Ulubiona powieść, wyczekiwany numer miesięcznika, zapach świeżo wydrukowanej książki, szelest kartek – dla większości z nas są to bardzo przyjemne skojarzenia, przywodzące na myśl chwile relaksu, oderwania od rzeczywistości. Siedzenie w fotelu z ciekawą lekturą i kubkiem gorącej herbaty, to dla mola książkowego wizja wieczoru idealnego. Istnieje jednak grupa osób, których sam widok papieru przyprawia o mdłości i dreszcze – mowa o pacjentach cierpiących na papirofobię. Wyobraźmy sobie, jak wygląda ich życie w czasach, gdy papier, pod różnymi postaciami, jest wszechobecny – czy możliwe jest jego całkowite wyeliminowanie z otoczenia? Jak wygląda życie z papirofobią?
Co to jest papirofobia?
Papirofobia jest to rodzaj fobii, charakteryzujący się silnym, bezpodstawnym i irracjonalnym lękiem przed papierem. Chorzy na papirofobię obawiają się dotykać papieru, pisać na nim, a także lękają się możliwości przecięcia skóry kartką papieru. Nie każdy pacjent obawia się takiej samej postaci papieru – niektórych napawają lękiem czyste niezapisane kartki, podczas gdy inni bardziej boją się pogniecionych gazet lub pociętych, zadrukowanych kartek. Niektórzy chorzy obawiają się papieru jedynie wówczas, gdy jest on namoczony. Papirofobia jest bardzo rzadkim rodzajem fobii, dlatego też brak jest dokładnych danych dotyczących częstości jej występowania. Początek objawów może mieć miejsce już w dzieciństwie i zazwyczaj występują one przez całe życie, dopóki pacjent nie zdecyduje się podjąć leczenia.
*fobia – nieuzasadniony, utrwalony strach lub lęk wobec określonych obiektów lub sytuacji (a także wobec ich wyobrażenia), połączony z silnym dążeniem do ich unikania.
Objawy papirofobii
Pacjenci cierpiący na papirofobię są przekonani, że coś złego może przydarzyć się im lub ich najbliższym, jeśli będą mieli jakikolwiek kontakt z papierem. Charakterystycznym objawem jest myślenie katastroficzne – cały czas obawiają się o własne zdrowie i życie. Ich myśli ciągle krążą wokół zagrożenia, jakim są papierowe przedmioty, dlatego starają się ich unikać za wszelką cenę. Nie odwiedzają takich miejsc, jak księgarnie czy kioski z gazetami, a biblioteki i antykwariaty omijają szerokim łukiem. W ich domach nie znajdziemy gazet, a nawet zdjęć i pocztówek. Jeżeli muszą odebrać przesyłkę listową, proszą kogoś z rodziny, aby ich wyręczył i przekazał im, co jest w niej zawarte. W sytuacjach, w których są zmuszeni mieć bezpośredni kontakt z papierem, odczuwają dyskomfort, niechęć i lęk.
Czy wiesz że: znaną osobą cierpiącą na papirofobię jest Megan Fox, która otwarcie wyznaje, że boi się suchego papieru? Aktorka twierdzi, że nie jest w stanie dotknąć scenariusza lub gazety.
Symptomy papirofobii różnią się między pacjentami, ale zawsze bardzo utrudniają, a często wręcz uniemożliwiają im codzienne funkcjonowanie. Poczucie niepokoju i lęk mogą być tak silne, że część pacjentów musi być hospitalizowana z powodu powtarzających się ataków paniki. Życie w ciągłym napięciu emocjonalnym uniemożliwia kontrolowanie emocji, dlatego chorzy często wybuchają płaczem lub bywają agresywni. W wielu przypadkach, chorym na ten rodzaj fobii bardzo trudno jest nawiązać i utrzymać jakąkolwiek relację uczuciową, ponieważ spotykają się z wyśmiewaniem i boją się odrzucenia. Bliskim ciężko jest zrozumieć ich ekscentryczne zachowanie, oskarżają ich o to, żę udają lub mówią, że zwariowali. Chorzy mają trudności w znalezieniu pracy, w której kontakt z papierowymi przedmiotami byłby minimalny, dlatego często są zmuszeni wycofać się z życia zawodowego, przez co jeszcze bardziej zamykają się w sobie. Papirofobia wpływa negatywnie na ich życie uczuciowe, społeczne i zawodowe.
