Każdy z nas słyszał z pewnością o alkoholizmie, nałogowym paleniu papierosów, czy o uzależnieniu od narkotyków. Tak naprawdę jest to tylko wierzchołek góry lodowej, jeśli chodzi o kwestię nałogów. W zasadzie, sam temat jest bardzo złożony i interesujący. Przyjrzyjmy się zatem bliżej temu problemowi. Jakie rodzaje uzależnień wyróżniamy? Gdzie szukać pomocy?
Czym jest uzależnienie?
Co to jest uzależnienie? Najprościej możemy określić je jako stan, w którym dana osoba czuje przymus aby robić daną czynność. Z życia codziennego wiemy, że takimi uzależnieniami mogą być:
- alkohol,
- papierosy,
- hazard,
- narkotyki i wiele innych.
Z reguły chory czuje niepohamowany przymus robienia czegoś (np. czuje silną potrzebę spożywania alkoholu), traci kontrolę nad daną czynnością oraz czuje negatywne emocje nie może “realizować” swojego uzależnienia. Teoretycznie, każda czynność która wiąże się z jakąś przyjemnością może stać się nałogiem. Spowodowane jest to reakcją naszego mózgu na przyjemność oraz kojarzenie przyjemnych odczuć z konkretną czynnością.
Jak rozpoznać uzależnienie?
Niektóre z nich są dość łatwe do dostrzeżenia przez osoby postronne, inne trudniej. Alkoholizm, uzależnienie od narkotyków, czy palenie papierosów szybko rzucają się w oczy bliskim. Inne aktywności takie jak hazard, siecioholizm mogą być trudniejsze do zauważenia. Niezależnie jednak od charakteru uzależnienia, osobę dotkniętą nałogiem cechuje kilka cech wspólnych.
Zapamiętaj: Uzależnienie to choroba, która wymaga leczenia.
Przede wszystkim chory coraz więcej czasu poświęca swojemu danej aktywności. Ogranicza rzeczy, które niegdyś go interesowały lub w ogóle ich nie podejmuje po to, aby móc robić to od czego jest zależny. W związku z tym bardzo często w jej zachowaniu widoczne jest zdenerwowanie, frustracja lub objawy depresji będące reakcją na sytuacje, gdy chory nie może “oddawać się” swojemu uzależnieniu. Przy tym wszystkim nie ma on jakiejkolwiek kontroli nad tym co robi. Nie potrafi przestać. Cały czas odczuwa przymus by robić to dalej. Każdy z nałogów ma swoje własne kryteria rozpoznawcze, jednak powyższe symptomy możemy zauważyć u niemal każdego chorego.
Rodzaje uzależnień
Ze względu na swoją naturę uzależnienia możemy podzielić na psychiczne oraz fizyczne. Pierwsze z nich wiążą się z odczuwaniem przymusu do robienia czegoś, jednak jeśli do tego nie dojdzie, nie wywoła to żadnych negatywnych reakcji organizmu. Przeciwnie jest w przypadku drugiej grupy. Dotyczy ona uzależnień od substancji chemicznych. Najczęściej są to: alkohol, narkotyki, leki. W przypadku zaprzestania dostarczania organizmowi danych związków, dochodzi do jego reakcji (zespół abstynencyjny), która może przyjmować następujące postaci:
- wymioty,
- biegunka,
- bóle określonej części ciała,
- zawroty głowy,
- urojenia,
- drgawki.
Do uzależnień psychicznych należą głównie uzależnienia behawioralne (te, które związane są z zachowaniem): pornografia, siecioholizm, hazard, czy pracoholizm.
Jak leczyć uzależnienia?
W przypadku wszystkich uzależnień związanych z zachowaniami podstawową formą terapii jest psychoterapia. Pozwala ona pacjentowi na poznanie patologicznych mechanizmów w swoim myśleniu, które z kolei prowadziły do działań powodujących nałóg. Znajomość tego pozwala na przemyślenie i ewentualną zmianę procesu, co pozwoli na wyleczenie pacjenta. Ta forma leczenia wymaga od pacjenta cierpliwości, gdyż wymaga ona od niego wiele czasu oraz pracy. Może ona przybierać formę terapii grupowej oraz indywidualnej. Dodatkowo możliwe jest wsparcie procesu leczniczego środkami farmakologicznymi, które pozwolą na poprawienie samopoczucia pacjenta w tym czasie jeśli byłaby taka konieczność. Zazwyczaj używa się do tego leków antydepresyjnych oraz stabilizujących nastrój.
Czy wiesz że: stres jest wskazywany jako główny czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia uzależnienia?
Inna strategia będzie obrana w przypadku uzależnionych od substancji chemicznych. Wówczas pierwszym etapem leczenia jest detoksykacja, której celem jest pozbycie się danych związków chemicznych z organizmu chorego. W tym czasie łagodzi się się także zespół abstynencyjny, który jest wynikiem odstawienia substancji uzależniającej. Po tym etapie dopiero można rozpocząć psychoterapię i ewentualne inne formy wsparcia psychologicznego.
Wielu dotkniętych problemem uzależnień wskazuje grupy wsparcia jako organizacje, które istotnie pomogły im w ich walce z nałogiem. Są one szczególnie rozpowszechnione w przypadku uzależnionych od alkoholu (tzw. grupy Anonimowych Alkoholików). Omówione tutaj formy leczenia nie wyczerpują tematu. W praktyce pomoc choremu wymaga indywidualnego podejścia, dopasowania oraz łączenia ze sobą metod terapii. Miejscami gdzie chory może otrzymać pomoc są: szpitale psychiatryczne, placówki zamknięte zajmujące się leczeniem uzależnień oraz centra leczenia uzależnień.
Psychoterapia w leczeniu uzależnień
Ta wspomniana już powyżej forma jest niezwykle pomocna w leczeniu uzależnień. Ma ona bardzo wysoką skuteczność. Statystycznie ¾ pacjentów deklaruje znaczącą poprawę przy użyciu tej formy. Jej głównym zamierzeniem jest zrozumienie schematów myślowych, emocji oraz innych czynników w wykształceniu nałogu oraz powtarzaniu działań z nim związanych. Pozwala ona także na zidentyfikowanie tak zwanych „wyzwalaczy”, czyli wszystkich czynników, które kierują pacjenta do nałogowej czynność (np. zapach tytoniu wywołuje chęć zapalenia papierosa przez osobę od niego uzależnioną). Wyróżniamy kilka typów psychoterapii. Najbardziej znanymi z nich są:
- Terapia poznawczo-behawioralna. Dzięki niej pacjent może zidentyfikować swoje patologiczne wzorce myślowe oraz zastąpić je nowymi schematami, które umożliwią wyjście z nałogu.
- Terapia dialektyczno-behawioralna. Umożliwia ona pacjentowi radzenie sobie ze stresem, kontrolowaniem swoich emocji, co także pozwoli na poprawę swoich relacji z otoczeniem.
Jak widać temat uzależnień jest bardzo złożony. W zasadzie, każdy z nałogów pomimo cech wspólnych znacznie różni się od siebie. Każdy z nich wymaga indywidualnego podejścia oraz leczenia. Istotnym jest także zwracanie uwagi na swoich najbliższych oraz ich zachowania. Niektóre z nich mogą być alarmujące i mogą być wskazówką do zaoferowania pomocy. Należy pamiętać, że w tym problemie mamy wiele narzędzi, które pozwalają na jego rozwiązanie.