Na ogół spoglądamy na otaczającą nas rzeczywistość bez kwestionowania niej. Są jednak ludzie, którzy doświadczają derealizacji – stanu, w którym świat wydaje się być oddalony, zdeformowany, jakby z pogranicza jawy i snu. Przeżycie to może mieć charakter napadowy, jak i uogólniony. Derealizacja jest objawem w wielu zaburzeniach psychicznych, może jednak przydarzyć się także jednostkom zdrowym. Czym jest dokładnie derealizacja i jak ją leczyć?
Co to jest derealizacja?
Derealizacja to rodzaj przeżycia, w którym rzeczywistość dookoła wydaje się odrealniona i zdeformowana. Niektórzy ludzie opisują ten stan w kategoriach snu, inni czują się jak w filmie, a jeszcze inni – jakby oddzielała ich od świata szklana szyba. Derealizacja może być stanem przejściowym i krótkotrwałym (np. na skutek spożycia substancji psychoaktywnej lub zmęczenia), jak i chronicznym. Zdarza się, że ma charakter napadowy – człowiek doświadcza jej regularnie, ale zaledwie na kilka chwil, czemu towarzyszy silny lęk. Często współwystępuje z tzw. depersonalizacją, czyli poczuciem oddzielenia się od własnego ciała. Mówi się wówczas o zespole depersonalizacji i derealizacji.
Objawy derealizacji
Głównym objawem derealizacji jest zmiana w percepcji (czyli w postrzeganiu) rzeczywistości i brak poczucia realności świata. Wiele osób doświadczających derealizacji zaznacza, że ciężko im dokładnie opisać ten stan. Może jej towarzyszyć obojętność i apatia, odcięcie się od emocji. Zdarza się także, że ta zmiana w postrzeganiu świata wywołuje lęk. Niektórym osobom pojawiają się wtedy w głowie egzystencjalne pytania i rozmyślania (“kim jestem?”, “skąd się wziął świat?”, “czy rzeczywistość jest złudzeniem?”). Co ważne, osoby te świadome są nieprawdziwości derealizacji, wiedzą, że jest to jedynie zmiana w sposobie ich postrzegania świata, choć często nie rozumieją dlaczego do niej doszło. Jeśli dana osoba ma poczucie, że świat się rzeczywiście zmienia, zatapia się w nim i traci kontakt z rzeczywistością, wówczas mówi się o derealizacji w schizofrenii.
Przyczyny derealizacji
Derealizacja najczęściej jest objawem zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, zaburzeń lękowych i depresji, występuje także w zespole derealizacji-depersonalizacji. Towarzyszy czasem w atakach paniki. Jej źródłem na ogół bywa trauma – doświadczenie zagrażającego życiu lub zdrowiu. Może być też wynikiem przemocy psychicznej i fizycznej, albo zaniedbania w dzieciństwie. Dochodzi wówczas do dysocjacji, czyli utraty integracji między ciałem, tożsamością i wspomnieniami. Za derealizacją często stoi silny lęk. Poczucie nierealności może więc chronić daną osobę przed doznawaniem bólem czy trudnymi doświadczeniami.
Czy wiesz że: opisy derealizacji pojawiają się w wielu książkach, m.in. w powieściach Dostojewskiego?
Mówiąc o derealizacji, trzeba mieć także na uwadze reaktywność układu nerwowego, a także czynniki osobowościowe (np. skłonność do samoobserwacji, wrażliwość). Często przytrafia się ona w momentach dużego zmęczenia. Może być ona także wynikiem zażywania substancji psychoaktywnych. Nie zawsze jest oznaką zaburzeń i problemów psychicznych – bywa przejściowym stanem, którego doświadcza większość populacji.
Diagnoza derealizacji
Ze względu na swój subiektywny charakter, ciężko jest zdiagnozować derealizację. Głównym narzędziem jest więc wywiad, w którym lekarz psychiatra lub psycholog kliniczny dopytują daną osobę o opis tego przeżycia. Bardzo ważne są także inne objawy współwystępujące, jak chociażby depersonalizacja, lęk czy smutek. Warto mieć na uwadze, że ludzie doświadczający derealizacji, mają do niej krytyczny stosunek i wiedzą, że jest to ich rodzaj przeżycia, podczas gdy świat pozostaje taki, jakim był. Jedynie w przebiegu chorób psychotycznych, chory zatraca ten racjonalny osąd.
Leczenie derealizacji
Głównym sposobem leczenia derealizacji jest psychoterapia, która kładzie przede wszystkim nacisk na radzenie sobie z lękiem. Osoby, które doświadczyły traumy, wraz z pomocą terapeuty będą mierzyć się z trudnymi wydarzeniami z przeszłości, a także uczyć się nowych sposobów radzenia sobie z bólem psychicznym i wspomnieniami. Bywa, że w proces leczenia zostaje włączona farmakoterapia, na ogół są to leki z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny są lekami antydepresyjnymi). Wszystko zależy jednak od postawionej diagnozy – derealizacja nie jest sama w sobie jednostką chorobową a objawem, może więc wskazywać np. na depresję bądź zaburzenia lękowe.
Zapamiętaj: Derealizacja to rodzaj przeżycia, w którym rzeczywistość dookoła wydaje się odrealniona i zdeformowana.
Zdarza się również, że derealizacja ustępuje samoczynnie np. po detoksykacji, ustaniu działania danej substancji psychoaktywnej na organizm czy odpoczynku. Z kolei derealizacja psychotyczna, będąca objawem schizofrenii lub psychozy, będzie wymagała przede wszystkim leczenia farmakologicznego.
Derealizacja to nazwa stanu, w którym to otaczający nas świat wydaje się być mglisty i nieprawdziwy. Przeżycie to może mieć różną intensywność, częstotliwość i długość. Różne są także jego źródła. Na ogół jest ono objawem jakiegoś zaburzenia psychicznego. Bardzo ważne jest więc, by patrzeć na sprawę wieloaspektowo. Choć derealizacja jest nieprzyjemnym doświadczeniem, może być leczona. W przypadku nawracających odczuć tego typu, dobrze jest skonsultować się z lekarzem psychiatrą, a także rozpocząć psychoterapię.