Terminem choroba zawodowa określa się schorzenie, którego wystąpienie można z dużym prawdopodobieństwem powiązać z działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia obecnych w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywanej pracy. Do takich schorzeń należą fotodermatozy zawodowe. Kto jest narażony na ich wystąpienie? Jak rozpoznać fotodermatozę zawodową?
Co to są fotodermatozy zawodowe?
Fotodermatoza jest schorzeniem związanym z występowaniem nadwrażliwości na promieniowanie nadfioletowe (UV), którego głównym źródłem jest światło słoneczne. U osób predysponowanych w wyniku nadmiernej ekspozycji na światło dochodzi do rozwoju reakcji zapalnej w obrębie skóry. Nadwrażliwość na światło słoneczne może być również spowodowana substancjami zwiększającymi reaktywność skóry na promieniowanie UV, takimi jak: antybiotyki (fluorochinolony, tetracykliny), olejek bergamotowy czy olejki eteryczne roślin cytrusowych.
Czy wiesz że: oprócz negatywnego działania promieniowanie nadfioletowe (UV) ma także korzystne właściwości dla organizmu ludzkiego? Pod jego wpływem dochodzi do produkcji witaminy D w skórze człowieka, odpowiedzialnej za przebieg wielu ważnych procesów w naszym organizmie.
Jeżeli schorzenie jest związane z narażeniem na światło słoneczne w związku z wykonywaną pracą, chorobę określa się terminem fotodermatozy zawodowej. Dla każdego schorzenia zakwalifikowanego do chorób zawodowych ustalono przedział czasowy upoważniający do rozpoznania schorzenia w przypadku pojawienia się objawów choroby w tym okresie, nawet jeśli osoba nie jest już obecnie narażona na czynnik odpowiedzialny za rozwój choroby (zmiana pracy lub środowiska pracy). Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym, w przypadku fotodermatoz zawodowych wynosi 2 lata.
Fotodermatozy zawodowe – objawy
W wyniku rozwoju reakcji zapalnej w obrębie skóry dochodzi do powstania zmian, głównie w miejscach eksponowanych na światło słoneczne, takich jak twarz, małżowiny uszne, dekolt, przedramiona i dłonie. Choroba ma tendencję do ujawniania się i nawracania w okresie wiosennym i letnim, w związku z występowaniem dużego nasłonecznienia. Zmiany skórne mają charakter wielopostaciowy, co oznacza, że na skórze występuje kilka z wymienionych poniżej nieprawidłowości:
- rumień, czyli zmiana zabarwienia skóry o charakterze zaczerwienienia, leżąca w poziomie skóry, nie wyczuwalna dotykiem;
- grudki, czyli wykwity wyniosłe ponad powierzchnię skóry, ustępujące bez pozostawienia blizny;
- pęcherzyki, podobne do grudek zmiany, ale wypełnione płynem.
W przypadku, gdy przyczyną objawów jest kontakt z substancjami wywołującymi nadwrażliwość na promieniowanie nadfioletowe (UV), mówimy o występowaniu odczynu fototoksycznego. W tym przypadku zmiany skórne ograniczają się jedynie do miejsca kontaktu skóry z substancją fotouczulającą (jeżeli środek był stosowany zewnętrznie), występują już przy pierwszym kontakcie i ustępują po usunięciu substancji będącej przyczyną nadwrażliwości.
Fotodermatozy zawodowe – przyczyny
Przyczyną rozwoju dolegliwości jest nadmierne narażenia na promieniowanie nadfioletowe (UV) związane z wykonywaną pracą zawodową. Narażenie zawodowe na promieniowanie słoneczne dotyczy osób zatrudnionych na zewnętrznych stanowiskach pracy, np. w rolnictwie, budownictwie, rybołówstwie, leśnictwie, transporcie oraz przy budowie dróg i robotach drogowych. Należy jednak pamiętać, że promieniowanie nadfioletowe (UV) może pochodzić także ze sztucznych źródeł:
- spawanie łukowe (elektryczne);
- lampy do opalania;
- lampy bakteriobójcze;
- lasery Wooda, stosowane w przemyśle chemicznym, metalurgicznym, a także kryminalistyce i medycynie.
