Zdarza się, że człowiek skarży się na uporczywy ból, choć nie ma ku temu żadnych medycznych przesłanek. Nie jest on także wynikiem symulacji. Ból utrudnia codzienne funkcjonowanie, a nawet uniemożliwia wykonywanie obowiązków zawodowych i rodzinnych. Zjawisko to zyskało miano psychalgii. Zaliczana jest ona do zaburzeń somatoformicznych. Skąd się bierze psychalgia i jak można ją skutecznie leczyć?
Co to jest psychalgia?
O psychalgii mówi się, kiedy dana osoba doświadcza bólu psychogennego. Jest to realny, często uporczywy ból powodowany czynnikami emocjonalnymi. Nie ma on podłoża organicznego i nie jest wynikiem stanu chorobowego. Dokucza jednak w realny sposób. Na ogół manifestuje się jako ból głowy, kręgosłupa bądź żołądka.
Ból odczuwany w ciele nie zawsze ma podłoże organiczne. Zdarza się, że stoją na nim czynniki natury emocjonalnej. Nazwać go można wtedy bólem psychogennym. Choć nie ma on medycznego uzasadnienia, potrafi być bardzo uciążliwy, zarówno pod kątem ostrości, jak i długości trwania. Mówi się wówczas o psychalgii. Jest to jednostka chorobowa rozpoznawana przez Międzynarodową Klasyfikację Chorób ICD -10, należąca do grupy zaburzeń somatoformicznych. Psychalgię uwzględnia również klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DMS-IV, gdzie określona została jako zaburzenie bólowe. Psychalgia może dotyczyć różnych części ciała, często manifestuje się jako ból głowy, kręgosłupa i żołądka. W przeszłości była ona nazywana „nerwicą narządową”.
Objawy psychalgii
Psychalgię rozpoznać można poprzez następujące objawy:
- odczuwanie bólu pochodzącego z jednego, a czasem kilku miejsc ciała; na ogół dotyczy on układu krążenia, oddechowego lub pokarmowego,
- obiektywne oznaki pobudzenia układu autonomicznego (m.in. pocenie się, zaczerwienienie na twarzy) lub subiektywne objawy o niespecyficznym charakterze (np. pieczenie, ściskanie),
- pogorszenie funkcjonowania w życiu zawodowym i społecznym; osoba wyłącza się w sposób nagły i dramatyczny z życia codziennego,
- wystąpienie bądź nasilenie stresorów psychosocjalnych, np. rywalizacja w miejscu pracy, problemy finansowe, konflikty rodzinne,
- rozumienie występującego bólu w kategoriach medycznych, brak powiązania z sytuacją życiową lub czynnikami stresującymi,
- skłonność do „samoleczenia się” – sięganie po środki przeciwbólowe i uspokajające, co może prowadzić nawet do rozwoju uzależnienia,
- objawy bólowe stają się ważną częścią tożsamości, pacjent chętnie o nich rozmawia i poszukuje sposobów ich potwierdzenia.
Przyczyny psychalgii
Ból psychogenny rodzi się na skutek czynników emocjonalnych, wynikać może z doświadczania stresu, złości czy smutku. Często jest wynikiem tzw. konfliktu wewnętrznego, który ma miejsce w przypadku sprzecznych pragnień, przekonań, marzeń czy doświadczeń. Wszystkie te stany wywołują reakcję ze strony układu nerwowego. Na ból psychogenny narażone są osoby, które mają słaby wgląd we własne emocje, nie potrafią ich rozpoznawać i nazywać. Trudno jest więc im zobaczyć powiązanie między zaostrzeniem się bólu, a nasileniem stresorów i przykrych wydarzeń w życiu. Zwłaszcza że odczuwane dolegliwości są realne i dokuczliwe.
Czy wiesz że: ból psychogenny narasta wraz z wiekiem i występuje u większości osób po 65 roku życia?
Wiele badań wskazuje na to, że psychalgia, jak i inne zaburzenia somatoformiczne, często współwystępują z innymi zaburzeniami psychicznymi, przede wszystkim lękowymi i depresją. Szczególnym przypadkiem jest depresja maskowana, która nie daje charakterystycznych dla depresji symptomów i może przybierać postać objawów bólowych. W badaniach wykazano także częste współwystępowanie zaburzeń somatyzacyjnych z zaburzeniami osobowości.
Udało się także określić czynniki ryzyka dla chronicznego przebiegu zaburzenia. Należą do nich płeć żeńska, starszy wiek, niski poziom wykształcenia i niski status ekonomiczny, bezrobocie, stres, historia nadużyć w dzieciństwie, korzyści wtórne z choroby. Osoba z psychalgią często jest nadwrażliwa na ból i dużo energii poświęca na interpretowanie sygnałów z ciała, na ogół w kategoriach choroby.
Leczenie psychalgii
Podstawową metodą leczenia jest psychoterapia, która powinna być dopasowana do charakteru i podłoża zaburzeń. Często stosuje się terapię poznawczo-behawioralną, która uczy konkretnych technik radzenia sobie ze stresem.
Zapamiętaj: Psychalgia nazywana jest też fibromalgią i polega na zaburzonej percepcji bólu.
W leczeniu psychalgii najważniejsze jest to, aby uświadomić pacjenta, że odczuwane przez niego dolegliwości nie mają charakteru organicznego, a emocjonalny. W tym celu zaleca się psychoterapię, która pomaga takiej osobie lepiej rozpoznawać swoje emocje, rozumieć wewnętrzne konflikty i nieuświadomione źródła występującego bólu. Pacjent ma okazję doświadczyć wglądu w swoją psychikę, poprzez poszerzanie samoświadomości i zmianę perspektywy. Największą skutecznością w leczeniu zaburzeń somatyzacyjnych cieszy się nurt poznawczo-behawioralny, który uczy konkretnych technik radzenia sobie ze stresem. Poprawę przynieść mogą ćwiczenia relaksacyjne. W niektórych przypadkach włącza się leczenie farmakologiczne, zwłaszcza jeśli stwierdzi się współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych.
Idea bólu psychogennego jest często stygmatyzowana. Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawę, że ból jest realny i dokuczliwy, a także negatywnie wpływa na codzienne funkcjonowanie. Równocześnie jest on sygnałem ze strony ciała, że w życiu takiej osoby dzieje się coś trudnego – należy więc poszukać profesjonalnej pomocy.