Nabłonek dróg oddechowych wytwarza wydzielinę, która pełni funkcję ochronną i przeciwdziała wysychaniu dróg oddechowych. Infekcje i stany zapalne dróg oddechowych prowadzą do zmiany składu wydzieliny, przez co staje się ona lepka i gęsta. Sprzyja to jej zaleganiu. Przeciwdziałają temu leki nazywane mukolitykami. Jakie są wskazania do ich zastosowania?
Co to są mukolityki?
Mukolityki to substancje, które dzięki swojej budowie chemicznej zdolne są do rozbijania cząsteczek śluzu na mniejsze fragmenty, co sprawia, że ułatwiają usuwanie gęstej i lepkiej wydzieliny z dróg oddechowych oraz zatok (zatoki to powietrzne przestrzenie, posiadające łączność z jamą nosową i wyścielone nabłonkiem). Najpopularniejsze mukolityki to: acetylocysteina, ambroksol, karbocysteina oraz bromheksyna. Leki te znajdują szerokie zastosowanie w chorobach, którym towarzyszy obecność lepkiego, gęstego śluzu, w tym w często występującym w populacji ostrym zapaleniu oskrzeli.
Mukolityki – właściwości
Leki mukolityczne rozrzedzają wydzielinę w drogach oddechowych, dzięki czemu łatwiejsze jest jej usuwanie. Dzięki mukolitykom śluz jest mniej lepki, a wydzielina bardziej upłynniona, co pozwala na łatwiejsze odkrztuszanie. Ważną właściwością mukolityków jest wspieranie działanie leków przeciwbakteryjnych, czyli antybiotyków. Dzięki zwiększeniu uwodnienia wydzieliny dróg oddechowych, antybiotyk znacznie lepiej penetruje do wydzieliny i osiąga większe stężenie w miejscu docelowego działania.
Czy wiesz że: acetylocysteina jest również odtrutką w przypadku zatrucia popularnym lekiem przeciwbólowym - paracetamolem?
Mukolityki posiadają również właściwości antyoksydacyjne, co oznacza, że są zdolne do neutralizowania wolnych rodników tlenowych, które niekorzystnie wpływają na organizm człowieka (między innymi są one przyczyną nasilenia procesów starzenia organizmu). Neutralizowanie wolnych rodników pozwala na ograniczenia stanu zapalnego w organizmie, co sprzyja opanowaniu infekcji. Co więcej, wolne rodniki upośledzają regenerację nabłonka dróg oddechowych po infekcji.
Warto wspomnieć, że bromheksyna, ambroksol oraz erdosteina należą do mukolityków wykrztuśnych (sekretolitycznych). Zwiększają one objętość wydzieliny poprzez wzrost jej uwodnienia, co ułatwia usuwanie wydzieliny.
Mukolityki – zastosowanie
Leki mukolityczne powinny być stosowane w tych schorzeniach dróg oddechowych, w których borykamy się z problemem zalegania gęstego, lepkiego śluzu. Stosowanie mukolityków jest wskazane w następujących jednostkach chorobowych:
- ostre zapalenie zatok przynosowych;
- przewlekłe zapalenia zatok przynosowych – przewlekłe zapalenie zatok wiąże się ze zmianą składu śluzu produkowanego przez drogi oddechowe, a co więcej – może być także związane z upośledzeniem prawidłowego transportu rzęskowego. Błona śluzowa dróg oddechowych oraz zatok pokryta jest specjalnymi rzęskami, które ułatwiają transport śluzu. W przypadku zatok, nabłonek z rzęskami ułatwia transport wydzieliny w kierunku jamy nosowej, ponieważ właśnie w jamie nosowej znajdują się ujścia poszczególnych zatok. Normalizację transportu rzęskowego można osiągnąć poprzez stosowanie mukolityków;
- ostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli;
- rozstrzenie oskrzeli – czyli nieodwracalne poszerzenie oskrzeli, któremu towarzyszy przewlekły kaszel z odkrztuszaniem dużej ilości plwociny;
- mukowiscydoza – choroba uwarunkowana genetycznie, której istotą jest zwiększone wydzielanie śluzu oraz upośledzone oczyszczanie dróg oddechowych;
- rozedma płuc – choroba układu oddechowego, polegająca na zniszczeniu oskrzelików i pęcherzyków płucnych, co prowadzi do upośledzenia wymiany gazowej.
Mukolityki dla dzieci
Mukolityki można stosować zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Preparaty, które można z powodzeniem zalecić dziecku, to przede wszystkim:
- karbocysteina – od 2 roku życia;
- acetylocysteina – od 2 roku życia;
- ambroksol – od 1 roku życia;
- bromheksyna – od 2 roku życia.
Zapamiętaj: Mukolityki to substancje, które dzięki swojej budowie chemicznej zdolne są do rozbijania cząsteczek śluzu na mniejsze fragmenty.
U dzieci preferowaną formą podawania leku jest syrop lub krople. U starszych dzieci i dorosłych mukolityki dostępne są w formie tabletek. Należy pamiętać, by ostatniej dawki nie stosować bezpośrednio przed snem, ponieważ może to wiązać się z pobudzeniem odksztuszania, które zaburzy sen. Dlatego ostatnią dawkę warto zastosować przynajmniej 4 godziny przed położeniem się spać.
Mukolityki – przeciwwskazania
Jak każde leki, również mukolityki posiadają pewne przeciwwskazania do ich stosowania. Główne przeciwwskazania do stosowania mukolityków, to:
- aktywna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy (szczególnie acetylocysteina, w przypadku karbocysteiny, ambroksolu, bromheksyny należy zachować ostrożność w stosowaniu przy towarzyszącej chorobie wrzodowej);
- ostry napad astmy oskrzelowej;
- ciąża, okres laktacji – powinniśmy w tym czasie unikać stosowania tego rodzaju leków;
- niewydolność wątroby i nerek;
- nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu.
Warto pamiętać również o niefarmakologicznych metodach, sprzyjających rozrzedzaniu nadmiernie lepkiej wydzieliny dróg oddechowych. W tym celu należy mieć na uwadze odpowiednie nawodnienie chorego. Pomocna może okazać się także kinezyterapia, która polega na oklepywaniu pleców chorego, co sprzyja odrywaniu się śluzu i ułatwia jego usuwanie.