Wyobraź sobie, że pewnego dnia nie masz siły rano wstać z łóżka. Fizycznie nic ci nie dolega, ale w twojej głowie kłębią się myśli, że nie masz po co żyć, wszelkie działania są bez celu i nic cię nie cieszy. Nieoczekiwanie, po kilku tygodniach twój los się odmienia, nagle możesz “góry przenosić”. Tak mocno wierzysz w swoje możliwości, że zaciągasz kredyt, aby rozwinąć własny biznes i sprzedajesz dom, żeby wyprowadzić się do wymarzonego kraju. I tak…w kółko. Tak wygląda życie pacjentów cierpiących na cyklofrenię, jest to ciągłe balansowanie na krawędzi, za każdą “górką” i dobrym nastrojem, kryje się bowiem niestety kolejny “dołek”. Jest to wbrew pozorom częste schorzenie psychiatryczne. Jak leczyć cyklofrenię?
Co to jest cyklofrenia?
Cyklofrenia, czyli inaczej choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), nazywana dawniej psychozą maniakalno-depresyjną jest to grupa nawracających zaburzeń afektywnych (nastroju), w których przebiegu występują przeciwstawne zaburzenia nastroju i aktywności: zespoły depresyjne i maniakalne. Występują w niej okresy przygniębienia (depresji) i pobudzenia, często z podwyższonym nastrojem (manie lub hipomanie).
*zaburzenia afektywne – zaburzenia życia uczuciowego, emocjonalnego, których podstawowym objawem jest dominujące uczucie smutku, przygnębienia, zniechęcenia, ujemny stan uczuciowy.
*mania – jest to określenie epizodu zaburzeń nastroju polegającego przede wszystkim na “podwyższonym” nastroju
*hipomania – stan mniej nasilony, trwający krócej, ale objawy są podobne do objawów manii
W oparciu o występowanie epizodów manii, depresji lub hipomanii wyróżniono następujące typy cyklofrenii:
- typ I – klasyczny, łatwiejszy do zdiagnozowania, występują depresje i pełnoobjawowe manie;
- typ II – dominują epizody depresyjne, a stany hipomanii traktowane są jako objawy wyzdrowienia i “odbicia” po okresie depresji;
- z szybką zmianą faz (rapid-cycling) – w ciągu roku występuje 4 lub więcej okresów depresji lub manii, a poszczególne fazy choroby przechodzą jedna w drugą;
- zaburzenia afektywne typ sezonowy – depresja występuje w miesiącach jesienno-zimowych, a mania wiosną i latem;
- cyklotymia – przewlekłe zaburzenie nastroju.
Cyklofrenia dotyka około 2% społeczeństwa, jest to zaburzenie często występujące, ale zbyt rzadko rozpoznawane. Początek choroby ma miejsce zwykle około 30 roku życia, a przebieg jest epizodyczny, przewlekły, o dużej nawrotowości.
Objawy cyklofrenii
W chorobach afektywnych podstawowymi objawami są patologiczne zmiany nastroju. Do rozpoznania cyklofrenii niezbędne jest wystąpienie w przeszłości co najmniej jednego epizodu zaburzeń nastroju i obecnie drugiego epizodu, w tym co najmniej jednej manii lub hipomanii. Objawy występujące w przebiegu tej choroby możemy podzielić na te, związane z podwyższonym nastrojem- manią oraz towarzyszące depresji:
a.) mania:
- pobudzenie psychoruchowe;
- drażliwość;
- podwyższony nastrój, wzmożona samoocena;
- przyspieszona mowa, gadatliwość;
- utrata normalnych zahamowań społecznych, zachowania bezceremonialne;
- gonitwa myśli;
- zdolności twórcze, artystyczne;
- nadmiar energii;
- zwiększony popęd seksualny;
- skłonność do zachowań ryzykownych i uzależnień.
