Ocena stężenia TSH oraz wolnych frakcji hormonów tarczycy (fT3,fT4) stanowi obok morfologii krwi jedno z najczęstszych badań przesiewowych zlecanych przez lekarza pierwszego kontaktu. W dobie czułych oraz łatwo dostępnych testów diagnostycznych, badanie laboratoryjne tych parametrów umożliwia szybkie rozpoznanie choroby oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Interpretacja wyników TSH, fT4, fT3
Tarczyca jako gruczoł wydzielania wewnętrznego odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu oraz w przemianach metabolicznych. Regulacja ta odbywa się poprzez syntezę hormonów: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3), które wraz z krwią docierają do komórek całego organizmu.
Za stymulację gruczołu odpowiada przysadka mózgowa, która wydzielając hormon tyreotropowy (TSH) pobudza tarczycę do syntezy oraz uwalniania hormonów. Wzrost stężenia T4 oraz T3 prowadzi do zahamowania produkcji TSH przez przysadkę (mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego, ryc.1).
Nadczynność oraz niedoczynność tarczycy dotyka coraz większej liczby osób. Wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych – stężenie TSH, fT3, fT4 pozwala w sposób szybki wykluczyć występowanie tych zaburzeń.
Na czym polega badanie TSH, fT3, fT4?
W dobie ultraczułych testów diagnostycznych, ocena stężenia TSH pozwala szybko wykryć nieprawidłową pracę tarczycy. Jeśli wartość TSH wykracza poza zakres wartości referencyjnych, należy również ocenić poziom hormonów produkowanych przez tarczycę. We krwi:
- ponad 99% hormonów tarczycy (T3, T4) transportowane jest za pomocą białek nośnikowych,
- niecałe 1% stanowi niezwiązana część hormonów (free-T4,free-T3), która bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie organizmu.
Testy laboratoryjne mogą mierzyć zarówno stężenie całkowite (T3, T4), jak i wolnych hormonów (fT3, fT4), jednak określenie stężenia fT3, fT4 lepiej odzwierciedla funkcję tarczycy.
Czy wiesz że: powiększona tarczyca nazywana jest także wolem tarczycowym?
Aby wykonać badanie wystarczy niewielka ilość krwi żylnej pobranej od pacjenta na czczo. Wykorzystywane przez laboratoria wysoko czułe metody immunologiczne pozwalają na szybki i dokładny pomiar badanych parametrów.
Interpretacja wyników TSH, fT3, fT4
Z uwagi na wpływ m.in. takich czynników jak:
- płeć,
- wiek pacjenta,
- wykorzystywana metoda oznaczenia,
zakresy wartości referencyjnych mogą nieznacznie różnić się pomiędzy laboratoriami, dlatego przy interpretacji wyników należy odnieść się do wartości przedstawionych na otrzymanym wyniku. Stężenie TSH powyżej zakresu wartości referencyjnych może świadczyć o:
- pierwotnej niedoczynności tarczycy,
- wtórnej nadczynności tarczycy.
Jeśli podwyższonej wartości TSH towarzyszy niskie stężenie fT4 oraz prawidłowe lub niskie stężenie fT3, może to świadczyć o pierwotnej niedoczynności tarczycy. Bardzo rzadkim schorzeniem jest wtórna nadczynność tarczycy (wysokie TSH oraz wysokie fT4) spowodowana:
- obecnością guza produkującego TSH
- opornością na hormony tarczycy.
Obniżona wartość TSH może świadczyć o:
- pierwotnej nadczynności tarczycy (przy równoczesnym wzroście wartości fT3, fT4)
- wtórnej niedoczynności tarczycy będącej skutkiem niewydolności przysadki mózgowej (równocześnie obniżona wartość fT3, fT4).
Jeśli wysokim lub niskim wartościom TSH towarzyszy prawidłowe stężenie wolnych frakcji hormonów tarczycy, należy skonsultować wyniki z lekarzem w celu poszerzenia diagnostyki i ustalenia przyczyny tych zmian.
Zapamiętaj: Badanie fT4 i fT3 pozwala określić, czy tarczyca prawidłowo funkcjonuje, zleca je najczęściej endokrynolog.
Warto pamiętać o wpływie różnych czynników na wynik oznaczenia hormonów (stres, choroba, stosowane leki, ciąża), dlatego zawsze należy poinformować lekarza o aktualnym stanie zdrowia czy zażywanych lekach.
Poziom TSH przy niedoczynności tarczycy
Wynik TSH powyżej zakresu wartości referencyjnych może świadczyć o niedoczynności tarczycy, mimo braku współistniejących objawów choroby (tzw. subkliniczna niedoczynność tarczycy). Jednak postawienie diagnozy nie powinno opierać się tylko na pomiarze jednego parametru. Warto poszerzyć diagnostykę o badanie USG czy pomiar stężenia przeciwciał (anty-TPO, anty-TG). Jeśli podwyższonemu TSH towarzyszy obniżone fT4 i/lub fT3, oraz takie objawy jak:
- wzrost masy ciała,
- stany depresyjne,
- senność, zmęczenie,
- niepłodność,
należy jak najszybciej skonsultować wyniki z lekarzem endokrynologiem.
Warto pamiętać również o tym, że niedoczynność tarczycy może być przyczyną niepłodności, stąd konieczne jest badanie hormonów tarczycy u kobiet w wieku rozrodczym.
Dzięki wykorzystywanym wysoko czułym metodom laboratoryjnym, oznaczenie stężenia TSH pozwala wykryć nawet niewielkie zaburzenia pracy tarczycy. Jednak aby postawić diagnozę należy poszerzyć zakres badań (stężenie hormonów tarczycy, przeciwciał, badanie USG). Należy jednak zawsze pamiętać o tym, że każdy wynik należy skonsultować z lekarzem. Jedynie specjalista zakresu endokrynologii, wykorzystując swoją wiedzę, może postawić diagnozę na podstawie otrzymanych wyników badań oraz obrazu klinicznego pacjenta.