Różyczka to choroba zakaźna, która zwykle kojarzy się z okresem dzieciństwa, jednakże częściej niż u dzieci może występować wśród osób dorosłych. Choć choroba ta daje charakterystyczny objaw w postaci wysypki, istnieją również inne symptomy świadczące o obecności wirusa różyczki w organizmie – jakie?
Co to jest różyczka?
Różyczka to choroba zakaźna, którą wywołuje powszechnie występujący na całym świecie wirus różyczki (rubella virus) z rodziny Togaviridae. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową – w skutek kontaktu z wydzieliną nosowo-gardłową osoby zakażonej (kaszel, kichanie).
Chory może zarażać już na 7 dni przed wystąpieniem charakterystycznej wysypki, aż do 2 tygodni od jej wystąpienia. Warto jednak mieć na uwadze fakt, że choroba ta nie jest silnie zaraźliwa (u ok. 30% osób, które miały kontakt z chorym może rozwinąć się różyczka). Wirusem różyczki można się zarazić przez cały rok, jednakże szczyt zachorowań przypada na późną zimę/wczesną wiosnę. Choroba ta dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych, rozwija się głównie u osób niezaszczepionych (dawniej szczepiono tylko dziewczęta, stąd częste występowanie różyczki u młodych mężczyzn).
Objawy różyczki
Od momentu zakażenia wirusem różyczki, okres wylęgania po którym mogą pojawić się pierwsze objawy choroby może trwać od 2 do 3 tygodni. U małych dzieci różyczka przebiega dość łagodnie. Najczęściej występuję tylko charakterystyczna różowa, drobna, grudkowo-plamista wysypka, która pojawia się najpierw na twarzy, a następnie rozprzestrzenia się na całe ciało. Zazwyczaj znika po około 3 dniach, nie pozostawiając jakichkolwiek śladów. Wysypce tej może towarzyszyć gorączka.
W przypadku młodzieży i dorosłych przebieg choroby może być znacznie cięższy, stąd nieco inne towarzyszą temu objawy. Wyróżniamy:
– okres zwiastunów – może trwać kilka dni, występuje złe samopoczucie, gorączka, objawy ze strony układu oddechowego, powiększenie węzłów chłonnych,
– okres wysypkowy – pojawia się różowa, drobna, grudkowo-plamista wysypka na ciele, której może towarzyszyć gorączka, bóle stawów, zapalenie spojówek.
Zdarzają się również przypadki, w których pomimo zakażenia wirusem różyczki, nie występuje charakterystyczna wysypka na ciele.
Szczepienie przeciw różyczce
W naszym kraju zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na rok 2019, szczepienie przeciwko wirusowi różyczki jest obowiązkowe dla dzieci i młodzieży (obejmuje zarówno dziewczęta, jak i chłopców). Zgodnie z kalendarzem szczepień obowiązującym od roku 2019 szczepienie podstawowe obowiązuje dzieci w wieku 13-15 miesięcy, natomiast podanie dawki przypominającej przypada na 6 rok życia dziecka (do roku 2018 dzieci przyjmowały dawkę przypominającą w 10 roku życia).
Szczepienie odbywa się przy użyciu atenuowanej (obecne w niej mikroorganizmy pozbawione są właściwości zakaźnych) szczepionki skojarzonej – trójskładnikowej (tzw.MMR), skierowanej przeciwko odrze, różyczce oraz śwince.
Czy wiesz że: w Polsce obowiązek szczepienia dzieci przeciwko różyczce wprowadzono w 1988 roku i do 2003 roku szczepione były wyłącznie dziewczęta, jedną dawką szczepionki monowalentnej w wieku 13 lat?
Szczepienie osób dorosłych przeciwko różyczce zgodnie z komunikatem Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 25.10.2018 jest zalecane:
– osobom nieszczepionym przeciwko odrze (dwie dawki w odstępie co najmniej 4 tygodni)
– osobom szczepionym szczepionkami monowalentnymi (należy podać dawke przypominającą)
– młodym kobietom pracującym w środowiskach dziecięcych (np. szkoły, przedszkola, szpitale) oraz młodym mężczyznom (w celu zapobiegania wrodzonej różyczki), w szczególności tym nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych lub jeśli od dawki podstawowej minęło więcej niż 10 lat.
Szczepienie zapewnia niemal w 100% ochronę przed różyczką.
Leczenie różyczki
Leczenie różyczki, jak większości chorób wywoływanych przez wirusy ma charakter objawowy. Chorobę należy przede wszystkim przeleżeć. Należy w tym czasie jak najczęściej zmieniać ubrania (z uwagi na wzmożoną potliwość z powodu gorączki) oraz unikać kontaktu z innymi domownikami, aby nie przenosić zakażenia. Należy przede wszystkim unikać kontaktu z kobietami będącymi w ciąży. W razie wysokiej gorączki, bólu głowy można zastosować leki łagodzące (np. paracetamol, ibuprofen). Warto zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu.
W przypadku wystąpienia objawów sugerujących różyczkę, zawsze warto udać się na konsultacje do lekarza POZ, aby potwierdził czy na pewno przyczyną naszych dolegliwości jest wirus różyczki. W razie braku widocznej poprawy po kilku dniach choroby, należy ponownie skonsultować się z lekarzem w celu wykluczenia bądź potwierdzenia ewentualnych powikłań choroby.
Jak długo trwa różyczka?
Od momentu zakażenia wirusem, okres wylęgania choroby trwa od 2 do 3 tygodni. Po tym czasie rozwijają się objawy choroby, których rodzaj, przebieg oraz czas trwania zależy od wieku chorego oraz sprawności układu odpornościowego (zwykle okres zwiastunów trwa od 1 – 5 dni, natomiast wysypka znika po 3 dniach od pojawienia się jej).
Przebycie choroby warunkuje nabycie odporności, co zapobiega ponownemu rozwoju zakażenia w organizmie (na różyczkę chorujemy tylko raz w życiu).
Różyczka – powikłania
Zazwyczaj zakażenie wirusem Rubella przebiega w sposób łagodny, lecz istnieje niewielkie ryzyko wystąpienia powikłań takich jak:
– małopłytkowość, a w konsekwencji zaburzenia krzepnięcia krwi,
– wędrujące zapalenie stawów,
– bardzo rzadko spotykane zapalenie mózgu (głównie u dorosłych).
Badanie na różyczkę – interpretacja wyników
Diagnostyka laboratoryjna zakażenia wirusem różyczki obejmuje metody serologiczne, które pozwalają na wykrycie oraz określenie miana (czyli najwyższego rozcieńczenia surowicy, w którym wykrywane są jeszcze przeciwciała) swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi różyczki w surowicy krwi. Wykrycie swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom wirusa różyczki w klasie IgM, świadczy o obecności świeżej infekcji. (przeciwciała mogą się utrzymywać nawet do 8 tygodnia od momentu zakażenia). W przebiegu reinfekcji – czyli ponownego wystąpienia choroby, miano przeciwciał w klasie IgM nie zwiększa się (nie są wykrywalne). Natomiast wzrasta miano, czyli ilość przeciwciał w klasie IgG. Po przebytym zakażaniu oraz po szczepieniu we krwi do końca życia obecne są przeciwciała w klasie IgG.
Wirus różyczki w ciąży
Niezwykłe niebezpieczeństwo dla rozwijającego się płodu stanowi zakażenie wirusem różyczki kobiety ciężarnej (szczególnie w ciągu pierwszych 12 tygodni ciąży), co może prowadzić do rozwoju Zespołu Różyczki Wrodzonej (CSR). Wirus ten wykazuje działanie teratogenne dla płodu – czyli wywołuje wady wrodzone. Wśród tych wad wymienia się: głuchotę, choroby układu sercowo-naczyniowego, uszkodzenia wzroku, opóźnienia rozwoju psychomotorycznego, małogłowie.
Zapamiętaj: Od 2004 roku wprowadzono obowiązek szczepienia dzieci (chłopców i dziewcząt) dwoma dawkami szczepionki skojarzonej przeciwko odrze, śwince i różyczce.
Mogą również wystąpić opóźnione objawy CSR (nawet po 2 – 4 latach od narodzin) tj. endokrynopatie (np. zapalenie tarczycy, niedobór hormonu wzrostu), choroby naczyniowe.
Zakażenie wirusem różyczki w I trymestrze ciąży zwiększa ryzyko poronienia oraz obumarcia wewnątrzmacicznego płodu. Im bardziej zaawansowana ciąża (powyżej 16 tygodnia), tym ryzyko wystąpienia wad wrodzonych znacznie maleje.
Obecność zakażenia u ciężarnej nie zawsze kończy się transmisją zakażenia do płodu. Należy jednak pamiętać, że mimo wysokiego ryzyka, nie każde zakażenie wirusem różyczki we wczesnym okresie ciąży wiąże się z wystąpieniem wad wrodzonych u płodu.
Szczepienie stanowi ochronę przed zakażeniem różyczką także w trakcie trwania ciąży. W przypadku jego braku, można na własny koszt poddać się szczepieniu, jednak u młodych kobiet należy to zrobić przynajmniej 3 miesiące przed planowana ciążą. Nie szczepi się kobiet w ciąży.
Z uwagi na ciężkie powikłania, jakie mogą wystąpić u dzieci z wrodzoną postacią różyczki, istotne jest określenie obecności swoistych przeciwciał w obu klasach w organizmie kobiety ciężarnej. W tym celu u każdej ciężarnej w pierwszych tygodniach ciąży wykonywane są badania serologiczne wykrywające przeciwciała w surowicy krwi. Szczególnie ważne jest określenie czy kobieta jest uodporniona na wirus różyczki (obecność swoistych przeciwciał w klasie IgG).
Podobnie jak w wielu przypadkach chorób zakaźnych, prowadzony Program Szczepień Ochronnych obejmujący obowiązkowe szczepienie dzieci, pozwolił w znacznym stopniu wyeliminować występowanie różyczki w naszej populacji. Choć nabycie tej choroby przez dzieci i dorosłych nie stanowi zwykle zagrożenia dla życia, zakażenie kobiety ciężarnej może prowadzić do znacznych zaburzeń rozwoju płodu, czy poronienia. Zatem chcąc zapewnić ochronę przyszłemu pokoleniu, warto szczepić zarówno siebie jak i bliskich.