Do innych przyczyn fotodermatoz należy kontakt z substancjami zwiększającymi wrażliwość skóry na promieniowanie nadfioletowe. Związki chemiczne o takich właściwościach mogą być składnikami leków (antybiotyki tetracyklinowe, fluorochinolony, sulfonamidy), a także kosmetyków (olejki eteryczne roślin cytrusowych).
Fotodermatozy zawodowe – diagnostyka
Rozpoznanie fotodermatoz zawodowych stawia lekarz na podstawie wywiadu stwierdzającego narażenie na promieniowanie nadfioletowe (UV), badaniu pacjenta i ustaleniu obecności zmian skórnych, typowych dla schorzenia w miejscach eksponowanych na światło słoneczne: twarzy, uszach, dekolcie, przedramionach, dłoniach. Pomocną wskazówką jest ustalenie nawracania objawów chorobowych w porze wiosennej i letniej. Dodatkowo lekarz może zalecić wykonanie tzn. prób świetlnych, czyli badania pozwalającego określić minimalną dawkę promieniowania UV powodującego powstawanie zmian skórnych o charakterze rumienia.
Fotodermatozy zawodowe – leczenie
W przypadku stwierdzenia fotodermatozy konieczne jest wdrożenie działań mających na celu zmniejszenie ilości promieniowania nadfioletowego docierającego do skóry. W tym celu zaleca się noszenia odzieży zakrywającej odsłonięte części ciała oraz stosowanie kremów z filtrem UV. W celu zwiększenia tolerancji skóry na światło słoneczne czasami stosuje się fotochemioterapię (PUVA). W metodzie tej wykorzystuje się podawane doustnie środki fotouczulające i małe dawki promieniowania UV.
Zapamiętaj: Fotodermatoza jest schorzeniem związanym z występowaniem nadwrażliwości na promieniowanie nadfioletowe (UV), którego głównym źródłem jest światło słoneczne.
Powstająca pod wpływem promieniowania nadfioletowego melanina (barwnik skóry odpowiedzialny za kolor opalenizny), chroni skórę przed działaniem światła słonecznego. Należy pamiętać, że tego typu terapia powinna być wykonywana jedynie z udziałem wyspecjalizowanego personelu, gdyż wymaga zachowania należytej ostrożności, a nie z użyciem komercyjnie dostępnych solariów bez wiedzy lekarza dermatologa. W celu leczenia zmian skórnych (rumienia, wysypki grudkowej i pęcherzykowej) powstałych u osób już eksponowanych na światło słoneczne, wykorzystuje się stosowane miejscowo maści o działaniu łagodzącym proces zapalny.
Fotodermatozy zawodowe to schorzenia należące do chorób zawodowych dotyczące osób, których praca jest związana z ekspozycją na promieniowanie nadfioletowe (UV) pochodzenia naturalnego, jak i sztucznego (spawacze, pracownicy przemysłu metalurgicznego). W wyniku nadwrażliwości skóry na promieniowanie UV dochodzi do rozwoju procesu zapalnego w obrębie narządu skóry. Objawy choroby dotyczą głównie okolic odsłoniętych, takich jak: twarz, małżowiny uszne, dekolt, przedramiona, dłonie. Zmiany skórne mogą przybierać różne formy: rumienia, grudek, czy pęcherzyków. Wśród fotodermatoz możemy wyróżnić reakcje fototoksyczne związane z kontaktem z substancjami zwiększającymi wrażliwość na promieniowanie UV, obecnymi w lekach, czy kosmetykach. Leczenie schorzenia polega na unikaniu nadmiernej ekspozycji na promieniowanie nadfioletowe oraz terapie mające na celu zwiększenie tolerancji skóry na działanie światła.