Ginekolog to lekarz, którego powinna odwiedzać każda kobieta niezależnie od tego czy odczuwa jakieś dolegliwości, jest, była czy nie zachodziła w ciążę, czy jest osobą współżyjąca czy też nie. Istnieje bowiem wiele chorób ginekologicznych, które długi czas nie dają objawów, a mogą być wykryte w podstawowych badaniach. Ginekolog bada ręcznie, używa wzierników, ale ma też możliwość pobrania cytologii czy wykonania bardziej skomplikowanych i dokładniejszych badań. Jednym z nich jest kolposkopia, czyli badanie skupiające się na szyjce macicy.
Co to jest kolposkopia?
Przekrój boczny przez miednicę żeńską. Źródło: https://www.medianauka.pl/narzady-plciowe-zenskie
W trakcie badania kolposkopowego lekarz ogląda srom, pochwę, a następnie powierzchnię szyjki macicy i jej kanał w dolnym odcinku. Okazjonalnie można użyć kolposkopu do oceny nabłonka okolicy odbytu, ujścia cewki moczowej czy nawet prącia u mężczyzn. Opiera się na ocenie powierzchni nabłonka i występujących pod nim drobnych naczyń krwionośnych.
Kolposkopia – przygotowanie do badania
Kobieta nie musi specjalnie przygotowywać się do tego badania, jest ono jednak zwykle planowane z wyprzedzeniem, gdyż musi odbyć się w gabinecie wyposażonym w niezbędny sprzęt. Pacjentka powinna przygotować się tak jak do zwykłego badania ginekologicznego, czyli zachować po prostu standardowe zasady higieny. Jednak i z tym nie należy przesadzać. Przed badaniem ginekologicznym, zarówno standardowym (czyli, gdy zgłaszamy się na typową wizytę z badaniem ręcznym, badaniem z wziernikami oraz USG) jak i z dodatkową kolposkopią, nie musimy przesadnie czyścić dróg rodnych, nie zaleca się również irygacji pochwy przed wizytą u lekarza. Czasami tak subtelne objawy jak zmiany śluzu mogą już naprowadzić ginekologa na diagnozę.
Kiedy najlepiej wykonać kolposkopię?
Lekarz ginekolog proponuję wykonanie badania, jeśli w badaniu ginekologicznym lub podczas cytologii stwierdzi jakieś nieprawidłowości. W zasadzie jednak istnieją dowody na to, że wykonywanie go u pacjentek bezobjawowych, jako badanie profilaktyczne przynosi duże korzyści i pomaga wykryć wiele nieprawidłowości niedostępnych np. w trakcie samego wziernikowania. Badanie to może być uzupełnione również o dodatkowe czynności lecznicze np. wymrażanie nieprawidłowych zmian zwanych powszechnie nadżerkami (fachowo jest to jednak tak zwana nadżerka na szyjce macicy). To ginekolog decyduje, kiedy wykonać kolposkopię, bowiem niektóre zmiany widoczne są bardziej lub mniej w poszczególnych dniach cyklu miesiączkowego. Badanie może być niemożliwe do wykonania u kobiet przed rozpoczęciem współżycia, a czasem również anatomia niektórych pacjentek sprawia trudności w wykonaniu badania.
Jak przebiega kolposkopia?
Badanie zwykle trwa do 15 minut. Jest to badanie podobne do wziernikowania jednak za pomocą specjalnego urządzenia lekarz ogląda szyjkę macicy pod dużym powiększeniem. Umożliwia to dostrzeżenie nawet dyskretnych zmian. Następnie aplikowane są specjalne barwniki, które mogą ujawnić nieprawidłowości niewidoczne w standardowym obrazie.
Czy wiesz że: pierwszy kolposkop został zbudowany już w Niemczech w 1925 roku i wprowadzony do użytku jako metoda diagnostyczna nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy?
Używa się m.in. kwasu octowego, mlekowego, płynu Lugola czy roztworu toluidyny. Wybór odczynnika zależy od lekarza, a czasem też barwienie jest kilkuetapowe, by potwierdzić bądź wykluczyć różnego rodzaju zmiany na szyjce macicy. W razie potrzeby lekarz może pobrać wycinek za pomocą biopsji, jeśli obraz pozostawia wątpliwości i konieczna jest ocena histopatologiczna (czyli ocena przez lekarza histopatologa wycinków w powiększeniu pod mikroskopem, często z dodatkowym barwieniem preparatów). Gdy zmiana jest mała, można wykonać biopsję bez znieczulenia lub w znieczuleniu miejscowym. W razie dużego stresu, czy rozległych zmian można zastosować chwilowe znieczulenie ogólne, jednak zwykle musi być to poprzedzone konsultacją z anestezjologiem i badaniami, a więc często odroczone do kolejnego terminu.
