Co to jest odczyn Coombsa, kiedy się go wykonuje? Rodzaje testu – dadanie PTA i BTA. Badanie Coombsa w ciąży

Co to jest Odczyn Coombsa? W jakim celu wykonywane jest to badania? Jakie znaczenie ma u kobiet ciężarnych? Jak istotny jest wynik tego badania?

Co to jest Odczyn Coombsa?

Odczyn Coombsa to rodzaj testów diagnostycznych pozwalający na wykrycie  oraz identyfikację przeciwciał (czyli immunoglobulin) wytwarzanych przez układ odpornościowy (immunologiczny), które skierowane są przeciwko obcym antygenom krwinek czerwonych.

Ze względu na sposób ich powstawania wyróżniamy następujące rodzaje przeciwciał:

  • naturalne: np. przeciwciała grupowe w układzie AB0 – anty-A, anty B (nie powstają w wyniku kontaktu z obcym antygenem),
  • odpornościowe: powstają w odpowiedzi na obcy antygen, który dostaję się do organizmu droga pozajelitową – np. konflikt serologiczny w układzie Rh: podczas porodu do organizmu Rh(-) matki dostają się Rh(+) krwinki dziecka, co stymuluje układ odpornościowy matki do produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko antygenowi- RhD.

Wykrycie oraz identyfikacja przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom krwinek czerwonych jest niezbędne, by móc uniknąć groźnych dla zdrowia i życia skutków ich działania. W wyniku zetknięcia się przeciwciała z krwinką zawierającą na swej powierzchni antygen, do którego skierowane jest to przeciwciało dochodzi do:

  • opłaszczenia krwinki przez przeciwciała
  • aglutynacji (zlepiania) krwinek czerwonych.

Stąd jeśli u pacjenta stwierdzono obecność krążących w surowicy krwi przeciwciał skierowanych do konkretnych antygenów grupowych, w przypadku transfuzji krwi należy poszukiwać krwi od dawcy, który nie posiada tych antygenów na powierzchni swoich krwinek czerwonych (w tym celu obowiązkowo przed każda transfuzją wykonywana jest próba zgodności).

Zatem wykrywanie przeciwciał ma istotne znaczenie:

  • u potencjalnych biorców krwi
  • u kobiet ciężarnych (profilaktyka w zakresie konfliktu serologicznego, konieczność wymiennego przetoczenia krwi u noworodka)
  • u dawców krwi (mniej istotne znaczenie).

Wyróżnia się dwa rodzaje testu Coombsa:

  •  pośredni test antyglobulinowy (PTA)
  •  bezpośredni test antyglobulinowy (BTA).

Badanie PTA

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Pośredni test antyglobulinowy pozwala wykryć przeciwciała skierowane przeciwko obcym antygenom krwinek czerwonych krążące w surowicy krwi (niekompletne). Pobrana od pacjenta krew żylna poddawana jest wirowaniu, dzięki czemu uzyskujemy surowicę krwi, która wykorzystywana jest do badania. Następnie przygotowana jest mieszanina wzorcowych krwinek czerwonych (zawierających znane antygeny) z surowicą krwi pacjenta, która poddawana jest inkubacji. W przypadku obecności przeciwciał skierowanych do antygenów obecnych na krwinkach czerwonych, w czasie inkubacji następuję ich łączenie z antygenem. Po dodaniu odczynnika antyglobulinowego (zawiera przeciwciała skierowane do przeciwciał odpornościowych przyłączonych do powierzchni krwinek czerwonych) w przypadku obecności przeciwciał następuje aglutynacja krwinek czerwonych. Jeżeli w żadnej próbce nie nastąpiła aglutynacja krwinek, wynik testu uznawany jest za ujemny – nie stwierdza się obecności przeciwciał.

Stwierdzenie obecności przeciwciał w surowicy krwi pacjenta wymaga ich identyfikacji, a u kobiet ciężarnych oznaczenie ich miana (ilości) w przypadku stwierdzenia obecności przeciwciał anty-RhD w surowicy krwi. Otrzymany wynik powinien być udokumentowany w historii pacjenta, gdyż jest istotnie ważny w przypadku ewentualnych transfuzji krwi.

Badanie BTA

Bezpośredni test antyglobulinowy pozwala na wykrycie przeciwciał związanych już z krwinkami pacjenta in vivo (w organizmie). Opłaszczenie krwinek czerwonych może mieć miejsce w przebiegu:

  • choroby hemolitycznej noworodków (konsekwencja konfliktu serologicznego)
  • powikłań po przetoczeniu krwi
  • anemii autoimmunohemolitycznej
  • leczenia lekami mogącymi wywołać anemię autoimmunohemolityczną.

