Łupież to choroba skóry obejmująca powierzchnię głowy. Objawia się nadmiernym złuszczaniem powierzchniowych warstw naskórka głowy oraz zaczerwieniem spowodowanym przez towarzyszący chorobie stan zapalny. Częstym objawem pojawiającym się w przebiegu łupieżu jest także szybkie przetłuszczanie się włosów spowodowane występującym w różnym nasileniu łojotokiem, czyli nadmiernym wydzielaniem łoju przez gruczoły łojowe skóry. Łupież jest dość powszechnym schorzeniem dermatologicznym mogącym wystąpić u osób w każdym wieku. Zarówno ilość, jak i rozmiar łuszczących się warstw naskórka może się różnić w poszczególnych rejonach skóry głowy, ale także może zmieniać się w czasie przebiegu choroby w zależności od jej nasilenia.
Przyczyny łupieżu
Przyczyny powstawania łupieżu nie są całkowicie poznane. Za najbardziej prawdopodobną uważa się występujący na skórze głowy drożdżak Malassezia furfur. Jest to grzyb, który stanowi naturalny, fizjologiczny element flory skórnej. Występuje w okolicach gruczołów łojowych skóry, ponieważ głównym czynnikiem pobudzającym jego wzrost są tłuszcze zawarte w łoju. W przypadku, gdy dochodzi do nadmiernej pracy gruczołów łojowych (łojotoku) komórki drożdżaka rosną bardzo szybko (ilość komórek drożdżaka w przebiegu łupieżu jest 1,5–2 krotnie większa niż w przypadku skóry zdrowej), co zaburza proces podziału komórek naskórka i prowadzi do zwiększenia jego rogowacenia. W tym przypadku łuszczeniu naskórka towarzyszy swędzenie skóry głowy.
Czy wiesz że: powodem pojawiania się łupieżu może być źle dobrany szampon do włosów?
Łupież to także jeden z czynników towarzyszących łojotokowemu zapaleniu skóry. W tym przypadku skóra jest nadmiernie natłuszczona, podrażniona i zaczerwieniona, a łuszczący się w postaci płatów naskórek (łupież) ma kolor biały (jak to bywa również w innych typach łupieżu) lub żółty (taki kolor nadaje łupieżowi łój produkowany w nadmiernym stopniu przez gruczoły znajdujące się na powierzchni skóry głowy).
Do powstawania łupieżu przyczynia się, także:
- zbyt rzadkie mycie włosów – prowadzi to do nagromadzania się łoju oraz złuszczonych komórek naskórka na powierzchni skóry głowy;
- sucha skóra – w tym przypadku łuszczące się komórki naskórka są bardzo drobnych rozmiarów. Łupież spowodowany zbyt suchą skórą nie przyczynia się do zaczerwienienia oraz stanu zapalnego skóry, jak to bywa w przypadku łupieżu towarzyszącego łojotokowemu zapaleniu skóry;
- nadwrażliwość na produkty do stylizacji włosów – ten typ łupieżu spowodowany jest stanem zapalnym wywołanym przez składniki kosmetyków. Może pojawić się podczas stosowania farb do włosów oraz produktów do stylizacji. Charakterystyczne objawy dla tego typu łupieżu to zaczerwienie skalpu oraz swędząca skóra;
- inne schorzenia – łupież często towarzyszy między innymi chorobie Parkinsona, zakażeniu wirusem HIV oraz stanom osłabienia systemu immunologicznego;
- stres, zmęczenie – przyczyniają się do osłabienia organizmu (między innymi układu immunologicznego), co sprzyja występowaniu chorób dermatologicznych;
- niewłaściwa dieta – zwłaszcza dieta uboga w cynk, witaminy z grupy B oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe;
- płeć – zauważono, że łupież częściej występuje u mężczyzn. Przypuszcza się, że może to mieć pewien związek z męskimi hormonami płciowymi;
- niska wilgotność w pomieszczeniach, zimne powietrze – objawy łupieżu nasilają się u pacjentów podczas zimy, a ulegają złagodzeniu latem (prawdopodobnie promieniowanie słoneczne UVA przyczynia się do zahamowania rozwoju grzyba Malassezia furfur).
Jak pozbyć się łupieżu?
W leczeniu łupieżu z towarzyszącym łojotokiem najczęściej stosuje się szampony działające przeciwgrzybiczo, zawierające jako substancje lecznicze związki z grupy imidazoli (ketokonazol, klotrimazol, mikonazol, ekonazol ) lub pochodne pirydynonu (cyklopiroks, oktopiroks). Związki należące do grupy imidazoli działają przeciwgrzybiczo, poprzez blokowanie powstawania ergosterolu, czyli związku o budowie steroidowej charakterystycznego dla grzybów. Ergosterol wchodzi w skład błony komórkowej grzybów. Zmniejszona poprzez podanie leku ilość ergosterolu w błonie komórkowej prowadzi do zmiany przepuszczalności błony, a w następstwie do śmierci komórki grzyba. Z kolei pochodne pirydynonu hamują transport związków niezbędnych do wzrostu grzyba, uszkadzają błonę komórkową oraz zaburzają procesy oddechowe. Szampony zawierające substancje lecznicze działające przeciwgrzybiczo można zakupić praktycznie w każdej aptece. Należy je postrzegać jako formę leku i ściśle przestrzegać zaleceń czasu aplikacji oraz okresu stosowania. Należy również unikać kontaktu preparatu z oczami, ponieważ może powodować ich podrażnienie.