Pacjenci podczas epizodu manii są pobudzeni, mają skłonności do wchodzenia w konflikty z innymi, nie znoszą sprzeciwu, uważają, że “wszystko wiedzą najlepiej”. Często wykazują zachowania ryzykowne – niekontrolowanie wydają pieniądze, popadają w hazard i nawiązują przygodne kontakty seksualne. Niejednokrotnie podczas manii nadużywają alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, przez co mają konflikty z prawem. Z drugiej strony, epizod maniakalny wiąże się ze zwiększoną kreatywnością chorych. Mają oni bardzo dużo energii, mogą nie spać przez wiele dni, odkrywają w sobie talent twórczy. Charakterystyczne jest znaczne zwiększenie potrzeb i możliwości seksualnych podczas trwania epizodu.
W przebiegu manii mogą pojawić się także urojenia wielkościowe – pacjent jest przekonany o tym, że posiada niezwykłe właściwości, zdolności np. że ma zdolność uzdrawiania lub ma specjalną łączność z Bogiem. Przez pacjenta mania odczuwana jest, w przeciwieństwie do depresji, jako okres niezwykle przyjemny, część z nich wcale nie chce się leczyć ze względu na to, że nie chcą się pozbawiać możliwości doświadczania tak niezwykłego nastroju. Epizod maniakalny musi trwać minimum 7 dni, jest zazwyczaj znacznie krótszy, niż depresyjny. Ze względu na swe nasilenie i charakterystyczne objawy jest zwykle szybko diagnozowany i leczony.
b.) hipomania:
- objawy są mniej nasilone niż w manii, trwają krócej;
- często na pierwszy plan wysuwa się drażliwość pacjenta;
- wielomówność;
- dobre samopoczucie;
- zmniejszona potrzeba snu;
- skłonność do niekontrolowanego wydawania pieniędzy;
- łatwe popadanie w uzależnienia.
Objawy te są jednak niezbyt mocno nasilone i przez przypadkowego odbiorcę osoby te są oceniane jako przebojowe, przedsiębiorcze, pewne siebie.
c.) depresja
Ma cechy typowe dla klasycznego epizodu depresyjnego, ale dodatkowo także charakterystyczne właściwości, które wskazują na cyklofrenię:
- częste nawroty;
- lekooporność;
- nadmierna senność;
- młody wiek pierwszego epizodu;
- szybko narastające i ustępujące objawy depresji, nawet w ciągu kilkunastu godzin.
Epizody depresyjne trwają niekiedy bardzo długo, a jej ciężki przebieg wiąże się z bardzo wysokim ryzykiem samobójstwa w tym okresie.
Przyczyny cyklofrenii
Cyklofrenia to choroba, która ma podłoże genetyczne, a w predyspozycji do zachorowania bierze udział kilkadziesiąt różnych genów. W trakcie jej trwania obserwuje się dysfunkcje w układach neuroprzekaźników w mózgu, głównie:
- dopaminy,
- noradrenaliny,
- glutaminianu;
U podłoża choroby prawdopodobnie leży także proces neurodegeneracyjny – pacjenci chorujący na cyklofrenię wykazują zmiany strukturalne i funkcjonalne w ośrodkowym układzie nerwowym (zmniejszenie objętości struktur mózgowia, zmiany aktywacji poszczególnych obszarów);
wystąpienie pierwszego epizodu manii może być spowodowane ważnym bądź stresującym wydarzeniem życiowym- u kobiet często po porodzie;
niewykluczone jest także podłoże zapalne choroby.
Cyklofrenia a schizofrenia
Oba te schorzenia mają wspólną część nazwy -phren, w języku greckim oznaczającą umysł. Są to choroby ludzkiego umysłu i choć brzmią podobnie, mają niewiele cech wspólnych. Łączy je to, że ich przebieg jest przewlekły, nawrotowy i niestety są nieuleczalne. Za pomocą odpowiedniego leczenia możliwe jest jednak znaczne złagodzenie objawów, umożliwiające pacjentowi względnie normalne życie społeczne i zawodowe. W przebiegu cyklofrenii, podczas epizodu manii mogą wystąpić objawy psychotyczne, które są typowe dla schizofrenii. Najczęściej mają one charakter urojeń wielkościowych. Wspólne dla obu chorób jest także to, że ich początek najczęściej ma miejsce we wczesnej dorosłości oraz mają podłoże genetyczne.