Kolposkopia a współżycie
Nie ma przeciwwskazań do współżycia zarówno przed, jak i po kolposkopii. Jednak bezpośrednio przed badaniem należy się wstrzymać od stosunku. Nie należy też stosować form antykoncepcji dopochwowych przed badaniem kolposkopowym tj. globulki czy żele. Drogi rodne kobiet mają zdolność samooczyszczania się, jednak preparaty antykoncepcyjne tego typu przez kilka godzin mogą zatrzymywać się w pochwie, zanieczyszczać pole widzenia lub wchodzić w reakcję z odczynikami stosowanymi podczas badania. Po badaniu można normalnie współżyć, pamiętając iż badanie rozszerzone o biopsje może dawać delikatne plamienia i krwawienia.
Kolposkopia w ciąży
Zdarza się, że w trakcie ciąży również obserwujemy nieprawidłowości, które skłaniają lekarza do zalecenia badania kolposkopowego. Jest to badanie bezpieczne, choć nie wykonuje się go zwykle jeśli stwierdzono u ciężarnej np. niewydolność szyjki macicy. Decyzja ta podejmowana jest indywidualnie i nie jest to standardowe badanie w przebiegu ciąży przebiegającej prawidłowo. Czasem są to zmiany tego samego rodzaju, które występują poza okresem ciąży, jednak w kolposkopii możemy wykryć też zmiany charakterystyczne dla tego czasu w życiu kobiety – polipa doczesnowego czy ektopii doczesnowej. Są one często przyczyną plamień w ciąży, które mogą sugerować poronienie. Wykonanie kolposkopii i stwierdzenie którejś z powyższych nieprawidłowości, może uspokoić lekarza i pacjentkę wskazując na inną przyczynę owych plamień. W przypadku wystąpienia zmian przednowotworowych w ciąży, kolposkopia umożliwia kontrolowanie procesu. Dzięki temu można ograniczyć zabiegi inwazyjne, które mogłyby zagrażać ciąży, mając na uwadze zaawansowanie zmian i w wielu przypadkach odroczyć bezpiecznie działania do czasu po porodzie.
Kolposkopia a okres
Badania kolposkopowego nie wykonujemy w trakcie miesiączki, gdyż uniemożliwia ona dokładne obejrzenie szyjki macicy. Krew menstruacyjna zanieczyszcza pole widzenia i znacząco utrudnia badanie.
Zapamiętaj: Nie ma przeciwwskazań do współżycia zarówno przed, jak i po kolposkopii. Jednak bezpośrednio przed badaniem należy się wstrzymać od stosunku.
Kolposkopię można odroczyć do dnia bezpośrednio po miesiączce. Również zaraz przed jej spodziewanym terminem można bezpiecznie wykonać badanie. W stanach nagłych przy podejrzeniu zaawansowanej zmiany nowotworowej, gdy nie ma innej opcji wykonania badania poza okresem miesiączki wykonuje się ją nawet wtedy, jednak ocena szyjki jest utrudniona. U kobiet po menopauzie również wykonujemy kolposkopię i jest to jedna z kluczowych metod diagnostyki wielu zmian u pacjentek, które przestały już miesiączkować.
Kolposkopia wyniki
Lekarz ginekolog już w trakcie badania uzyskuje większość niezbędnych informacji do postawienia diagnozy. Czasem jednak kolposkopie wykonuje się w kilku momentach cyklu by ocenić zmienność szyjki. Dodatkowo po pobraniu biopsji wyniki badań są uzupełniane o ocenę histopatologa. Zwykle na jego opis oczekuje się 2 do 3 tygodni. Po uzyskaniu tych wszystkich danych lekarz posiada już komplet wyników do postawienia diagnozy lub podjęcia dalszych kroków diagnostycznych, zależnie od uzyskanych informacji. Istnieje kilka odmian wyników prawidłowych, obrazy sugerujące nieprawidłowości zmian niskiego stopnia np. przednowotworowe, obrazy pokazujące infekcję czy stan zapalny, kłykciny, wady rozwojowe, endometriozę czy takie, które mogą świadczyć o inwazyjnym procesie nowotworowym, zatem kolposkopia pozwala wykryć nam wiele różnych jednostek chorobowych.
Kolposkopia to badanie podstawowe, choć nie wykonywane tak powszechnie. Dostarcza ono wielu cennych informacji diagnostycznych pozostając przy tym zabiegiem nieinwazyjnym, bezbolesnym i szybkim. Wiele kobiet stresuje się przed wykonaniem tego typu badania, gdyż nie jest ono standardem, bojąc się, że poszerzona diagnostyka może sugerować poważne schorzenia. Kolposkopia jednak wykrywa niezwykle dużo różnych chorób i nieprawidłowości, czasem może pokazać tylko odmienny, lecz prawidłowy wariant normy.