Innymi substancjami leczniczymi dodawanymi do szamponów są związki keratolityczne takie jak siarka oraz kwas salicylowy. Powodują one rozluźnienie połączeń keratynowych zrogowaciałych warstw naskórka, dzięki czemu obumarły naskórek zostaje usunięty z powierzchni skóry głowy.
Z kolei pirytionian cynku normalizuje proces rogowacenia naskórka oraz zmniejsza produkcję łoju. Preparaty zawierające siarczek selenu również są skuteczne w leczeniu łupieżu, ponieważ związek ten hamuje rozwój grzyba Malassezia furfur a także ma właściwości przeciwłojotokowe i hamuje nadmierne złuszczanie naskórka.
Stosując szampony zawierające wyżej wymienione substancje należy obserwować skórę głowy w przebiegu leczenia i jeśli pojawią się poważne działania niepożądane należy zaprzestać stosowania preparatu i spróbować zamienić go na inny. Działania niepożądane, jakie mogą pojawić się podczas stosowania takich preparatów to między innymi: podrażnienie skóry głowy (zaczerwienienie, świąd, mrowienie, pieczenie), zmiana zabarwienia włosów (zwłaszcza w przypadku włosów farbowanych), wysuszenie skóry głowy, nadmierne przetłuszczanie włosów, zapalenie mieszków włosowych, wypadanie włosów.
Domowe sposoby na łupież
W przypadku leczenia łupieżu metodami domowymi przede wszystkim należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłową higienę skóry głowy. Zadbaj, aby Twoim nawykiem stało się mycie włosów od 2 do 3 razy w tygodniu, tak aby regularnie zmywać z powierzchni skóry głowy i włosów gromadzący się łój i złuszczone komórki naskórka. Przy czym należy dbać o dokładne spłukanie szamponu z powierzchni skóry.
Naturalnymi środkami redukującymi łupież są:
- olejek eteryczny z drzewa herbacianego – ma silne właściwości przeciwgrzybicze. Kilka kropel olejku eterycznego można dodać do szamponu lub wetrzeć w skórę głowy po umyciu włosów. Olejek należy rozcieńczyć oliwką, olejem z wiesiołka lub olejem lnianym, ponieważ zbyt duże stężenie olejku będzie przesuszać skórę głowy. Dodatek wyżej wymienionych olei spowoduje dodatkowo, że zawarte w nich kwasy omega-3 zadziałają przeciwzapalnie. Jednak w przypadku użycia substancji olejowych najlepiej posmarować skalp przed snem, a rano przemyć miejsce aplikacji bierzącą wodą. Olejek z drzewa herbacianego może wywoływać alergię kontaktową u niektórych osób, dlatego warto przed pierwszym zastosowaniem rozprowadzić niewielką ilość olejku na skórze dłoni i obserwować czy w ciągu kilku godzin nie pojawi się reakcja alergiczna;
- płukanki ziołowe – zioła łagodzące przebieg łupieżu to między innymi szałwia, rozmaryn, tymianek, oregano. Zioła zalewamy wrzątkiem (w proporcji 1 łyżka ziół na 1 szklankę wody) i zaparzamy pod przykryciem przez 10 minut. Ochłodzonym naparem płuczemy skórę głowy po umyciu włosów. Najlepiej stosować świeżo sporządzony napar, gdyż po kilku dniach w tak przyrządzonym wodnym roztworze mogą rozwinąć się mikroorganizmy. Ewentualnie jeśli nie mamy wystarczająco czasu, to dzień wcześniej można przygotować napar i odstawić go do lodówki;
- ocet jabłkowy, winny – zawarty w nim kwas octowy obniża ph skóry, co hamuje rozwój grzybów. Ocet można dodawać do ziołowych płukanek lub zmieszać z wodą w stosunku 1:1, wetrzeć w skórę głowy, a następnie zmyć po godzinie;
- aloes – żel otrzymany ze świeżych liści aloesu wmasuj w skalp i pozostaw na 15 minut. Następnie umyj włosy szamponem. Żel aloesowy działa przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie i łagodzi świąd skóry głowy;
- szampon z dodatkiem dziegcia brzozowego – działa przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie oraz łagodzi świąd. Dziegieć działa fotouczulająco, co oznacza że zwiększa wrażliwość skóry na działanie promieni słonecznych. Dlatego stosując preparaty z dziegciem należy unikać silnego słońca lub nosić nakrycia głowy. Dziegieć należy stosować z umiarem, gdyż istnieją przypuszczenia, że stosowanie dziegcia długotrwale i w dużych dawkach może prowadzić do powstawania nowotworów;
- sok z korzenia czarnej rzepy – działa grzybobójczo, redukuje świąd skóry głowy oraz zmniejsza wydzielanie łoju. Sok wcieramy w skórę głowy na około godzinę przed umyciem włosów. Sok z czarnej rzepy jest dostępny zarówno w aptekach, jak i sklepach zielarskich.
Zapamiętaj: Łupież najczęściej pojawia się w okresie jesienno-zimowym, mając tendencję do zanikania latem.
Łupież jest powszechnym schorzeniem dermatologicznym, ale prawidłowa higiena skóry głowy oraz stosowanie odpowiednich preparatów leczniczych może z powodzeniem uwolnić z nieprzyjemnych dolegliwości. Jeśli natomiast stosowanie dostępnych bez recepty preparatów nie pomaga, należy zasięgnąć porady lekarza dermatologa. Pomocy lekarza należy poszukać zwłaszcza w przypadkach, kiedy łupieżowi towarzyszą czerwone plamy, krosty, silny świąd, wilgotne miejsca skóry głowy oraz wzmożone wypadanie włosów.