Choroba Leśniowskiego-Crohna to schorzenie często dotykające młodych ludzi. Z pewnością ma duży wpływ na życie osób chorych i może stanowić znaczne utrudnienie w funkcjonowaniu. Jak wygląda codzienność pacjentów z tą przypadłością? Czy jest możliwe całkowite wyleczenie choroby Leśniowskiego-Crohna?
Co to jest choroba Leśniowskiego-Crohna?
Choroba Leśniowskiego-Crohna (na świecie nazywana chorobą Crohna, z pominięciem nazwiska jej polskiego odkrywcy) należy do nieswoistych zapaleń jelita grubego (tak samo, jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Jest chorobą przewlekłą. W jej przebiegu obserwuje się ziarniniakowe zapalenie obejmujące całą grubość ściany jelita – oznacza to, że występują w niej tzw. guzki ziarniniakowe (guzki zapalne) gdzie gromadzą się różne komórki układu odpornościowego. Zmiany takie mogą występować na każdym odcinku przewodu pokarmowego – począwszy od jamy ustnej, przez przełyk, żołądek i jelita, także w okolicach odbytu.
Przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna
Nie jest znana dokładne pochodzenie tej choroby. W jej powstawaniu uczestniczą czynniki:
–genetyczne – niekiedy obserwuje się jej występowanie wśród członków rodziny;
–środowiskowe – flora bakteryjna jelit u osób chorych różni się od tej u osób zdrowych, nie wiadomo jednak jakie czynniki mają na to wpływ; wiadomo jednak, że palenie tytoniu zwiększa ryzyko zachorowania na tą chorobę, a także wpływa na cięższy jej przebieg;
–immunologiczne – u chorych obserwuje się pobudzenie układu odpornościowego (zwiększoną produkcję limfocytów, które aktywują kaskadę reakcji immunologicznych, wydzielanie substancji, które powodują reakcję zapalną);
W chorobie tej występujący proces zapalny zaczyna się od błony śluzowej w przewodzie pokarmowym, a następnie dotyka kolejnych warstw ściany tego przewodu, co ostatecznie powoduje zniszczenie tej ściany i często powstawanie przetok i zwężeń. Przetoki to powstające połączenia między narządami, które nie powinny występować – w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna powstają przetoki, czyli połączenia np. pomiędzy pętlami jelit, między jelitami a pochwą, między jelitami a pęcherzem. Powstawanie ich zwykle wiąże się z zapaleniem w miejscu ich powstania, może też prowadzić do niedrożności jelit.
Zapamiętaj: Choroba Leśniowskiego-Crohna zwykle występuje w postaciach aktywnej i nieaktywnej - tzw. remisjach. Postać aktywna to zaostrzenia choroby, kiedy objawy występują silniej. W niektórych przypadkach jednak mogą nie występować okresy “wyciszenia” choroby i może ona dawać objawy stale!
Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna
W przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna występują objawy ogólne takie jak:
-osłabienie;
-gorączka – nawet u ⅓ pacjentów;
-zmniejszenie masy ciała;
Objawy miejscowe różnią się u pacjentów, ponieważ zależą od miejsca występowania, rozległości i stopnia zaawansowania zmian zapalnych w układzie pokarmowym. Najczęściej obserwuje się u chorych występowanie tych zmian w końcowym odcinku jelita grubego – w jelicie krętym. Wówczas rzadko obserwuje się nagłe wystąpienie choroby (nagłe wystąpienie może przypominać zapalenie wyrostka – ostry ból w prawej dolnej części brzucha, nudności, wymioty). Najczęściej jednak początek jest “skryty” – choroba długo nie daje objawów. Występują:
-bóle brzucha i biegunki – najczęstszy objaw;
-gorączka o nieznanej przyczynie;
-anemia;
-owrzodzenia i rany w jamie ustnej;
-owrzodzenia i rany w okolicach odbytu;
-przykurcz prawym w stawie biodrowym – spowodowany wystąpieniem ropnia;
-smoliste stolce, czasem (ale rzadko) domieszki krwi w stolcu;
-zespół upośledzonego wchłaniania – występowanie biegunek tłuszczowych, niedoborów witamin, zwłaszcza witaminy B12, zaburzenia elektrolitowe, spadek masy ciała;
-niekiedy – obrzęki (spowodowane zbyt niskim poziomem białka w organizmie).
Choroba Leśniowskiego-Crohna a ciąża
Aktywna Choroba Leśniowskiego-Crohna upośledza płodność, także stosowanie leczenia sulfasalazyną obniża jakość nasienia u mężczyzn (jest to efekt odwracalny). Choroba ta nie jest przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę, jednak przed rozpoczęciem starania się o dziecko wskazane jest osiągnięcie remisji (“wyciszenia”) choroby.
Czy wiesz że: choroba Leśniowskiego-Crohna (podobnie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego) występuje głównie w krajach wysoko rozwiniętych Europy Zachodniej i Ameryki Północnej? Najczęściej choroba ta objawia się w wieku 15-25 lat, z podobną częstością u obu płci. W Polsce choroba Leśniowskiego-Crohna występuje rzadziej, niż wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
Ciąża nie powoduje zwiększenia występowania zaostrzeń (ale jeżeli wystąpi ono w przebiegu ciąży musi być leczone intensywnie, aby zapobiec ewentualnym powikłaniom!). Choroba Crohna przyczynia się do większego ryzyka porodu przedwczesnego i małej masy urodzeniowej dziecka.
Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna
Niestety choroby Crohna nie da się wyleczyć, stosuje się leczenie mające na celu uzyskanie remisji choroby, leczenie występujących powikłań. Przede wszystkim zaleca się choremu zaprzestanie palenia tytoniu – ma istotny wpływ w zapobieganiu nawrotom choroby. Ponadto chory powinien unikać czynników zaostrzających chorobę, jak stres, niesteroidowe leki przeciwzapalne (m.in. ibuprofen, naproksen, diklofenak), stosować profilaktykę chorób infekcyjnych.
W leczeniu farmakologicznym wyróżnia się:
- leczenie przeciwzapalne: glikokortykosteroidami – w postaciach średniociężkich stosuje się prednizon doustnie, w postaciach ciężkich – hydkrokortyzon lub metyloprednizolon dożylnie, aminosalicynami (sulfalazyną, mesalazyną) – w lżejszych postaciach choroby;
- leczenie immunosupresyjne (hamujące odpowiedź zapalną powodowaną przez układ odpornościowy): np. analogami puryn (azatiopryną, 6-merkaptopuryną) i metotreksatem (lek ten jest szkodliwy dla płodu, dlatego powinien być odstawiony w czasie ciąży) – wskazaniami do tej terapii są: obecność przetok, ciężkie zmiany okołoodbytniczne, rozległe zajęcie jelita grubego i jelita cienkiego; możliwe działania niepożądane tych leków mogą być ciężkie, m.in. występowanie gorączki, wysypki, uszkodzenie szpiku, uszkodzenie wątroby;
- leczenie biologiczne (leczenie to polega na dożylnym stosowaniu przeciwciał infliksymabu i adalimumabu, wymaga pobytu w szpitalu, stosuje się je kilka tygodni);
- antybiotykoterapię: nie stosuje się ich zawsze, ale głównie w przebiegu zakażeń jelit – np. w przypadku przetok w jelicie grubym oraz okołoodbytniczych stosuje się metronidazol, w przypadku samych przetok okołoodbytniczych – ciprofloksacynę;
- leczenie przeciwbólowe;
- leczenie przeciwbiegunkowe;
- leczenie zachowawcze: właściwe odżywianie i uzupełnianie niedoborów (substancji odżywczych i witamin), dieta ubogoresztkowa – zawierająca produkty z jak najmniejszą ilością błonnika (błonnik działa drażniąco na błonę śluzową jelita), żywienie pozajelitowe – uzupełnienie protein i elektrolitów, leki przeciwzapalne i immunosupresyjne.
W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie operacji w powodu powikłań choroby takich jak: całkowita niedrożność jelit, obecność przetok lub zwężeń w jelicie, rozległych zmian okołoodbytniczych, poważne infekcje wewnątrzbrzuszne. Szczególnym problemem jest występowanie u chorych zmian w okolicy odbytu – mogą tworzyć się tam owrzodzenia, przetoki i ropnie, które wymagają często interwencji chirurgicznej. Zmiany takie ciężko się goją i są zwykle bolesne. Czasem występuje potrzeba resekcji jelita – wycięcia odcinka jelita – i wytworzenia stomii, czyli wytworzenia zakończenia jelita na powierzchni brzucha. U chorych, u których wycięte zostało jelito cienkie potrzebne jest suplementowanie witaminy B12 (ponieważ jej wchłanianie zachodzi właśnie w tym odcinku jelita).
Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna
Dieta u chorych na chorobę Leśniowskiego-Crohna jest bardzo ważnym elementem leczenia – ze względu na często występujące u chorych niedożywienie i osłabienie z niedoborami różnych witamin. W niektórych przypadkach u chorych wymagane jest stosowanie tzw. diety elementarnej – diety, w której chory stosuje specjalnie produkowane koktajle, które zawierają rozłożone składniki pokarmowe – tłuszcze, białka i węglowodany. W takiej postaci związki te szybko się wchłaniają i nie powodują pozostawania resztek pokarmu zalegających w jelitach. Stosuje się również żywienie pozajelitowe – w tym wypadku chory dostaje mieszankę składników odżywczych w postaci kroplówki, bezpośrednio do krwi.
Czy choroba Leśniowskiego-Crohna jest śmiertelna?
Choroba ta nie powoduje śmierci, ale bardzo wpływa na życie chorego. Szczególną taką sytuacją jest wytworzenie stomii – jest to duża niedogodność i problem także natury psychicznej, zwłaszcza dla młodych osób. Niekiedy choroba powoduje inwalidztwo i niezdolność do pracy. Niestety nie ma sposobów na całkowite jej wyleczenie.
Choroba Leśniowskiego-Crohna odbiera chorym możliwość dowolnej diety. Jej ciężkość polega na przysparzaniu chorym uciążliwych dolegliwości żołądkowych, a także niedoborów żywieniowych, w cięższych przypadkach nieprzyjemnych owrzodzeń okołoodbytniczych, doprowadzaniu do wytworzenia stomii. Jest jednak coraz więcej możliwości leczenia i utrzymywania choroby w remisji. Jest to nadzieja na przyszłość, kiedy być może odkryte zostaną kolejne leki, dzięki którym choroba ta nie będzie sprawiała tylu problemów.