów te wartości się różnią.
Czy wiesz że: diabetolog to lekarz zajmujący się leczeniem cukrzycy?
Uzyskanie hemoglobiny glikowanej ≤ 6,5% (≤ 48 mmol/mol) jest celem terapeutycznym dla dzieci i młodzieży, w przypadku krótkotrwałej cukrzycy typu 2 oraz w odniesieniu do cukrzycy typu 1, gdy osiągnięcie tego celu nie wiążę się ze zwiększonym ryzykiem hipoglikemii i pogorszeniem jakości życia. Osoby w zaawansowanym wieku z wieloletnią chorobą, z istotnymi powikłaniami cukrzycy oraz z innymi chorobami przewlekłymi, dążą do HbA1c ≤ 8,0% (≤ 64 mmol/mol). Kobiety z cukrzycą przedciążową planujące zajść w ciąże powinny osiągać HbA1c < 6,5% (48 mmol/mol), natomiast w II i III trymestrze powinny dążyć do hemoglobiny glikowanej < 6,0 % (42 mmol/ /mol), jeżeli nie wiąże się to z większym ryzykiem hipoglikemii.
Hemoglobina glikowana (HbA1c) – jak wygląda pomiar?
Na badanie powinniśmy przyjść na czczo od minimum 8 godzin, możemy przed wypić szklankę wody, aby pobranie przebiegło bez problemów. Polega ono na jednorazowym pobraniu krwi z żyły, najczęściej z żyły łokciowej. Badanie nie różni się niczym od zwykłego pobrania krwi. Wartość HbA1c obrazuje nam średnie stężenie glukozy we krwii na przełomie ostatnich 3 miesięcy poprzedzających badanie. Okres ten nie jest przypadkowy. Wiąże się on z długością życia erytrocytów, który trwa 120 dni.
Podwyższony poziom hemoglobiny glikowanej
Określanie wartości hemoglobiny glikowanej jest potrzebne lekarzowi, aby określić czy diabetyk dobrze kontroluje cukrzycę, tzn. czy przyjmuje leki i dba o dietę cukrzycową. Wartości wyższe niż indywidualnie określone normy wskazują na złą kontrolę choroby, czyli podwyższone stężenie cukru we krwi. Na skutek braku albo złego, nie systematycznego leczenia, dochodzi do wzmożonej glikacji, powstawania więcej hemoglobiny glikowanej oraz wzrostu jej stosunku do jej całkowitego stężenia. Zła kontrola cukrzycy może doprowadzić do rozwoju groźnych powikłań.
Niski wynik hemoglobiny glikowanej
Norma hemoglobiny glikowanej określana jest indywidualnie, dlatego też niski wynik to wynik niższy niż indywidualnie ustalony dla diabetyka. Taki wynik może sugerować, że w przeciągu ostatnich 3 miesięcy pacjent miał stany niedocukrzenia, czyli hipoglikemii. Niskie stężenie glukozy we krwi przekłada się na zmniejszony proces glikacji, czyli powstawania hemoglobiny glikowanej. Stany hipoglikemii są taka samo groźne dla diabetyków jak i hiperglikemii. Niedocukrzenie może objawiać się ogólnym osłabieniem, zaburzeniami widzenia, sennością, nadmiernym poceniem się, głodem oraz kołataniem serca. W najgorszym przypadku może spowodować śpiączkę.
Kiedy wykonujemy badanie HbA1c?
Oznaczenie hemoglobiny glikowanej, według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2019 roku powinno wykonywane być raz do roku u pacjentów z cukrzycą ze stabilnym przebiegiem, którzy osiągają cele terapeutyczne. U diabetyków, którzy nie osiągają celów zaleca się oznaczać HbA1c raz na kwartał. Badanie również wykonujemy u kobiet z cukrzycą ciężarnych oraz jeżeli zamierzamy zmienić leczenie cukrzycy. Lekarz może zalecić jeszcze częstsze badanie wartości HbA1c jeżeli uzna, że pacjent w ogóle nie kontroluje choroby.
Co może wpływać na wynik badania HbA1c?
Warto pamiętać, że wynik hemoglobiny glikowanej może być fałszywie zawyżony u osób z niedokrwistością z niedoboru żelaza oraz zaniżony w niedokrwistości hemolitycznej i po utracie krwi (krwotoku). Na wartość może również przewlekłe zażywanie niektórych leków, np. salicylanów, witaminy C, E oraz choroby nerek i wątroby. Jest to związane z ilością krwinek czerwonych, w których znajduje się hemoglobina glikowana.
Skutki uboczne nieleczonej cukrzycy
Nieleczona cukrzyca daje wiele groźnych dla diabetyka powikłań. Wyróżniamy powikłania ostre oraz odległe. Do powikłań ostrych należy kwasica i śpiączka ketonowa oraz hiper- i hipoglikemia.
Zapamiętaj: Hemoglobina glikowana, czyli HbA1c to wartość określająca stosunek zmienionej hemoglobiny do jej całkowitego stężenia
Do późnych zaliczamy zmiany w naczyniach oraz w nerwach. Dotyczy to przede wszystkim naczyń w oku, nerkach oraz skórze. W najgorszym przypadku może dojść do utraty wzroku, ogromnych zmian zapalno-martwiczych w kończynie dolnej, zwanych stopą cukrzycową, a nawet niewydolności nerek. Cukrzyca to bardzo poważna choroba, której powikłania dotykają wiele narządów. Z powodu zaburzeń czucia diabetyk często nie zdaje sobie długo z nich sprawy, co powoduje późne ich wykrycie.
Hemoglobina glikowana – cena badania
Badanie należy do jednych z podstawowych w każdej przychodni i poradni diabetologicznej. Jego cena waha się w granicach 30-40zł w zależności od miasta. Może również wykonać je za darmo, jeżeli lekarz, który ma podpisany kontrakt z NFZ, wypisze skierowanie.
Kontrolowanie cukrzycy to bardzo ważna część jej leczenia. Utrzymując prawidłową dla nas wartość hemoglobiny glikowanej, zmniejszamy ryzyko rozwoju odległych powikłań cukrzycy- ocznych, nerkowych i sercowych.