Grzybica ogólnoustrojowa – jak ją zdiagnozować, objawy, przyczyny, badanie i leczenie. Dieta przy grzybicy ogólnoustrojowej

Na przestrzeni ostatnich kilku lat coraz częściej poruszany jest temat ogólnoustrojowych zakażeń grzybiczych. Objawy takie jak np. przewlekłe zmęczenie, trudności z koncentracją mogą mieć różne przyczyny, jednak wiele osób coraz częściej może ostatecznie usłyszeć diagnozę: grzybica ogólnoustrojowa. Najczęściej wywołują ją drożdżaki Candida albicans, które wchodzą w skład fizjologicznej mikroflory większości ludzi. Jak zatem możemy poradzić sobie z tym problemem? Jak pomóc sobie w walce z grzybicą?

Co to jest grzybica ogólnoustrojowa?

Grzybica ogólnoustrojowa to nic innego jak zakażenie, które w większości przypadków jest wywołane przez drożdżaki Candida albicans. Nieleczone mogą przyczynić się do rozwoju poważniejszych chorób, a nawet w niektórych przypadkach do śmierci.  Postępujące zagrzybienie organizmu może być spowodowane zaburzeniem gospodarki mikroflory jelitowej, a namnażające się tam grzyby stopniowo zaczynają atakować inne narządy wewnętrzne upośledzając ich pracę.

Jak zdiagnozować grzybicę ogólnoustrojową?

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.

Zapisuję się

Zdiagnozowanie grzybicy jest często dużym problemem. Przede wszystkim objawy grzybicy ogólnoustrojowej są mało specyficzne i można je przypisać innym chorobom, poza tym niektóre drożdżaki –  jak wspomniano we wstępie, występują fizjologicznie w organizmie człowieka, nie wywołując żadnej szkody. Problem zaczyna się wtedy, kiedy mikroflora zostaje zachwiana i grzyby zaczynają się rozrastać w niekontrolowany sposób i rozprzestrzeniać po całym organizmie prowadząc do grzybicy ogólnoustrojowej.

W większości przypadków zakażenie Candida albicans (gatunek najczęściej wywołujący grzybicę ogólnoustrojową) i innymi gatunkami NAC (nonalbicans Candida – należą do nich np. C. krusei, C. glabrata, C. parapsilosis) mają przyczynę endogenną, czyli to nasza własna mikroflora jelitowa jest źródłem rozwoju grzybicy. Inne możliwe przyczyny to zakażenia szpitalne czy też bezpośrednie – od innego człowieka. Przykładem zakażenia egzogennego (źródłem patogenu jest środowisko) może być zakażenie grzybami pleśniowymi (Aspergillus). Grzybica ogólnoustrojowa dotyka przede wszystkim osoby o obniżonej odporności np. w przebiegu AIDS, chorób nowotworowych, po zabiegach operacyjnych w obrębie jamy brzusznej, po długotrwałej antybiotykoterapii, w przypadku stosowania leków immunosupresyjnych, ale także narażone są osoby prowadzące niezdrowy tryb życia, stosujące nieodpowiednią dietę i żyjące w stresie.

Zapamiętaj: Grzybica ogólnoustrojowa określana jest także jako drożdżyca lub kandydoza, jej przyczyną jest rodzaj drożdżaka o nazwie Candida albicans.

Wstępne podejrzenie zakażenia grzybiczego (po zebraniu wywiadu od pacjenta) wymaga potwierdzenia odpowiednimi badaniami. W przypadku grzybicy ogólnoustrojowej, poza badaniami mikrobiologicznymi, warto wykonać badania biochemiczne pozwalające różnicować podejrzenie zakażenia grzybiczego z innymi chorobami, a także wykonać testy na obecność markerów stanu zapalnego. Ponadto w diagnostyce grzybicy inwazyjnej­­ swoje zastosowanie ma także badanie RTG, USG oraz tomografia komputerowa.

