Bielactwo należy do tak zwanych zaburzeń barwnikowych skóry – grupy chorób spowodowanych nieprawidłowościami w produkcji barwników skóry, w tym jednym z najbardziej znaczących – melaniny. Czym się objawia? Jakie może mieć skutki? Co może oznaczać dla osoby dotkniętej tą przypadłością?
Co to jest bielactwo?
Co to jest bielactwo? To zazwyczaj liczne, odbarwione (białe, odróżniające się od koloru reszty skóry) plamy różnego kształtu i wielkości, ostro odgraniczone, z przebarwieniami na obwodzie (na granicy ze skórą nieodbarwioną). Spowodowane są one utratą wyżej wymienionego barwnika – melaniny. Schorzenie to ma przebieg przewlekły.
Zdjęcie: Choroby skóry, Ilustrowany przewodnik dla lekarzy rodzinnych D. Samotij, J. Szepietowski.
Jak objawia się bielactwo?
Są to odbarwione (jaśniejsze od koloru skóry) plamy, które zaczynają się pojawiać zwykle między 10 a 30 rokiem życia. Ich umiejscowienie może być rozmaite. Zlokalizowane są najczęściej na twarzy (szczególnie wokół ust i oczu), szyi, grzbietach rąk, wyprostnych powierzchniach kończyn (na tyle rąk i na przodzie nóg) oraz w okolicach narządów płciowych. Nie towarzyszy im świąd. W obrębie plam występują siwe włosy.
Czy wiesz że: bielactwo diagnozuje się u 1% ludzi na całym świecie?
Bielactwu zazwyczaj nie towarzyszą inne objawy, z wyjątkiem sytuacji, w których występuje ono w przebiegu innej choroby – zdarza się tak w przypadku chorób o podłożu autoimmunologicznym jak: niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto, choroby Addisona (niedoczynności nadnerczy), cukrzycy typu I, łysienia plackowatego, tocznia rumieniowatego, twardziny. Samo bielactwo ma jedynie wpływ na aspekty estetyczne. Nie ma wpływu na rokowanie (postępowanie objawów, długość przeżycia), o tym decyduje obecność choroby, w której bielactwo może występować.
Rodzaje bielactwa
Bielactwo możemy rozróżnić na nabyte i wrodzone, według kryterium czasu, kiedy pojawiły się zmiany, oraz miejsc ich występowania i rozległości. Na podstawie określonych objawów (wyglądu chorego) klasyfikuje się:
- Bielactwo ograniczone: ogniskowe lub segmentarne (w tym drugim zmiany występują zgodnie z układem dermatomów, czyli miejsc na ciele unerwionych czuciowo przez jeden nerw rdzeniowy),
- Bielactwo uogólnione: zmiany na twarzy, rękach, stopach (tzw. bielactwo akralno-twarzowe) lub zmiany nieregularnie, rozsiane (tzw. bielactwo pospolite),
- Bielactwo całkowite: cała skóra jest odbarwiona, mogą występować małe obszary prawidłowo napigmentowanej skóry,
- Bielactwo mieszane: połączenie kilku powyższych rodzajów.
Bielactwo wrodzone
Bielactwo wrodzone – tzw. albinizm (bielactwo wrodzone uogólnione). To grupa chorób dziedzicznych spowodowanych zaburzeniami funkcji enzymów niezbędnych do wytwarzania melaniny, co powoduje jej niedobór lub całkowity brak w skórze. Choroby te są bardzo rzadkie (1:20000 na świecie, choć w niektórych grupach etnicznych częściej). Charakteryzują się utratą barwnika w całej skórze oraz we włosach i oczach, istnieje też postać, gdzie zmiany występują jedynie w oczach, a nie ma ich w skórze i włosach.
Zapamiętaj: Bielactwo to przewlekła choroba skóry, która nie jest zaraźliwa.