Poza wyżej opisanymi symptomami, osoba chorująca na papirofobię w momencie kontaktu z przedmiotem będącym źródłem lęku, czyli papierem, doświadcza także dokuczliwych objawów fizycznych, które są podobne we wszystkich rodzajach fobii. Obejmują one:
- drżenie i dreszcze na samą myśl o papierze lub w reakcji na jego widok;
- przyspieszenie i spłycenie oddechu;
- przyspieszenie akcji serca, uczucie kołatania w klatce piersiowej;
- nudności;
- uczucie duszności;
- ból i zawroty głowy;
- suchość w ustach;
- trudności z zasypianiem, bezsenność.
Należy podkreślić, że papirofobia jest zaburzeniem o bardzo niejednorodnym obrazie klinicznym – nie u każdego pacjenta wystąpią takie same objawy, niektórzy mogą prezentować jedynie kilka z nich. Cechą wspólną wszystkich przypadków jest paniczny lęk przed papierem, objawiający się na różnorakie sposoby.
Przyczyny papirofobii
Jak dotąd, przyczyny występowania papirofobii nie zostały jednoznacznie określone. Uważa się, że rolę w rozwoju tego zaburzenia mogą mieć zarówno czynniki genetyczne, jak i środowisko, w którym dana osoba się wychowuje.
- czynniki genetyczne – osoby, u których w rodzinie występowały zaburzenia psychiczne, mają większe ryzyko zachorowania na papirofobię;
- czynniki środowiskowe – przeżycie ciężkiej traumy, zwłaszcza związanej w jakiś sposób z papierem, przez osoby z predyspozycją genetyczną, może skutkować rozwinięciem pełnoobjawowej papirofobii. Głębokie skaleczenie dłoni arkuszem papieru w dzieciństwie, powodujące krwawienie i ból, może zaowocować rozwojem strachu przed wszystkimi rodzajami papieru w życiu dorosłym. Często dzieje się to na poziomie podświadomości dziecięcego umysłu – chory nie pamięta samego aktu zranienia się, ale czuje irracjonalny strach na widok papieru.
Leczenie papirofobii
Leczeniem papirofobii zajmują się psychiatrzy i psychoterapeuci. Nie istnieje jedna specyficzna metoda leczenia dedykowana papirofobii. Podstawę leczenia stanowi psychoterapia, wykorzystująca głównie techniki behawioralne. W trakcie terapii pacjent musi wypracować nowe, właściwe wzorce postępowania i reagowania w sytuacjach stresowych, a tak trwałe efekty zapewnia jedynie psychoterapia. Tak jak w przypadku innych rodzajów fobii, leczenie farmakologiczne nie stanowi podstawy terapii, lecz jest jedynie jej uzupełnieniem. Leki stosowane uzupełniająco w leczeniu papirofobii wykazują działanie:
a). przeciwlękowe (anksjolityczne) – zapobiegają atakom paniki i pomagają zmniejszyć uczucie ciągłego napięcia i niepokoju. Stosowane są zwłaszcza u pacjentów z bardzo nasilonymi objawami papirofobii, którzy doświadczają częstych ataków paniki. Do leków o takim działaniu należą benzodiazepiny oraz buspiron. Leki z grupy benzodiazepin nie powinny być stosowane długotrwale, a jedynie doraźnie, ponieważ pacjent może bardzo szybko się od nich uzależnić;
b). przeciwdepresyjne – wśród leków o działaniu przeciwdepresyjnym wyróżniamy:
- inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI),
- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD),
- odwracalne inhibitory MAO.