Bardzo ważną metodą jest hodowla szczepów grzybów z pobranego materiału – jest to rodzaj badania mikrobiologicznego. Metoda ta pozwala na zidentyfikowanie gatunku i ocenę wrażliwości danego szczepu na leki. Materiał do badań może stanowić np. krew, plwocina, mocz, płyn mózgowo-rdzeniowy, wycinek błony śluzowej (materiał może być pobierany w zależności od postaci klinicznej). Hodowle grzybów z krwi w przypadku zakażenia drożdżakami są łatwiej wykrywalne w przeciwieństwie do zakażeń grzybami pleśniowymi. Pomocna jest także bezpośrednia ocena próbki podczas badania mikroskopowego. Preparaty do badania można przygotować bezpośrednio (z wyjątkiem kału) z próbki materiału biologicznego.

Kolejne metody diagnostyczne to metody serologiczne. Badania te opierają się na wykrywaniu przeciwciał i antygenów. Na podstawie tych metod można znaleźć antygeny grzybicze np. mannan – w  przypadku gatunku Candida (z surowicy), galaktomannan – Aspergillus (z surowicy) czy też glikuronoksylomannan – Cryptococcus (z surowicy/płynu mózgowo-rdzeniowego). Techniki jakie są stosowane w tej metodzie to np. metoda ELISA (metoda immuno-enzymatyczna). Należy jednak wiedzieć, że możemy w przypadku tych badań otrzymać wynik fałszywie dodatni lub fałszywie ujemny. Wiąże się to z występowaniem podobieństwa antygenów grzybów i bakterii, a także w przypadku osób z obniżoną odpornością istnieje prawdopodobieństwo braku wykrycia odpowiedzi immunologicznej. Niezbędne jest traktowanie tego rodzaju badań jako elementu pomocniczego w diagnostyce i łączenie z innymi wynikami badań oraz stanem klinicznym pacjenta.

Warto też wspomnieć o metodach diagnostyki molekularnej, czyli wykrywaniu DNA grzyba w badanej próbce. Charakteryzuje się ona wysoką czułością i swoistością, jednak zaleca się jej stosowanie jako diagnostyki uzupełniającej. Najbardziej znaną techniką jest metoda PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy).

Objawy grzybicy ogólnoustrojowej

Zakażenie grzybicze ogólnoustrojowe organizmu niestety nie daje specyficznych objawów, często rozwój grzybicy jest skutkiem lub objawem innych chorób lub leczenia. Jednak istnieją symptomy, po pojawieniu się których można przypuszczać, że w organizmie w sposób niekontrolowany rozwija się zakażenie grzybicze. Objawy grzybicy mogą wystąpić od strony różnych układów w organizmie człowieka:

• układ pokarmowy: biegunka, wzdęcia, zaparcia, odbijanie, nieprzyjemny oddech, biały nalot na powierzchni języka, gardła i dziąseł, które po usunięciu odsłaniają zaczerwienioną śluzówkę jamy ustnej, nietolerancje pokarmowe (na mleko, gluten), zwiększony apetyt na smak słodki;
• układ moczowo-płciowy: nawracające zakażenia pochwy, charakteryzujące się swędzeniem, białym nalotem, nieregularne miesiączki, ciężki przebieg zespołu napięcia przedmiesiączkowego, pieczenie przy oddawaniu moczu;
• układ nerwowy: depresja, zaburzenia nastroju, drażliwość, zaburzenia koncentracji, stany lękowe;
• skóra: trądzik, wysypka na skórze, wypadanie włosów, świąd, łamliwość paznokci;
• inne: przewlekłe zmęczenie, senność, problemy z utrzymaniem stałej masy ciała.

Przyczyny grzybicy ogólnoustrojowej

Przyczyn grzybicy ogólnoustrojowej może być wiele, najczęściej wymienia się:

• długotrwałą antybiotykoterapię,
• leczenie antynowotworowe,
• leczenie hormonalne,
• stres,
• dieta bogata w cukry proste i produkty wysoko przetworzone,
• osłabienie odporności organizmu,
• nadużywanie alkoholu,
• przemęczenie organizmu.

Badania na grzybicę ogólnoustrojową

Badania na grzybicę ogólnoustrojową to przede wszystkim badania krwi, aczkolwiek z uwagi na mnogość objawów dokładna diagnostyka jest bardzo trudna do rozpoznania. Lekarz prowadzący oprócz podstawowych badań krwi musi przeprowadzić także dokładny wywiad środowiskowy.

Leczenie grzybicy ogólnoustrojowej

Grzybica ogólnoustrojowa nie jest obojętna dla naszego organizmu, dlatego ważne jest jej szybkie zdiagnozowanie i odpowiednie leczenie. Jak leczyć grzybicę ogólnoustrojową? Przede wszystkim ważna jest odpowiednia dieta i farmakologia.

Czy wiesz że: grzybica ogólnoustrojowa może powodować śmierć? Jest to najniebezpieczniejszy i najbardziej dokuczliwy rodzaj grzybicy.

Wśród leków przeciwgrzybiczych można wyróżnić m.in. antybiotyki polienowe (np. nystatyna, amfoterycyna), które są podstawową  grupą leków stosowanych w leczeniu grzybic. Środki te mają szerokie spektrum działania. Inną grupę stanowią azole (są one mniej toksyczne niż wcześniej wspomniane leki), jednak w stosunku do zakażeń gatunkami grzyba Candida działają jedynie grzybostatycznie (ograniczają jej rozrost) a nie grzybobójczo. Natomiast działają grzybobójczo m.in. na Aspergillus. Leki należące do tej grupy to np. flukonazol czy też itrakonazol. Kolejna grupa to alliloaminy (np. terbinafina), które jednak częściej stosowane są miejscowo. Ponadto działanie przeciwgrzybicze wykazują fluorowane pochodne cytozyny, czyli należąca do tej grupy flucytozyna, często zaleca się ją w terapii skojarzonej z amfoterycyną w zakażeniu układowym. 

Dieta przy grzybicy ogólnoustrojowej

Niezmiernie ważną i podstawową kwestią w leczeniu grzybicy ogólnoustrojowej jest odpowiednia dieta.

• Należy wyeliminować żywność wysokoprzetworzoną i żywności typu fast-food. Powoduje ona osłabienie odporności organizmu, wnosząc jedynie dużą dawkę węglowodanów, szkodliwych kwasów tłuszczowych oraz tzw. “pustych kalorii”.
• Konieczne jest ograniczenie do minimum podaży cukrów prostych i stosowanie produktów z niskim IG (indeks glikemiczny), ponieważ cukier jest idealną pożywką dla rozwoju grzybów.
• Kolejnym aspektem jest eliminacja produktów zawierającym w swoim składzie drożdże, a także ograniczenie spożywania produktów mlecznych – wyjątek może stanowić w niewielkich ilościach kefir, jogurt naturalny (ze względu na bakterie probiotyczne).
• W początkowej fazie leczenia warto ograniczyć spożycie owoców z uwagi na występujące w nich cukry proste (wyjątek stanowią grejpfruty i cytryny, które warto spożywać z uwagi na właściwości przeciwgrzybicze).
• Korzystna może okazać się suplementacja bakteriami probiotycznymi rodzaju Lactobacillus np. Lactobacillus helveticus, które hamują rozwój grzybów Candida.
• Ważne jest unikanie antybiotykoterapii (wyłączając antybiotykoterapię stosowaną w leczeniu grzybicy) i stosowanie urozmaiconej diety bogatej w dużą ilość warzyw, dzięki którym możliwe jest dostarczenie witamin i antyoksydantów wzmacniających układ immunologiczny.

Podsumowując: grzybica ogólnoustrojowa, której rozwój głównie jest kojarzony ze skrajnym brakiem odporności może dotykać znacznie szerszej grupy osób. Nie warto lekceważyć sygnałów jakie daje nam nasz organizm i w przypadku wykluczenia innych chorób warto wykonać badania diagnozujące rozwój grzybicy. Odpowiednie leczenie oraz dieta, która pomaga w walce z grzybicą może szybko przynieść rezultaty, pozwalając wrócić tym samym do komfortu życia i zapobiegać dalszemu rozwojowi grzybicy.

Najważniejsze pytania i odpowiedzi