Plamy należą do podstawowych wykwitów skórnych, które towarzyszą wielu dermatologicznym jednostkom chorobowym. Plama nie jest związana z jedną chorobą, lecz jest objawem nieswoistym. Jeśli na naszej skórze pojawia się wykwit o charakterze plamy, to zdecydowanie powinniśmy udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub dermatologa, celem wyjaśnienia przyczyny jej powstawania oraz w celu ustalenia odpowiedniego leczenia.
Co to są plamy skórne?
Plama to płaska zmiana skórna, której cechą charakterystyczną jest to, że nie będziemy jej wyczuwać przy dotyku, ponieważ leży ona w poziomie skóry. Plama skórna odróżnia się zabarwieniem od otaczającej skóry. Jej barwa, wygląd oraz wielkość uzależniona jest od przyczyny jej powstawania oraz od etapu choroby.
Przyczyny plam skórnych
- reakcje polekowe – w przypadku uczulenia na niektóre leki na naszej skórze mogą pojawić się plamy. Przykładem takiej choroby dermatologicznej jest rumień trwały, który objawia się występowaniem pojedynczych, brunatnych plam występujących w tej samej lokalizacji po zażyciu danego leku. Do leków, które mogą go wywoływać należy między innymi kwas acetylosalicylowy, czyli popularna aspiryna, a także niektóre leki przeciwpadaczkowe i antybiotyki.
- promieniowanie słoneczne – przewlekła ekspozycja na promienie słoneczne może powodować powstawanie na skórze plam soczewicowatych słonecznych oraz starczych. Mają one postać brunatnych, nieregularnych płaskich ognisk. Plamy te dotyczą przeważnie osób starszych oraz osób o jasnej karnacji.
- zaburzenia hormonalne – przebarwienia i plamy mogą występować na skórze w czasie ciąży (tak zwana ostuda ciężarnych), a także na skutek zaburzeń miesiączkowania, przyjmowania doustnej antykoncepcji oraz w przebiegu zaburzeń funkcji tarczycy lub nadnerczy. Wahania poziomu poszczególnych hormonów sprzyjają powstawaniu plam skórnych.
- bielactwo – w przebiegu tej choroby autoimmunologicznej na skórze obserwujemy obecność ostro odgraniczonych, odbarwionych plam. Choroba ta ma podłoże genetyczne, a odbarwienia wynikają ze zmniejszonej produkcji barwnika – melaniny.
Rodzaje plam skórnych
Plamy skórne możemy podzielić na kilka rodzajów, w zależności od przyczyn ich powstawania.
- Plamy barwnikowe – są to plamy związane z odkładaniem się w skórze barwnika – czyli melaniny. Przykładem plam barwnikowych są znamiona barwnikowe płaskie, które posiada większość z nas, a także piegi – czyli powszechnie występujące małe plamki, których przyczyną powstawania jest genetycznie uwarunkowane przyspieszenie wytwarzania barwnika.
- Plamy zapalne – są to plamy, które są wywołane przekrwieniem. Towarzyszy im stan zapalny. Plamy zapalne towarzyszą chorobom zakaźnym, takim jak: odra lub różyczka, ale także mniej znanej przyłuszczycy palczastej, która wymaga regularnej kontroli dermatologicznej.
- Plamy naczyniowe – powstają w przebiegu trwałego rozszerzenia naczyń. Można je inaczej nazwać teleangiektazjami. Takie zmiany naczyniowe mogą wystąpić w przebiegu trądziku różowatego.
- Plamy złogowe – są to zmiany skórne związane z odkładaniem się nieulegających metabolizmowi związków, takich jak rtęć i srebro. W zatruciu rtęcią lub srebrem możemy mieć do czynienia z ciemno-szarymi plamami.
Leczenie plam skórnych
Leczenie plam skórnych zależy przede wszystkim od ich rodzaju oraz przyczyny. W przypadku plam polekowych zazwyczaj wystarczy odstawienie leku wywołującego zmiany skórne. Czasami konieczne okazuje się zastosowanie leków antyhistaminowych i sterydowych. Plamy soczewicowate można leczyć przy użyciu środków wybielających, krioterapii oraz preparatów miejscowych zawierających witaminę A. Należy jednak pamiętać o konieczności stosowania kremów z filtrem UV, które najlepiej chronią przed powstawaniem zmian posłonecznych na skórze.
Czy wiesz że: istnieją również plamy wrodzone? Należy do nich na przykład naczyniak płaski.
Plamy w przebiegu zaburzeń hormonalnych ustępują zazwyczaj po wyrównaniu poziomu hormonów. W tym celu powinniśmy udać się do lekarza endokrynologa. W leczeniu miejscowym można zastosować środki złuszczające, na przykład maść perhydrolową 30%, którą wykorzystuje się także w leczeniu piegów. Leczenie plam bielaczych polega na stosowaniu fototerapii oraz fotochemioterapii (w tym przypadku stosuje się specjalne substancje fotouczulające – psoraleny, w skojarzeniu z promieniowaniem UVA). W leczeniu miejscowym znajdują także zastosowanie sterydy oraz leki immunosupresyjne, czyli hamujące odpowiedź naszego układu odpornościowego, takie jak takrolimus lub pimekrolimus.
Zapamiętaj: Plamy skórne to nie tylko problem natury estetycznej, mogą być manifestacją różnych chorób.
Znamiona płaskie, które należą do plam barwnikowych, należy bacznie monitorować, ponieważ mogą być punktem wyjścia nowotworów. Co jakiś czas należy kontrolować swoje znamiona barwnikowe – najlepiej u lekarza dermatologa. Jeśli nasze znamię wzbudzi niepokój u dermatologa, to z pewnością zdecyduje on o usunięciu takiej zmiany i poddaniu jej badaniu histopatologicznemu.
Jak wynika z powyższych informacji, plamy mogą mieć naprawdę najróżniejsze przyczyny, rozpoczynając od pozornie niegroźnej kumulacji barwnika, aż po wymagające leczenia zaburzenia hormonalne i autoimmunologiczne. Warto mieć na uwadze, że plama skórna to nie zawsze wyłącznie defekt kosmetyczny, który nie wymaga leczenia, ale może ona być również objawem poważnej choroby. Jeśli zauważymy na naszej skórze jakikolwiek niepokojący nas objaw, to zdecydowanie warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.