Charakterystyczny wygląd pacjenta obserwuje się od pierwszych dni życia i na tej podstawie lekarz wystawia diagnozę, chociaż szczegółowa diagnostyka polega na ocenie defektu genetycznego. U osób chorych na albinizm bardzo ważna jest ochrona przed promieniowaniem słonecznym, a także regularne badania okulistyczne, ponieważ brak pigmentu (barwnika) w tęczówce sprawia, że oczy są bardzo wrażliwe i podatne na szkodliwe czynniki środowiskowe
Bielactwo nabyte
Bielactwo nabyte – łac. vitiligo; nie jest obecne przy urodzeniu, pojawia się w ciągu życia (u dużej większości przed 20 rokiem życia; tak samo często wśród kobiet i mężczyzn). Przyczyn może być wiele: czynniki genetyczne (występowanie w rodzinie), procesy autoimmunologiczne (atakowanie przez organizm melanocytów – komórek produkujących melaninę), czynniki biochemiczne i inne. Niekiedy wiąże się z innymi chorobami: zaburzeniami czynności tarczycy (niedoczynnością lub nadczynnością), niedokrwistością złośliwą, toczniem, twardziną układową, miastenią, chorobą Leśniowskiego-Crohna, cukrzycą, łysieniem plackowatym, chorobą Addisona.
Czy bielactwo się leczy?
Leczeniem bielactwa zajmuje się dermatolog. Dotychczas nie znaleziono skutecznego leczenia przyczynowego. Stosuje się fototerapię. Leczenie powinno być prowadzone przez wiele miesięcy, ale dobre efekty uzyskuje się tylko w części przypadków, a repigmentacja (przywrócenie zabarwienia skóry) rozpoczyna się od mieszków włosowych i ma charakter punktowy, co może mieć niekorzystny efekt kosmetyczny.
W przypadku pojedynczych zmian można stosować metoksypsoralen zewnętrznie i miejscowe naświetlanie promieniowaniem ultrafioletowym UVA – to forma leczenia PUVA – fotochemioterapia. Podawany lek (metoksypsoralen) ma na celu uwrażliwienie skóry na działanie promieni UV – takie leczenie może jednak dawać nasilone odczyny fototoksyczne (takie jak rumień, wysypka, pęcherze, złuszczanie skóry i przebarwienia pozapalne).
U dzieci niekiedy zaleca się wyciąg z dziurawca, zarówno doustnie jak i zewnętrznie, na zmiany, z ewentualnymi naświetlaniami promieniami nadfioletowymi – uwrażliwia on na promienie słoneczne i może pomagać w zmniejszeniu odznaczania się plam w stosunku do otaczającej je skóry. Istnieje również metoda chirurgicznego leczenia bielactwa – autologiczny przeszczep melanocytów hodowanych w specjalnych warunkach i przygotowanych za pomocą bioinżynierii (przeszczep autologiczny to inaczej autoprzeszczep- polega na przeszczepieniu tkanki od tej samej osoby). Ta metoda daje równomierne zabarwienie przeszczepionego fragmentu i utrzymuje się kilkanaście miesięcy, niekiedy dłużej.
Plamy nasilają swoje przebarwienia na obrzeżach pod wpływem promieni słonecznych. Ponadto pozbawione są ochronnego działania melaniny, która uniemożliwia większości promieni ultrafioletowych wnikanie do jąder komórkowych naskórka. Są one bardziej narażone na poparzenia i nawet – powstawanie nowotworów. Dlatego bardzo ważna jest ich ochrona przed słońcem – stosowanie preparatów z filtrem przeciwsłonecznym, odpowiedni dobór ubioru i tym podobne. Ponadto wpływa to na zmniejszenie kontrastu między dotkniętymi chorobą fragmentami, a skórą zdrową. Ponieważ wystąpienie bielactwa może być powiązane w występowaniem zaburzeń funkcjonowania tarczycy, w przypadku jego rozpoznania zaleca się badania tego gruczołu.
W rzadkich sytuacjach plamy bielacze pojawiają się jako objaw w najsłynniejszej z niesłynnych chorób wenerycznych – kiły. W tak zwanej kile drugiego okresu, najczęściej około 6 miesięcy po zakażeniu, pojawiają się na skórze drobne (o średnicy około 1 cm), okrągłe plamiste odbarwienia o siateczkowym układzie. Najczęściej – na bocznych powierzchniach szyi i karku, rzadziej poniżej, na ramionach, klatce piersiowej i brzuchu. Bielactwo takie nosi nazwę bielactwa kiłowego.