W badaniu tym wykorzystywana jest również krew żylna pobrana od pacjenta. Jeżeli na krwinkach opłaszczone są przeciwciała, po dodaniu odczynnika antyglobulinowego nastąpi aglutynacja krwinek czerwonych, co świadczy o obecności przeciwciał.

Badanie Coombsa w ciąży

Zgodnie z zaleceniami u każdej kobiety w ciąży powinno zostać wykonanie badanie wykrywające przeciwciała odpornościowe w krwi przyszłej mamy. Dzięki temu można przewidzieć wystąpienie ewentualnej choroby hemolitycznej noworodka w przypadku stwierdzenia we krwi matki przeciwciał odpornościowych skierowanych przeciwko antygenowi obecnemu na krwinkach rozwijającego się płodu (przeciwciała odpornościowe klasy IgG mogą przechodzić przez łożysko i w takim przypadku uszkadzać krwinki czerwone płodu).

Testem wykorzystywanym do poszukiwania tych przeciwciał jest pośredni test antyglobulinowy (PTA), zatem aby wykonać to badanie należy pobrać od ciężarnej próbkę krwi żylnej.

Wg zaleceń badanie to wykonuje się:

  • u każdej ciężarnej do 10 tygodnia ciąży (wraz z oznaczeniem grupy krwi  w układzie AB0 i RhD w przypadku jej braku)
  • u ciężarnych RhD(-) pomiędzy 21-26 tygodniem ciąży
  • kolejne badanie pomiędzy 27 – 32 tygodniem ciąży u każdej kobiety ciężarnej.

Wykrycie przeciwciał wymaga ich identyfikacji oraz określenie ich miana. Każda ciężarna u której wykryto przeciwciała odpornościowe klasy IgG powinna zostać skierowana wraz z ojcem dziecka na badania diagnostyczne w kierunku konfliktu serologicznego (potwierdzenie swoistości przeciwciał, oznaczenie ich miana oraz określenie fenotypu krwinek ojca dziecka).

Ilość (miano) wykrytych przeciwciał należy kontrolować we krwi ciężarnej co miesiąc do 20 tygodnia ciąży, a później co 3 tygodnie. W zależności od miana przeciwciał oraz oraz zmian zachodzących w organizmie płodu (kontrola w USG) w przypadku podejrzenia choroby hemolitycznej u płodu, może zostać podjęta decyzja o konieczności transfuzji dopłodowej krwi.

W Polsce powszechnie stosowana jest profilaktyka w zakresie konfliktu serologicznego w układzie Rh. Może ono mieć miejsce w sytuacji gdy matka dziecka jest RhD(-), a ojciec RhD(+). Jeżeli dziecko odziedziczy po ojcu antygen RhD, a jego krwinki dostaną się do organizmu matki (np. w trakcie porodu, wskutek poronienia), układ odpornościowy matki zacznie wytwarzać przeciwciała skierowane przeciwko antygenowi D obecnemu na obcych krwinkach. W przypadku kolejnej ciąży, gdy rozwijające się płód również odziedziczy po ojcu antygen D, mogłoby dojść do niszczenia krwinek przez przeciwciała dostające się przez łożysko z organizmu matki do organizmu rozwijającego się dziecka.

Jednakże coraz rzadziej ma miejsce konflikt serologiczny w układzie RhD z uwagi na zastosowaną profilaktykę. Każda kobieta ciężarna RhD(-), u której nie wykryto przeciwciał odpornościowych anty-RhD zakwalifikowana jest do podania immunoglobuliny anty-RhD pomiędzy 28-30 tygodniem ciąży. Również po porodzie u każdej ciężarnej RhD(-) wykonywane jest badanie kwalifikacyjne do podania immunoglobuliny (w ciągu 72 godzin od porodu). Podana antyglobulina pozwala na wyeliminowanie z krążenia matki krwinek czerwonych dziecka, które mogły się dostać w trakcie porodu. Dzięki temu nie dochodzi do wytwarzania przeciwciał odpornościowych.

Wyniki badania Coombsa

Stwierdzenie obecności przeciwciał odpornościowych w surowicy krwi wymaga określenia ich swoistości– czyli przeciwko jakim konkretnym antygenom grupowym krwi są skierowane. Wynik zawierający szczegółowo opisany rodzaj występujących przeciwciał powinien być trwale udokumentowany w historii pacjenta w razie konieczności ewentualnej transfuzji krwi.

Wiedza o rodzaju przeciwciał jakie występują w krwi pacjenta pozwala na znacznie szybsze znalezienie krwi do transfuzji od dawcy, którego krwinki nie zawierają antygenów do których skierowane są występujące przeciwciała.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *