Od 6 czerwca 2011 r. stalking uważany jest w Polsce za przestępstwo, zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Z roku na rok systematycznie rośnie ilość osób, które zostały skazane za uporczywe nękanie. Stalking to więc zjawisko powszechne i zróżnicowane – może przejawiać się na wiele sposób. Jak rozpoznać stalkera?
Co to jest stalking?
Kodeks karny definiuje przestępstwo stalkingu, które może mieć dwie formy: uporczywego nękania innej osoby lub podszywania się pod nią. Co ważne, musi to być działanie podejmowane wielokrotnie i z dużą uporczywością. Stalker nie szanuje prośby danej osoby o zakończenie kontaktu. W efekcie osoba pokrzywdzona albo żyje w poczuciu zagrożenia, albo jej prywatność jest w istotny sposób naruszana.
Objawy stalkingu
Stalking może przejawiać się na wiele sposób. Najczęściej można spotkać się z takimi zachowaniami jak:
- wysyłanie licznych wiadomości, e-maili, częste dzwonienie,
- śledzenie danej osoby i chodzenie w miejsca, w których ona może przebywać,
- czekanie na daną osobę w okolicy jej szkoły lub pracy, próba wymuszenia kontaktu,
- przepytywanie rodziny i znajomych osoby poszkodowanej o jej życie, plany, aktualnego partnera,
- wysyłanie listów i prezentów,
- okazywanie złości i irytacji, że dana osoba nie reaguje na próby kontaktu,
- wykorzystywanie danych (np. do zrobienia zakupów na koszt nękanej osoby) lub wizerunku pokrzywdzonego (najczęściej w social media).
Przyczyny stalkingu
Stalkerzy mają różne motywy. Byli małżonkowie, partnerzy, kochankowie mogą kierować się chęcią zemsty – nie chcą oni zaakceptować, że dana osoba zdecydowała się zakończyć związek. Stalking często wynika również z chęci romantycznej relacji – stalker obsesyjnie zabiega o względy ukochanej osoby lub niesłusznie uważa, że jest z nią w bliskiej relacji, nadinterpretując jej zachowanie (np. krótką i miłą rozmowę uznaje za randkę). Zdarza się również, że stalker nęka osobą znaną i popularną – może to wynikać z platonicznego uczucia albo agresji wywołanej np. poczuciem niesprawiedliwości (“ty masz wszystko, a ja nic”).
Stalking w pracy
Do stalkingu może dojść w miejscu pracy. Osobą nękającą bywa klient, który nachodzi daną osobę, czeka na nią po zakończeniu zmiany, wysyła wiadomości i prezenty itd. Zdarza się, że stalkerem jest inny pracownik. Czasem osobą nękającą jest szef – wówczas ma on przewagę nad osobą pokrzywdzoną podyktowaną jego pozycją. Bez względu na to, kto jest stalkerem, warto zbierać dowody na nękanie. W wielu przypadkach zwykła rozmowa czy prośba o zaprzestanie danego zachowania mogą niestety nie wystarczyć.
Stalking w rodzinie
Stalking często występuje w rodzinie i jest jedną z form przemocy domowej. Przykładowo, mąż może być obsesyjnie zazdrosny o żonę, wysyłając jej mnóstwo wiadomości i często dzwoniąc kiedy jest ona np. w pracy, a także śledząc ją.
Zapamiętaj: Stalkera łatwo jest rozpoznać poprzez jego częste i nachalne zachowania względem drugiej osoby.
Dużą grupę stalkerów stanowią eks-partnerzy, np. byli małżonkowie. Będzie to miało nie tylko negatywny wpływ na nękanego partnera, ale również ich dzieci. Niestety, stalker często nie jest zdolny do refleksji, że jego zachowanie to przestępstwo. Może być zaślepiony uczuciami i zdeterminowany, by zatrzymać partnera przy sobie.
Jak rozpoznać stalkera?
Stalkera łatwo jest rozpoznać poprzez jego częste i nachalne zachowania względem drugiej osoby. Na ogół nie rozumie on słowa “nie”, a także nie reaguje na prośby o zaprzestanie swoich działań. Co ciekawe, stalkerzy na ogół nie ukrywają swojej tożsamości, przez co zbieranie dowodów na nękanie z ich strony jest prostsze. Jeśli jednak taka osoba pozostaje anonimowa – na ogół można namierzyć jej telefon komórkowy lub komputer poprzez numer ID. W większości przypadków stalker wywodzi się z otoczenia osoby prześladowanej.
Jak leczyć stalkera?
Za stalkingiem zawsze kryją się konkretny motywy i przyczyny, które należy zbadać. Zdarza się, że stalker jest osobą zaburzoną psychicznie. Należy wówczas dokładnie przeprowadzić proces diagnostyczny, który pomoże w opracowaniu adekwatnego programu leczenia.
Czy wiesz że: statystycznie stalkerem jest najczęściej bezrobotny i samotnie mieszkający mężczyzna w wieku 30-40 lat?
Zachowanie stalkera może przykładowo wynikać z urojeń, czyli nieprawdziwych przekonań. Zdarza się, że stalker wierzy, że druga strona faktycznie odwzajemnia jego uczucia i nie będzie przyjmował do wiadomości innej wersji. Stalkerami często bywają osoby uzależnione od alkoholu i substancji psychoaktywnych – wówczas leczenie będzie skupiać się w pierwszej kolejności na walce z nałogiem. W trakcie spotkań z osobą, która dopuściła się nękania, należy przede wszystkim pomóc jej w racjonalnej ocenie sytuacji i rozwijaniu empatii wobec ofiary, co będzie się przekładało na minimalizację jego zachowań o charakterze nękania.
Stalking to coraz częstsze zjawisko. Osoby, które go doświadczają, często mierzą się z lękami i obawami o swoje bezpieczeństwo, trudno jest im prowadzić szczęśliwe i normalne życie. Dużą rolę w nasileniu stalkingu odgrywa rozwój technologii, dająca stalkerowi więcej możliwości nękania. Prawo stoi jednak po stronie osób poszkodowanych, które mogą zgłosić sprawę na policję, co często jest jedynym rozwiązaniem.