Możliwość codziennego spożywania pokarmu doustnie wydaje się być czymś zupełnie naturalnym. Istnieją jednak sytuacje, w których zwykłej przyjmowanie posiłków jest niemożliwe – w przebiegu wielu stanów chorobowych. Jednak dostarczenie odpowiednich substancji odżywczych dla organizmu, stanowi jeden z ważnych elementów niezbędnych w procesie zdrowienia chorego. Istnieją różne metody pozwalające na zapewnienie odpowiedniego odżywienia organizmu w sytuacji, gdy nie jest to możliwe drogą naturalną. Jedną z nich jest żywienie dojelitowe przy użyciu sondy jelitowej.
Co to jest sonda jelitowa?
Sonda jelitowa, czyli zgłębnik nosowo-jelitowy to długa rurka wykonana z silikonu, PCV, lub poliuretanu, która wprowadzana jest przez nos do jelita cienkiego. Sonda ta przeznaczona jest głównie do prowadzenia bezpośredniego żywienia dojelitowego u pacjentów, u których nie ma możliwości żywienia drogą naturalną.
Czy wiesz że: sonda jelitowa może być stosowana zarówno u dorosłych jak i u dzieci?
Niedożywienie stanowi dość częsty problem wśród wielu przewlekle chorych, a także wśród pacjentów po ciężkich urazach, zabiegach operacyjnych, z problemami dotyczącymi układu pokarmowego. Aby poprawić stan chorego oraz wspomóc proces powrotu do zdrowia, często konieczne jest wprowadzenie tzw. żywienia klinicznego, którego celem jest dostarczenie odpowiedniej ilości substancji odżywczych dla niedożywionego organizmu (m.in. witamin, białka, elektrolitów).
W zależności od stanu pacjenta, możliwe jest zastosowanie żywienia doustnego (różnorodna dieta wzbogacona o doustne odżywcze suplementy pokarmowe). Gdy nie jest możliwe żywienie pacjenta drogą naturalną (czyli doustnie) konieczne jest wprowadzenie żywienia bezpośrednio drogą pokarmową. Gdy przewidywany okres prowadzenia żywienia bezpośrednio drogą pokarmową nie jest długi (zwykle poniżej 21 dni) możliwe jest zastosowanie sondy nosowo-jelitowej, przez którą podawane są mieszaniny odżywcze i płyny.
Wskazania do założenia sondy jelitowej
Wskazaniem do założenia sondy jelitowej są wszelkie stany zarówno u dorosłych jak i u dzieci, w przebiegu których konieczne jest prowadzenie krótkoterminowego żywienia dojelitowego z powodu:
- braku możliwości prowadzenia żywienia naturalnego droga doustną,
- obecności trudności w przełykaniu pokarmu,
- niedrożności górnego odcinka przewodu pokarmowego,
- stanu nieprzytomności.
Ciężkie choroby nowotworowe, proces ich leczenia, okresy/powikłania pooperacyjne, różne dolegliwości układu pokarmowego mogą stanowić wskazanie do wprowadzenia żywienia dojelitowego przy zastosowaniu zgłębnika nosowo-jelitowego.
Zakładanie sondy jelitowej
Przed założeniem sondy należy wykonać toaletę jamy ustnej oraz nosa, usunąć protezę z jamy ustnej. Założenie sondy przez nos minimalizuje odruch wymiotny oraz zwiększa komfort chorego. Jeżeli pacjent jest przytomny, zakładanie sondy odbywa się pozycji półsiedzącej, z jednocześnie pochyloną do przodu głową.
Na końcówkę sterylnej sondy nakładany jest żel o działaniu znieczulającym. Przez otwór nosowy sonda wprowadzana jest ruchem obrotowym przez jamę nosową do gardła (tu pacjent powinien przełykać ślinę aby móc wprowadzić sondę głębiej), a następnie przez przełyk do żołądka. Umieszczenie zgłębnika w jelicie zwykle wymaga zastosowania techniki endoskopowej. Istnieją również sondy zakończone odpowiednią spiralą, która spontanicznie może przedostać się z żołądka do jelita przy zachowanej prawidłowej motoryce żołądka. Potwierdzenie prawidłowego umiejscowienia sondy możliwe jest dzięki wykonaniu zdjęcia RTG.
Jak długo można utrzymywać sondę jelitową?
Żywienie dojelitowe prowadzone przez sondę nosowo-jelitową w przebiegu leczenia szpitalnego stosowane jest zwykle krótkoterminowo (poniżej 21 – 30 dni). Oczywiście sondę można wymieniać, jednakże mimo tego w praktyce nie ma ona zastosowania w długotrwałym żywieniu jelitowym. W przypadku konieczności prowadzenia długoterminowego żywienia dojelitowego stosowany jest stomia (np. jejunostomia – chirurgicznie zakładana rurka przez powłoki jamy brzusznej do jelita cienkiego).
Zapamiętaj: Sonda jelitowa to cienka, bardzo długa rurka umożliwiająca dostęp do przewodu pokarmowego człowieka.
Powikłania po sondzie jelitowej
Wszelkie nieprawidłowości związane z obecnością sondy jelitowej mogą wynikać z:
- zatkania sondy (niemożność wprowadzenia pożywienia, leków, wykonania płukania – konieczność odetkania sondy),
- przemieszczenie drenu (konieczność założenia nowej sondy),
- z ucisku sondy (odleżyny błony śluzowej nosa, gardła, przełyku),
- zapętlenia sondy/przyrośnięcia (niemożność usunięcia sondy).
Choć konieczność zastosowania sondy jelitowej może wiązać się z negatywnym odbiorem wśród wielu pacjentów, metoda ta jest jedną z najmniej inwazyjnych, która umożliwia prowadzenie żywienia dojelitowego. Należy jednak pamiętać, że ma ona zastosowanie krótkoterminowym żywieniu dojelitowym.