Nerwica to termin potoczny, określający zaburzenia lękowe. W przebiegu tych problemów pacjenci mogą odczuwać w różnym stopniu lęk, ale nie tylko. W przebiegu niektórych nerwic dominującymi dolegliwościami są objawy somatyczne. Czym są nerwice, czym się charakteryzują i – co najważniejsze – jakie są możliwości leczenia zaburzeń nerwicowych?
Jednym z częściej występujących wśród pacjentów zaburzeń psychicznych – obok zaburzeń afektywnych pod postacią przede wszystkim zaburzeń depresyjnych – są nerwice. Wielu ludziom zdarza się twierdzić, że są oni znerwicowani – czy jednak rzeczywiście tak jest? Czym jest nerwica?
Co to jest nerwica?
Termin „nerwica” obecnie funkcjonuje głównie jako termin potoczny – fachowym określeniem na tego rodzaju problemy są zaburzenia lękowe. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich zaburzeń lękowych jest, jak można się domyślić, odczuwanie lęku. Definiowany jest on jako uczucie napięcia, zagrożenia i dyskomfortu, pojawiające się na skutek odczuwania jakiegoś zagrożenia pochodzącego czy to ze środowiska, czy też z wnętrza z organizmu. Lęk należy wyraźnie odróżniać od strachu – strach jest emocją, która odczuwana jest w związku z wystąpieniem jakiegoś realnego zagrożenia. Lęk tymczasem pojawiać się może nawet wtedy, kiedy nie pojawia się jakiekolwiek zagrożenie dla człowieka.
Czy wiesz że: na nerwicę choruje aż 15% dzieci w wieku szkolnym?
Nerwica wystąpić może tak naprawdę u każdego człowieka – zaburzenia lękowe spotykane są tak samo u osób dorosłych, jak i u dzieci. Obecnie nie do końca jasne są przyczyny zaburzeń nerwicowych. Najpopularniejsza wydaje się teoria, według której do zaburzeń lękowych doprowadzają różnego rodzaju nierozwiązane konflikty psychologiczne. W takiej sytuacji sprzyjać nerwicom mogą zarówno trudne sytuacje doświadczone jeszcze w dzieciństwie (takie jak np. odrzucenie ze strony rodziców), jak i zdarzenia, które zaszły w stosunkowo nieodległej przeszłości, takie jak rozstanie z wieloletnim partnerem czy śmierć bliskiej osoby. Zaburzeniom lękowym sprzyjać może również doświadczanie przewlekłego stresu o dużym natężeniu czy prześladowanie ze strony rówieśników (ostatnie z wymienionych może predysponować do zaburzeń lękowych szczególnie w przypadku dzieci i młodzieży).
Objawy nerwicy
Dolegliwości, które mogą pojawić się w przebiegu nerwicy, bywają wyjątkowo różnorodne. Związane jest to z tym, że tak naprawdę wyróżnia się wiele różnych zaburzeń lękowych. Przykładowo pacjenci doświadczać mogą fobii specyficznych (w których lęk skierowany jest ku konkretnym czynnikom – tak bywa np. w przebiegu arachnofobii, gdzie lęk pacjenta skierowany jest ku pająkom), jak i zaburzeń lękowych uogólnionych (w których przebiegu pacjenci stale doświadczają nieuzasadnionego lęku).
Innymi zaburzeniami ze spektrum nerwic są zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (potocznie znane jako nerwica natręctw). W ich przebiegu pacjenci doświadczają obsesji, czyli natrętnych myśli, które pojawiają się nawet wbrew ich woli. Obsesje mogą dotyczyć różnej tematyki, przykładowo pacjenci mogą wciąż i wciąż doświadczać myśli o konieczności zachowania czystości. W omawianych zaburzeniach obsesjom towarzyszą kompulsje, czyli konieczność wykonywania jakichś czynności. Kompulsje mogą być nieprzyjemne dla pacjenta, jednakże osoba doświadczająca ich, po pierwsze – odczuwa wspominany przymus ich wykonania, a po drugie podjęcie się kompulsji przynosić może pacjentom chwilową ulgę i sprawiać, że dręczące ich obsesje tymczasowo będą znikać. Przykładowym rodzajem kompulsji może być, towarzysząca szczególnie obsesjom o treści higienicznej, konieczność ciągłego mycia rąk (dochodzić może nawet do tego, że pacjent będzie mył swoje dłonie sto lub więcej razy dziennie).
