Dermatologia jest rozległą dziedziną medycyny, która obejmuje wiele interesujących i nadal nie do końca poznanych schorzeń skóry. Jedną z ciekawszych jednostek chorobowych jest ziarniniak obrączkowaty. Co wiąże to schorzenie skóry z cukrzycą? Jak się objawia i jakie są możliwości leczenia ziarniniaka obrączkowatego?
Co to jest ziarniniak obrączkowaty?
Ziarniniak obrączkowaty (Granuloma annulare) to choroba skóry, prowadząca do pojawienia się charakterystycznych grudek, które ustępują typowo bez pozostawienia blizny. Schorzenie to częściej dotyczy kobiet i dzieci. Częstość występowania ziarniniaka obrączkowatego określa się na 0,1 – 0,4 % populacji, jest to więc stosunkowo rzadka choroba.
Ziarniniak obrączkowaty – objawy
Podstawowym objawem w tym schorzeniu jest pojawienie się na skórze niewielkich grudek. Są one nieco twarde, a skóra pokrywająca zmiany ma gładką powierzchnię. Zmiany te mogą się zlewać i tworzyć większe skupiska o obrączkowatym kształcie. Najczęstszą lokalizacją wykwitów są grzbietowe powierzchnie rąk i stóp, ale zmiany te możemy spotkać na całym ciele. Chorobie nie towarzyszą objawy ogólne, a jej przebieg jest zazwyczaj łagodny.
Wyróżniamy kilka odmian ziarniniaka obrączkowatego:
- odmiana mnoga – zmiany są liczne i rozsiane, zlokalizowane na kończynach, tułowiu, a nawet twarzy;
- odmiana rumieniowa – wykwity są płaskie, towarzyszy im rumień (zaczerwienienie skóry);
- odmiana nazywana granuloma annulare perforans – cechuje się tworzeniem owrzodzeń, czyli głębokich ubytków skórnych, które wiążą się z pozostawieniem blizny;
- odmiana podskórna – guzki zlokalizowane są głębiej – pod skórą (w tkance podskórnej).
Ryc. 1. Ziarniniak obrączkowaty.
Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ziarniniak_obr%C4%85czkowaty#/media/Plik:Granuloma_annulare.jpg
Ziarniniak obrączkowaty – przyczyny
Patogeneza tego schorzenia nie została do końca poznana. Pojawienie się ziarniniaka obrączkowatego często łączy się ze schorzeniami trzustki i cukrzycą, jednak dokładny związek między tymi chorobami nie jest znany.
Czy wiesz że: ziarniniak obrączkowaty występuje 2 razy częściej u kobiet?
Podejrzewa się, że schorzenie może mieć tło immunologiczne (związane z układem odpornościowym), ponieważ we krwi osób chorych wykryto przeciwciała przeciwjądrowe oraz przeciwtarczycowe. Przeciwciała te występują u osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne – czyli takie, które polegają na reakcji organizmu przeciwko własnym komórkom (zjawisko to nazywane jest autoagresją). Zauważono również współwystępowanie ziarniniaka obrączkowatego z takimi schorzeniami, jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, czy choroba Hashimoto (autoimmunologiczne zapalenie tarczycy). Wśród możliwych przyczyn, wywołujących to schorzenie wymienia się również:
- zakażenia wirusowe (np. HIV, EBV);
- ukąszenia owadów i urazy miejscowe;
- iniekcje podskórne.
Ziarniniak obrączkowaty – diagnostyka
Rozpoznanie wysuwane jest na podstawie charakterystycznych, skórnych objawów klinicznych. Dla potwierdzenia diagnozy wykonuje się badanie histologiczne wycinka skóry. Jest to badanie fragmentu skóry pod mikroskopem. Diagnozowaniem i leczeniem ziarniniaka obrączkowatego zajmuje się typowo lekarz dermatolog.
Ziarniniak obrączkowaty – leczenie
Leczenie wykwitów grudkowych możliwe jest przy użyciu ciekłego azotu, który pozwala na zamrożenie zmian skórnych. Zastosowanie znajdują także leki sterydowe stosowane miejscowo. Jeśli zmiany skórne są rozsiane i mnogie, to konieczne może być doustne stosowanie sterydów. Niektóre źródła podają także korzystny wpływ witaminy E stosowanej miejscowo, jak i doustnie. Odpowiednio dobrane leczenie pozwala na pozbycie się zmian skórnych, jednak mogą one nawracać.
Ziarniniak obrączkowaty a słońce
Jednym z czynników, które mogą indukować pojawienie się na skórze ziarniniaka obrączkowatego jest promieniowanie ultrafioletowe (UV). Z tego względu osoby, u których wystąpił ziarniniak obrączkowaty powinny unikać ekspozycji na światło słoneczne. Co więcej, zdarzały się przypadki wystąpienia tego schorzenia po leczeniu za pomocą fototerapii, która wykorzystuje promieniowanie UV.
Ziarniniak obrączkowaty a borelioza
W badaniach naukowych zauważono związek, między występowaniem ziarniniaka obrączkowatego, a infekcja bakterią Borrelia burgdorferi, która wywołuje boreliozę. Niektóre publikacje wskazują, że bakteria ta może zapoczątkować powstanie ogniska ziarniniakowego, prowadzącego do wystąpienia objawów choroby. Borrelia burgdorferi wykazuje powinowactwo do głównego białka skóry – kolagenu, co może tłumaczyć to zjawisko. Jednak związek między boreliozą, a ziarniniakiem obrączkowatym nadal nie został do końca wyjaśniony.
Ziarniniak obrączkowaty a cukrzyca
Współwystępowanie i związek ziarniniaka obrączkowatego z cukrzycą jest ciągle nie do końca poznany. Szacuje się, że współwystępowanie tych dwóch chorób dotyczy 10% przypadków ziarniniaka. Wydaje się, że rozsądnym postępowaniem jest zbadanie poziomu cukru u pacjenta z wykwitami o charakterze ziarniniaka obrączkowatego, ponieważ być może występuje w tym przypadku również choroba metaboliczna, jaką jest cukrzyca.
Ziarniniak obrączkowaty u dzieci
Stosunkowo często schorzenie to dotyka dzieci poniżej 10 roku życia.
Zapamiętaj: Ziarniniak obrączkowaty (Granuloma annulare) to choroba skóry, prowadząca do pojawienia się charakterystycznych grudek, które ustępują typowo bez pozostawienia blizny.
Ziarniniak obrączkowaty u dzieci nie wiąże się typowo z współwystępowaniem innych schorzeń takich, jak np. cukrzyca. Choroba u najmłodszych jest zazwyczaj ograniczona do mniejszej powierzchni skóry, rzadko występuje forma rozsiana. Ponadto, u dzieci często mamy do czynienia z odmianą podskórną ziarniniaka. W tej sytuacji, wykwity skórne zazwyczaj poprzedzone są urazem mechanicznym.
Współwystępowanie schorzeń ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca, czy choroby autoimmunologiczne jest typowe dla ziarniniaka obrączkowatego. Choć ziarniniak obrączkowaty nie jest groźny, to choroba ta ma tendencję do nawracania w tej samej lub innej lokalizacji. Potrzeba jeszcze badań naukowych, by dokładnie określić czynniki prowadzące do pojawienia się tego schorzenia.