Może także zdarzyć się sytuacja, że pacjent prezentuje jednocześnie objawy charakterystyczne dla schizofrenii i cyklofrenii- mówimy wówczas o tzw. zaburzeniach schizoafektywnych. W ich przebiegu występują zarówno objawy psychotyczne (omamy, urojenia), jak i stany depresyjne oraz maniakalne.
Leczenie cyklofrenii
Rozpoznanie choroby bywa trudne, pacjenci zgłaszają się najczęściej do psychiatry w fazie depresji, która znacznie utrudnia im funkcjonowanie. W przypadku, kiedy nie występują typowe manie, epizody te nie są zauważane lub zgłaszane, to pacjenci są traktowani jako cierpiący na depresję, co może prowadzić do przewlekłości i lekooporności choroby.
Właściwą diagnozę utrudnia także fakt, że cyklofrenia bardzo często współistnieje z innymi chorobami psychiatrycznymi, takimi jak:
- zaburzenia lękowe;
- zaburzenia obsesyjno- kompulsywne;
- uzależnienia;
- zaburzenia osobowości.
Pacjenci zgłaszają się do psychiatry z objawami różnych zaburzeń, nie wskazujących bezpośrednio na cyklofrenię. Leczenie cyklofrenii należy podzielić na terapię wszystkich jej składowych: depresji, manii lub hipomanii oraz na zapobieganie nawrotom. Główną rolę w leczeniu stanowi farmakoterapia.
Zapamiętaj: Na cyklofrenię chorowało wielu wybitnych artystów, m.in Vincent van Gogh, Ludwig van Beethoven czy Robert Schumann.
W zapobieganiu nawrotom stosuje się leki stabilizujące nastrój- sole litu oraz leki przeciwpadaczkowe, a także leki przeciwpsychotyczne. Należy je włączyć jak najwcześniej od momentu postawienia rozpoznania zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. Leczenie depresji w przebiegu cyklofrenii różni się od terapii klasycznej depresji. Należy unikać stosowania leków przeciwdepresyjnych, ze względu na możliwość sprowokowania przez nie wystąpienia epizodu manii lub hipomanii. Stosowane są głównie atypowe leki przeciwpsychotyczne, najlepiej w połączeniu ze stabilizatorami nastroju. U pacjentów z ciężką depresją, z objawami psychotycznymi i dużym ryzykiem samobójstwa, stosuje się leczenie za pomocą elektrowstrząsów. W leczeniu manii stosuje się leki przeciwpsychotyczne.
Czy wiesz że: w życiu pacjenta z ChAD okresy depresji stanowią około 70% czasu trwania choroby, a epizody manii lub hipomanii jedynie 30%?
Psychoterapia pełni rolę uzupełniającą do leczenia farmakologicznego. Pacjenci często wykazują niechęć do współpracy z lekarzem, zwłaszcza w stanie manii. Wskazana jest w tych wypadkach intensywna psychoedukacja na temat przyczyn choroby i konieczności przyjmowania leków przez całe życie.
Głównym celem leczenia cyklofrenii jest uzyskanie okresu remisji przez jak najdłuższy czas.
Cyklofrenia jest to choroba przebiegająca z zaburzeniami nastroju- w jej przebiegu występują epizody manii, hipomaniii i depresji. Pacjenci doświadczają ciągłej huśtawki nastrojów, a fazy te zwykle przedzielone są okresami remisji o różnej długości. W rozwoju choroby ma znaczenie predyspozycja genetyczna, a jej przebiegu zaburzone jest wydzielanie neuroprzekaźników w mózgu, a także występują w nim zmiany strukturalne. Jej rozpowszechnienie jest dość duże, dotyka aż 2% społeczeństwa, ale wciąż jest zbyt rzadko rozpoznawana. Właściwe, wczesne rozpoznanie i leczenie jest bardzo ważne, ponieważ podczas epizodu depresji chorzy są obarczeni bardzo wysokim ryzykiem samobójstwa. Około 10% pacjentów chorujących na cyklofrenię popełnia samobójstwo. Leczenie farmakologiczne musi być kontynuowane przez całe życie.