Z dużymi trudnościami mogą stykać się pacjenci, którzy cierpią na zaburzenia nerwicowe z grupy zaburzeń somatomorficznych. Problemy te polegają na tym, że lęk pacjentów manifestuje się u nich poprzez występowanie różnych dolegliwości somatycznych, takich jak np. bóle brzucha czy bóle głowy. Dość zrozumiałe jest to, że ludzie borykający się z jakimiś objawami somatycznymi kierują się do lekarza celem zdiagnozowania ich przyczyny i podjęcia oddziaływań terapeutycznych, służących do wyeliminowania ich występowania. Zamiast do specjalisty od ochrony zdrowia psychicznego, chorzy kierują się jednak zwykle do innych specjalistów, takich jak interniści czy lekarze rodzinni. Przeprowadzenie nawet wielu różnych badań diagnostycznych w przypadku zaburzeń somatomorficznych zazwyczaj nie pozwala na stwierdzenie jakichkolwiek odchyleń. Z wymienionych względów dość często dzieje się tak, że dużo czasu mija zanim ktokolwiek zorientuje się, że doświadczane przez pacjenta dolegliwości stanowią tak naprawdę objawy nerwicy.
Dość specyficznym rodzajem nerwicy jest zaburzenie paniczne. W jego przebiegu pacjenci doświadczają napadów paniki, czyli epizodów wyjątkowego nasilenia lęku, któremu towarzyszą dolegliwości somatyczne, takie jak znaczne przyspieszenie czynności serca, uczucie silnej duszności czy wyjątkowo znaczne wzmożenie potliwości.
Leczenie nerwicy
W leczeniu nerwicy zastosowanie znajdują dwie metody: psychoterapia oraz farmakoterapia. Oddziaływania psychoterapeutyczne zazwyczaj stanowią podstawową metodę leczenia zaburzeń lękowych, ponieważ to właśnie dzięki nim możliwe staje się określenie, jakie konflikty psychologiczne czy traumatyczne zdarzenia doprowadziły do nerwicy, a później istnieje możliwość rozwiązania takowych problemów.
Druga opcja leczenia nerwic – farmakoterapia – wykorzystywana jest przede wszystkim u tych pacjentów, u których natężenie lęku jest znacznego stopnia. W łagodzeniu lęku stosowane przez pacjentów mogą być różne preparaty, np. działająca uspokajająco oraz nasennie hydroksyzyna, ale i środki przeciwdepresyjne mające również działanie przeciwlękowe (takimi lekami są głównie inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, w skrócie określane jako SSRI). Wymienione środki służą głównie do przewlekłego leczenia zaburzeń lękowych.
Lekami, które szybko redukują odczuwanie lęku, są niewspomniane dotychczas benzodiazepiny. Wykorzystywane są one głównie do obniżania znacznego lęku towarzyszącego epizodom paniki. Benzodiazepiny rzeczywiście są preparatami skutecznymi, jednakże powinno się je stosować tylko w razie zaistnienia wyraźnej potrzeby, dodatkowo służą one raczej do stosowania doraźnego. Leczenie przewlekłe benzodiazepinami nie jest zalecane, ponieważ grozi rozwinięciem się u pacjenta uzależnienia.
Zapamiętaj: Nerwica należy do najczęściej występujących zaburzeń psychicznych, jednak można i należy ją leczyć!
Zaburzenia nerwicowe potrafią znacznie utrudniać pacjentowi normalne funkcjonowanie. Osoba obarczona którymś z opisanych zaburzeń lękowych może np. unikać wychodzenia z domu, oprócz tego – na skutek pojawiających się u niej obsesji czy stałego lęku – doświadczać może znacznych zaburzeń uwagi i koncentracji, prowadzących do tego, że podejmowanie się codziennych obowiązków może być znacznie trudniejsze. Z nerwicami można wygrać, potrzebna do tego jest jednak pomoc. W przypadku podejrzenia, że doświadcza się zaburzeń lękowych, pacjenci mogą udawać się zarówno do psychologa, jak i do psychoterapeuty czy psychiatry – istotne jest przede wszystkim to, aby w ogóle udać się do jakiegoś specjalisty od ochrony zdrowia psychicznego, takowy później będzie już w stanie stwierdzić, jakie leczenie nerwicy będzie dla danego pacjenta najbardziej odpowiednie.