Czym jest psychogeriatria. Choroby psychiczne wieku podeszłego

Psychogeriatria to dziedzina medycyny zajmująca się zaburzeniami psychicznymi u osób starszych. Jest to temat często pomijany, przez co starsi ludzie są pozostawieni sami sobie. Z tego artykułu dowiesz się najważniejszych rzeczy o psychogeriatrii – dla siebie oraz  bliskich.

Co to jest psychogeriatria?

Obrazowo rzecz ujmując, psychogeriatria to psychiatria jesieni życia. Czasem nazywana jest również gerontopsychiatrią. W Polsce nie ma osobnej specjalizacji lekarskiej z psychogeriatrii, pomimo że ta istotnie różni się od typowej psychiatrii dorosłych. Zaburzenia psychiczne na starość są problemem traktowanym „po macoszemu”. Przez to pacjenci często pojawiają się u lekarza w momencie, gdy już nic nie można zrobić.Należy pamiętać, że około 25% osób w podeszłym wieku cierpi z powodu problemów natury psychicznej. Z czego 6% należy do chorób ciężkich.

Istnieje stereotypowe przekonanie, że starsi ludzie są smutni, pozbawieni motywacji, a ich problemy psychiczne stanowią coś normalnego. I choć w trakcie starzenia się zachodzą istotne zmiany w ciele wpływające na psychikę, jesień życia nie musi być wcale szara, doskwierająca i ponura. 

 Wiek 65. lat WHO (czyli Światowa Organizacja Zdrowia) ustaliła jako graniczny dla starości lub inaczej późnej dorosłości. Dokładnie tak – późnej dorosłości, ponieważ starość może być wspaniałym okresem rozwoju i radości życia. Zmieniają się w nim tylko nasze cele i to co dla nas istotne.

 Czym się zajmuje psychogeriatria?

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Starość kojarzy się nam głównie ze spadkiem wydolności, podupadaniem na zdrowiu. Gdy myślimy o chorobach wieku podeszłego przychodzi nam na myśl nadciśnienie, cukrzyca, infekcje: głównie choroby ciała. I zapominamy przy tym o chorobach „ducha”, a te nie są mniej ważne, gdy chodzi o nasz ogólny dobrostan. Tym właśnie zajmuje się psychogeriatria.

W trakcie starzenia zachodzą istotne zmiany w naszym organizmie, które przekładają się na zmiany w psychice. Osoby starsze przeżywają emocje nieco mniej intensywnie, skupiają się na innych rzeczach, niż młodzi. Pogarsza się wzrok i słuch. Zatem bardzo ważne na starość są odpowiednie okulary i aparat słuchowy – zapobiegają one zagubieniu i pomagają lepiej radzić sobie w codziennym życiu. Tym bardziej, że osoby starsze są o wiele mniej odporne na stres i częściej reagują lękowo na niezrozumiałe wydarzenia.

Dochodzi też do pogorszenia funkcji umysłowych, ale równocześnie starsi ludzie potrafią myśleć bardziej ogólnie, korzystać ze zdobytego w życiu doświadczenia. Myślą raczej o chwili obecnej, o rodzinie, drobnych przyjemnościach. Dokonują podsumowania życia. Jest to szczególnie ważne w tym wieku i od tego w dużej mierze zależy nastrój czy stosunek do siebie i świata.

Psychogeriatria nie jest zwykłym „przedłużeniem” psychiatrii dorosłych. Starsi ludzie chorują inaczej. I nie chodzi tu tylko o poszczególne choroby, ale również o prezentowane objawy. Są one mniej wyraźne, granice pomiędzy jednostkami chorobowymi zacierają się. Często diagnoza jest bardzo trudna. Innym problemem jest tzw. wielozachorowalność. Oznacza ona występowanie wielu chorób na raz. Dodatkowo utrudnia to leczenie i rozpoznanie. 

Jakie choroby diagnozuje psychogeriatria?

Najważniejszymi jednostkami chorobowymi w psychogeriatrii są depresja, otępienia, parafrenia i majaczenie. Pomimo że starość najczęściej kojarzy się z otępieniami (np. chorobą Alzheimerą), to najczęstszą chorobą wieku podeszłego jest depresja. Ponury fakt jest taki, że w domach opieki nawet 50% osób starszych cierpi z powodu tej choroby.

Depresja

Depresja to ciężka choroba, która może doskwierać starszej osobie bardziej, niż wszelkie dolegliwości dotyczące ciała. W trakcie starzenia dochodzi do zmian w mózgu prowadzących do zwiększonego ryzyka depresji. Co gorsza wiele wydarzeń z życia może wpływać negatywnie na zachorowanie. Przejście na emeryturę wiąże się często ze zmniejszeniem znaczenia i dochodu. Prowadzi to do spadku samooceny. Ponadto osoby starsze dużo częściej spotykają się z utratą bliskich osób, z czasem tracą możliwość realizacji swoich pasji.

Zapamiętaj: Psychogeriatria to psychiatria wieku podeszłego.

Depresja osób w podeszłym wieku różni się jednak od depresji ludzi młodszych. Jest długotrwała, mniej wyraźna. Świat osoby starszej, która cierpi na depresję jest szary, ponury, budzący niepokój i lęk. Codzienne czynności tracą znaczenie, to co sprawiało radość przestaje cieszyć. Osoba z depresją może być drażliwa, agresywna, „złośliwie” unikać czynności higienicznych. Bardzo ważnym objawem jest obniżenie funkcji poznawczych, często przypominające otępienie. Mogą pojawiać się myśli i próby samobójcze. Niezwykle ważna jest trafna i szybka diagnoza. Im wcześniej rozpoznamy depresje i wdrożymy leczenie, tym lepsze są jego efekty. 

