Ciężko jest sobie wyobrazić sytuację, w której budzimy się w nocy, duszeni przez własną rękę. Próbujemy się uwolnić, jednak kończyna wcale z nami nie współpracuje. Brzmi to jak surrealistyczna scena rodem z horroru, jednak dla pacjentów cierpiących na zespół obcej ręki jest to rzeczywistość. Na czym polega to tajemnicze schorzenie neurologiczne? Jak leczyć zespół suchej ręki?
Co to jest zespół obcej ręki?
Zespół obcej ręki jest to rzadkie zaburzenie neurologiczne, charakteryzujące się mimowolnymi ruchami kończyny górnej z towarzyszącym poczuciem utraty kontroli nad własną ręką. W znacznej większości przypadków zespół ten dotyczy ręki, jednak zdarza się także, że dotyka kończyny dolnej- wtedy jest określany zespołem obcej kończyny.
Czy wiesz że: niektórzy chorzy nadają imię “obcej” kończynie, uważając ją za coś pochodzącego z zewnątrz, a nie część własnego ciała?
Syndrom ten został po raz pierwszy opisany w 1908 roku przez Kurta Goldsteina. Zaprezentował on przypadek pacjenta, u którego po udarze rozwinęły się mimowolne ruchy lewej ręki. Jednakże dopiero w 1972 roku, na podstawie obserwacji trzech pacjentów, którzy nie rozpoznawali własnych rąk, zaburzenie to zostało nazwane zespołem obcej ręki.
Objawy zespołu obcej ręki
W znacznej większości przypadków objaw ten dotyka niedominującej ręki, czyli lewej. Zwykle jest jednostronny, ale może stać się obustronny jeśli np. udar obejmie obydwie półkule mózgu.
Do głównych objawów tego zespołu należą:
- mimowolne, niekontrolowane, niezależne od chorego ruchy ręki;
- nierozpoznawanie ręki jako części własnego ciała, poczucie obcości kończyny;
- personifikacja (uosobienie) kończyny- traktowanie jej tak, jakby miała własną wolę, niezależną od woli pacjenta;
- wrażenie, że ktoś inny kontroluje ruchy ręki chorego.
Pacjenci często mają bardzo emocjonalny stosunek do swoich objawów, czują frustrację i rozdrażnienie w związku z niemożnością zapanowania nad częścią własnego ciała. W ekstremalnych przypadkach upominają, a nawet uderzają lub przywiązują “nieposłuszną” kończynę. Są przerażeni utratą kontroli nad sobą. Bywa także, że ręka jest uważana za “opętaną”, a swój stan chorzy wiążą z karą wymierzoną im przez Boga. Istotny jest także fakt, że obca ręka, pozbawiona kontroli, może dopuszczać się czynów, których normalnie pacjent nigdy by nie podjął np. poklepywanie, zaczepianie obcych ludzi na ulicy, kradzież a nawet spoliczkowanie.
Przyczyny zespołu obcej ręki
Zespół obcej ręki jest wynikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Typowo jest objawem uszkodzenia ciała modzelowatego (inaczej spoidła wielkiego), czyli struktury anatomicznej łączącej obydwie półkule mózgu. Na skutek jego nieprawidłowości dochodzi do przerwania połączeń nerwowych, przekazujących informacje pomiędzy półkulami. Syndrom ten występuje także po celowym przecięciu ciała modzelowatego, które wykonuje się jako leczenie ostatniego ratunku w padaczkach niereagujących na leczenie farmakologiczne. Obserwuje się go także w przypadku dysfunkcji płatów czołowych oraz ciemieniowych. Uszkodzenia mózgu prowadzące do wystąpienia syndromu obcej ręki są głównie spowodowane:
- udarem niedokrwiennym – zwłaszcza obejmującym płaty czołowe mózgu;
- guzem mózgu, zwłaszcza guzem ciała modzelowatego;
- chorobami neurodegeneracyjnymi- w ich przebiegu dochodzi do postępującego uszkodzenia komórek nerwowych w ludzkim mózgu. Jedną z takich chorób, w przebiegu której często występuje zespół obcej kończyny, jest zwyrodnienie korowo-podstawne;
- krwotokiem śródmózgowym;
- chorobami demielinizacyjnymi, w których dochodzi do uszkodzenia osłonek mielinowych nerwów. Przykładem takiego schorzenia jest stwardnienie rozsiane.
Leczenie zespołu obcej ręki
Brak jest leczenia przyczynowego tego zaburzenia. Podejmowane są próby stosowania toksyny botulinowej, której działaniem jest zmniejszenie napięcia mięśniowego w chorej kończynie. Objawy mogą być zredukowane poprzez umieszczanie chorej ręki w rękawicy lub ciągłe trzymanie w niej jakiegoś przedmiotu np. gumowej piłeczki- pomaga to zmniejszyć ilość niekontrolowanych ruchów. Podstawą terapii jest rehabilitacja, a najbardziej skuteczną jej formą- terapia lustrzana (mirror box therapy). Polega ona na umieszczaniu zdrowej kończyny przed lustrem i usuwaniu “obcej” ręki z pola widzenia. Obserwowanie w lustrze ruchów zdrowej kończyny pomaga przywrócić prawidłowe wzorce motoryczne i częściowo odzyskać kontrolę nad ruchami chorej kończyny.
Zapamiętaj: Zespół obcej ręki to rzadkie zaburzenie neurologiczne.
Najlepsze rokowanie dotyczy pacjentów, u których zespół obcej ręki wystąpił w przebiegu udaru mózgu. Wraz z rehabilitacją i poprawą sprawności ruchowej w okresie rekonwalescencji po udarze, objawy często wycofują się całkowicie, zazwyczaj w ciągu roku.
Zespół obcej ręki jest to rzadkie schorzenie neurologiczne, objawiające się niekontrolowanymi ruchami jednej z rąk (najczęściej lewej) oraz poczuciem obcości kończyny. Chora ręka często wykonuje działania nieakceptowane przez chorego np. dotyka obcych ludzi, kradnie, ale nie jest on w stanie nad nią zapanować. Przyczyną wystąpienia tego syndromu jest uszkodzenie mózgu, najczęściej ciała modzelowatego, a także płatów czołowych i ciemieniowych. Nie istnieje leczenie przyczynowe zespołu obcej ręki. Stosuje się toksynę botulinową oraz różne rodzaje rehabilitacji, spośród których za najbardziej skuteczną uważana jest terapia lustrzana.