Leki te nie mają działania uzależniającego i mogą być stosowane długotrwale, jednak jedynie pod ścisłym nadzorem psychiatry. Stosowane samodzielnie nie zapewniają wyleczenia papirofobii, a jedynie umożliwiają złagodzenie jej objawów, dlatego powinny być uzupełnieniem psychoterapii.
Terapia papirofobii
Jak już wspomniano, podstawową metodą leczenia papirofobii jest psychoterapia. Polega ona na długotrwałej relacji terapeutycznej pomiędzy pacjentem a terapeutą, podczas której możliwa jest zmiana nieprawidłowych wzorców myślenia i postępowania chorego oraz nauczenie go sposobów radzenia sobie z lękiem. W tym celu wykorzystywane są różne techniki behawioralne, wśród których wyróżniamy:
- systematyczną desensytyzację (odwrażliwianie) – polega ona na stopniowym eksponowaniu pacjenta na przedmiot lub zjawisko, które wywołuje w nim lęk. W przypadku papirofobii, terapeuta zachęca chorego do wyobrażania sobie papieru, następnie pokazuje pacjentowi papierowe przedmioty, a na kolejnych sesjach terapeutycznych nakłania go do ich dotknięcia lub zapisania czegoś na kartce papieru. Pacjent uczy się uzyskiwać stan emocjonalnej relaksacji w obecności papieru, który wcześniej był przedmiotem jego obaw;
- terapię implozywną, tzw. flooding (zanurzenie) – jest to bardziej radykalna metoda, w której pacjent nie oswaja się stopniowo z przedmiotem wywołującym w nim lęk, lecz bezpośrednio musi się z nim skonfrontować np. zostaje zaproszony do pokoju wypełnionego książkami, gazetami i plakatami. W czasie trwania tego rodzaju terapii, może dojść do wystąpienia bardzo silnych objawów fobii, jednak ustępują one samoistnie, a pacjent zyskuje świadomość, że udało mu się wytrwać w tej ekstremalnej sytuacji. W metodzie zanurzania, chory nie jest w stanie uniknąć nagłego kontaktu z papierem, ale “spotkanie” z nim i świadomość, że przeżył, dodaje mu wiary we własne możliwości, przez co poziom niepokoju i lęku obniża się.
Zapamiętaj: Leczeniem papirofobii zajmują się psychiatrzy i psychoterapeuci. Nie istnieje jedna specyficzna metoda leczenia dedykowana papirofobii. Podstawę leczenia stanowi psychoterapia, wykorzystująca głównie techniki behawioralne.
Poza wyżej wymienionym postępowaniem terapeutycznym, również nauka technik relaksacji, joga oraz medytacja są pomocne w pokonywaniu fobii. Uczą one pacjenta odwracania uwagi od przedmiotu będącego źródłem lęku i skupiania jej na czymś, co nie niesie za sobą bagażu emocjonalnego, np. na kontrolowaniu oddechu. Długotrwała praca nad sobą umożliwia opanowanie objawów lęku i lepsze jego kontrolowanie.
Papirofobia jest to bardzo rzadkie zaburzenie psychiatryczne zaliczane do grupy fobii, charakteryzujące się panicznym, irracjonalnym lękiem przed papierem. Przyczyny występowania papirofobii nie zostały poznane, ale postuluje się rolę czynników genetycznych i środowiskowych w jej powstawaniu, a początek objawów może mieć miejsce już w dzieciństwie. Podstawową metodę leczenia stanowi psychoterapia z wykorzystaniem technik behawioralnych, takich jak systematyczna desensytyzacja oraz terapia implozywna. Wyleczenie papirofobii jest możliwe, jednakże jest to proces długotrwały, wymagający dużego zaangażowania ze strony pacjenta. Musi on oswoić się ze źródłem lęku, jakim jest papier i stopniowo uczynić go przedmiotem obojętnym emocjonalnie.