Otępienia

Do najczęstszych przyczyn otępienia (zwanego też demencją) zaliczamy chorobę Alzheimera i tzw. otępienie naczyniowe. Należy też wspomnieć o chorobie ciał Lewy’ego i chorobie Picka. Inne przyczyny to: zatrucia, guzy mózgu, zapalenie mózgu i opon mózgowych czy urazy (np. u osób uprawiających kiedyś sporty walki!). Ponadto otępienie może być „udawane” przez depresję. Wówczas często jedyną różnicą jest poprawa po lekach przeciwdepresyjnych.

Demencja jest bardzo trudnym problemem dla osób starszych oraz ich bliskich. Zapominanie o rzeczach i osobach, postępująca utrata samodzielności jest ciężkim doświadczeniem. Niezwykle ważna jest poprawna diagnoza, zapewnienie takiej osobie bezpiecznych i stabilnych warunków opieki oraz (o czym często się nie mówi!) wsparcie dla rodziny osoby chorej.

Parafrenia

Parafrenia to choroba charakterystyczna dla podeszłego wieku. Należy do tej samej grupy co schizofrenia, lecz istotnie się od niej różni. Najważniejszymi objawami są urojenia (fałszywe przekonania), halucynacje (doświadczanie rzeczy których nie ma) oraz wahania nastrojów.

  • Osoba chora na parafrenię może być przekonana, że ktoś ją prześladuje. Słyszy ona dźwięki czy czuje smaki, których nie ma. Budzi to silny lęk. Stąd nie dziwi np. przekonanie, że ktoś wierci jej nad głową w środku nocy lub zatruwa posiłki.
  • Parafrenia powiązana jest z izolacją, zamknięciem w czterech ścianach. Z drugiej strony osoba chora odstrasza od siebie innych i pogłębia tę izolację. Stąd istotna jest pomoc lekarska.

Majaczenia

Majaczenia to niezwykle ważna przypadłość osób w podeszłym wieku. Szczególnie obciążonych innymi chorobami ciała. Majaczenie (inaczej delirium) to zaburzenie świadomości i myślenia, powiązane z pobudzeniem ruchowym oraz lękiem. Majaczenie pojawia się często w nocy, w nowym, nieznanym otoczeniu (pobyt w szpitalu) oraz przy zaostrzeniu innych chorób. Kluczowa jest szybka interwencja i leczenie choroby, która pogarsza stan ogólny.

Uzależnienia

Istotnym problemem są uzależnienia, np. uzależnienie od benzodiazepin (xanax, alprazolam). Benzodiazepiny, powszechnie stosowane jako leki nasenne powodują silne uzależnienie, wykazują tolerancję (po jakimś czasie trzeba zwiększyć dawkę), a przerwanie ich stosowania wywołuje objawy podobne do głodu narkotykowego. Jeśli Ty lub ktoś z Twojej rodziny nadużywa benzodiazepin, warto zgłosić się do lekarza i porozmawiać o możliwości odstawienia.

Metody leczenia stosowane w psychogeriatrii

Są bardzo podobne do leczenia w ogólnej psychiatrii dorosłej. Stosuje się te same grupy leków (przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, nasenne). Różnią się jednak dawkami oraz doborem w zależności od innych chorób i leków. Tu ważna jest szczegółowa wiedza lekarza i doświadczenie ze starszymi pacjentami. W wypadku ciężkiej depresji można rozważyć elektrowstrząsy.

Czy wiesz że: Istnieją 4 style funkcjonowania w starości. Typ 1) aktywny: osoba starsza akcentuje niezależność i jest pełna celów oraz wyzwań. Typ 2) bierny: charakteryzuje go spokój, wycofanie z życia i akceptacja. Typ 3) obronny: nadaktywność, nadmierne przestrzeganie norm, niepokój przed bezczynnością Typ 4) nieprzystosowawczy: bunt przeciwko starości, złość, agresja, poczucie bezsilności, zgorzknienie. Do którego należysz Ty lub Twoi bliscy?

Ważna jest także psychoterapia oraz grupy wsparcia. Tak jak w każdym wieku, wskazana jest aktywność społeczna, kontakt z drugim człowiekiem. Można dołączyć do kół zainteresowań, uczestniczyć w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Warto rozważyć treningi funkcji poznawczych (myślenia, pamięci, kojarzenia), zarówno zorganizowane, jak i te we własnym zakresie – specjalne gry komputerowe czy łamigłówki. Umysł podobnie jak mięśnie wymaga treningu. Osoby starsze, które ćwiczą umysł, lepiej sobie radzą i starzeją się wolniej.

Psychogeriatria to psychiatria osób w podeszłym wieku. Najważniejszymi schorzeniami jakimi się zajmuje są depresja, demencje, parafrenia oraz majaczenia. Bardzo ważna jest szybka i prawidłowa diagnoza. Kompleksowa pomoc oraz opieka.

Starość to podsumowanie naszego życia. Nie zapominajmy w jej trakcie o zdrowiu psychicznym, aktywności i czujności na często podstępny początek choroby psychiatrycznej. Jesień życia może być złota, ale też szara i pełna problemów.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *