Badanie szpiku kostnego odgrywa istotną rolę, gdyż pozwala rozpoznać przyczynę nieprawidłowości znalezionych we krwi obwodowej. Diagnostyka chorób układu krwiotwórczego oparta jest w głównej mierze na biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego. Jednakże istnieją sytuacje, w których konieczne jest wykonanie nieco bardziej inwazyjnego zabiegu jakim jest trepanobiopsja szpiku kostnego – na czym dokładnie polega? Czy trepanobiopsja boli?
Co to jest trepanobiopsja?
Szpik kostny umiejscowiony jest w kościach płaskich oraz nasadach kości długich. Tzw. czerwony szpik kostny (przeważa u dzieci) odpowiada za produkcję komórek obecnych we krwi obwodowej, u osób dorosłych z biegiem lat zastępowany jest przez szpik żółty – niewytwarzający komórek. Swoiste rusztowanie dla szpiku stanowi sieć/siatka zbudowana z tkanki łącznej, w oczkach której zawieszone są komórki wszystkich linii komórkowych, zaopatrywane w substancje odżywcze przez naczynia krwionośne.
Czy wiesz że: igła wykorzystywana do trepanobiopsji może mieć długość nawet do 15cm i zakończona jest specjalnym uchwytem przypominającym młotek?
Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego pozwala na uzyskanie materiału płynnego, który pozwala na ocenę wyłącznie komórek pochodzących ze szpiku kostnego. Ocena materiału komórkowego uzyskanego drogą biopsji aspiracyjnej wykonywana jest przez diagnostę laboratoryjnego czy hematologa.
Natomiast trepanobiopsja szpiku jest nieco bardziej inwazyjnym badaniem, które polega na pobraniu przy użyciu specjalnej igły fragmentu kości wraz z obecnym w nim szpikiem kostnym. Uzyskany w ten sposób materiał pozwala na ocenę całej struktury szpiku kostnego, komórkowości szpiku, identyfikację nieprawidłowych komórek naciekających szpik (pochodzące z przerzutów innych nowotworów). Oceny tego materiału dokonuje patomorfolog.
Trepanobiopsja – czy boli?
Niestety trepanobiopsja nie jest dla pacjenta komfortowym i przyjemnym badaniem. Miejsce, w którym nastąpi nakłucie zostaje znieczulone miejscowo poprzez podskórną iniekcję środka znieczulającego. Pozwala to zminimalizować odczucie bólu podczas przeprowadzania zabiegu. U dzieci (rzadko u dorosłych) można zastosować znieczulenie ogólne.
Na czym polega trepanobiopsja?
Trepanobiopsja należy do zabiegów inwazyjnych. Jak przed każdym zabiegiem, lekarz powinien przeprowadzić wywiad z pacjentem, uzyskać zgodę na jego wykonanie. Materiał pobierany jest najczęściej z kości biodrowej, stąd pacjent ułożony jest w pozycji leżącej na brzuchu lub na wznak. Przed wykonaniem zabiegu okolica wkłucia zostaje zdezynfekowana oraz znieczulona przy użyciu środka miejscowo znieczulającego.
Zapamiętaj: Nie istnieją bezwzględne przeciwwskazania do wykonania trepanobiopsji, a powikłania po badaniu zdarzają się niezwykle rzadko.
Po zadziałaniu znieczulenia lekarz przeprowadzający zabieg wprowadza igłę w kość (3-4 cm w głąb). Uzyskanie materiału możliwe jest dzięki wykonaniu igłą energicznych wahadłowych ruchów, co pozwala na odcięcie walca kostnego zawierającego również krwiotwórcze komórki szpiku. Po wyciągnięciu igły miejsce nakłucia zabezpieczone jest przez opatrunek uciskowy. Pobrany materiał usuwany jest z igły i przekazywany do pracowni patomorfologii w celu wykonania badań histopatologicznych.
Wskazania do trepanobiopsji
Częstym wskazaniem do wykonania trepanobiopsji jest problem z uzyskaniem materiału podczas przeprowadzenia biopsji aspiracyjnej szpiku kostnego – tzw. sucha punkcja. Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego również jest niewystarczająca w przypadku podejrzenia chorób, które powodują nie tylko zmiany w samych komórkach, ale również naciekają podścielisko szpiku kosntego (np. pierwotne włóknienie szpiku, w przebiegu którego aktywnie produkujący komórki szpik zastępowany jest przez tkankę łączną niezdolną do produkcji komórek). Podejrzenie:
- zespołu mielodysplastycznego (MDS),
- przerzutów nowotworowych do szpiku,
- niewydolności szpiku kostnego (np. aplazja szpiku kostnego), wymaga w pierwszej kolejności pobrania materiału pochodzącego ze szpiku podczas trepanobiopsji, aby móc dokonać jego oceny i postawić ostateczne rozpoznanie choroby.
Wyniki trepanobiopsji
Na wyniki badań histopatologicznych materiału pobranego w trakcie trepanobiopsji należy oczekiwać od kilku do kilkunastu dni. Interpretacja wyniku badania należy wyłącznie do hematologa, który będzie w stanie rozpoznać chorobę oraz podjąć decyzje o ewentualnym jej leczeniu.
Choć trepanobiopsja szpiku jest zabiegiem inwazyjnym, jego wykonanie stanowi często jedyną możliwość poznania przyczyny nieprawidłowości znalezionych we krwi obwodowej. Dzięki zastosowaniu środków znieczulających ten mało przyjemny zabieg może być przeprowadzony w sposób prawie bezbolesny. Nie należy również obawiać się ewentualnych powikłań związanych zabiegiem (np. krwawienie, odczyn zapalny), gdyż występują one niezwykle rzadko i nie stanowią zagrożenia dla życia pacjenta.