Rumianek lekarski to jedna z najbardziej popularnych roślin leczniczych w Polsce. Rośnie powszechnie w całym kraju i jest szeroko wykorzystywana w ziołolecznictwie i kosmetologii. Jakie substancje aktywne zawiera rumianek? Poznaj jego właściwości i zastosowanie.
Czym jest rumianek?
Rumianek lekarski (łac. Chamomilla recutita, Matricaria chamomilla) zwany też rumiankiem pospolitym jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej stosowanych ziół na świecie. W Polsce występuje na łąkach, nieużytkach rolnych, zboczach gór, w lasach oraz jako roślina uprawna. Jest rośliną jednoroczną, o delikatnej, rozgałęzionej u góry łodydze zakończonej koszyczkami kwiatów, które stanowią surowiec zielarski (łac. Chamomillae Anthodium, Chamomillae Flos). Koszyczki rumianku złożone są z zewnętrznych (białych, języczkowych) i wewnętrznych (żółtych, rurkowatych) kwiatów. Zbiór surowca przeprowadza się w początkowym okresie kwitnienia, a następnie suszy się go w temperaturze do 35°C.
Właściwości rumianku
Rumianek lekarski wykazuje szerokie spektrum działania leczniczego. Do najważniejszych, potwierdzonych kierunków jego aktywności farmakologicznej zalicza się:
- działanie przeciwzapalne;
- działanie spazmolityczne (rozkurczowe na mięśnie gładkie);
- działanie przeciwdrobnoustrojowe (przeciwbakteryjne w stosunku do bakterii Gram – dodatnich i przeciwgrzybicze);
- działanie uspokajające;
- działanie antyalergiczne (przeciwhistaminowe).
Za efekty te odpowiadają olejek eteryczny (ciekła, lotna substancja zapachowa, będąca mieszaniną różnych substancji, znajdująca się zwykle w komórkach tkanki wydzielniczej roślin) oraz ekstrakt (inaczej wyciąg, czyli preparat otrzymany przez wytrawienie surowca roślinnego odpowiednim rozpuszczalnikiem – woda, etanol, mieszanina obu – a następnie może zostać zagęszczony) z kwiatów rumianku zawierających m. in. następujące związki chemiczne:
- α-bisabolol oraz jego tlenki;
- chamazulen;
- pochodne apigeniny i kwercetyny;
- kumaryny;
- kwasy fenolowe.
Zastosowanie rumianku
Preparaty otrzymywane z kwiatów rumianku stosuje się wewnętrznie (jako napary, nalewki, wyciągi płynne) lub zewnętrznie (w formie okładów, inhalacji, maści i kosmetyków, w których wykorzystuje się olejek rumiankowy) w leczeniu:
- dysfunkcji przewodu pokarmowego (stany skurczowe żołądka i jelit, wzdęcia, zaparcia, niestrawność);
- chorób dróg moczowych (zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie cewki moczowej);
- zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego (nerwice);
- bólu (migrenowe, reumatyczne, mięśniowe);
- chorób alergicznych (katar sienny, egzema, astma);
- chorób skóry (odleżyny, owrzodzenia, trudno gojące się rany);
- stanów zapalnych spojówek, brzegów powiek, jęczmienia, gradówki.
Rumianek dla dzieci
Istnieje możliwość stosowania naparu z rumianku w leczeniu łagodnych dolegliwości żołądkowo – jelitowych (kolka jelitowa, zaparcia) u niemowląt powyżej 6. miesiąca życia. Należy jednak zachować ostrożność i podawać dziecku niewielkie ilości naparu (50 – 100 ml). Napar z rumianku może być także stosowany do łagodzenia podrażnień skóry, w tym odparzeń pieluszkowych. Kąpiel powinna zostać poprzedzona próbą uczuleniową (w tym celu należy posmarować naparem niewielki fragment skóry dziecka i obserwować reakcje przez dobę). W przypadku niedrożności kanalików łzowych i / lub zapalenia spojówek u niemowląt i dzieci nie zaleca się stosowania naparu z rumianku (ze względu na jego potencjalne działanie alergizujące). Oczy dzieci przemywa się jałowym roztworem soli fizjologicznej.
Czy wiesz że: reakcje z nadwrażliwości alergicznej na rumianek mogą towarzyszyć uczuleniom na inne rośliny z rodziny astrowatych (np. bylicę, piołun) a także na seler, melon, orzechy, cynamon?
Rumianek na ból brzucha i biegunkę
Rumianek lekarski wykazuje działanie rozkurczowe (spazmolityczne) na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Stąd znalazł on zastosowanie w łagodzeniu dolegliwości bólowych, związanych ze skurczem żołądka bądź jelit. Właściwości spazmolityczne, przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe, czynią napar z rumianku dobrym środkiem nawadniającym (zaleca się częste picie małymi łykami) w biegunce, także u dzieci. Napar z rumianku działa również wiatropędnie, dlatego zmniejsza ból i dyskomfort towarzyszący wzdęciom.
Rumianek na żołądek
Wyciąg z rumianku posiada udowodnione działanie przeciwwrzodowe. Zawarty w nim α-bisabolol działa gastroprotekcyjnie, czyli zmniejsza uszkodzenie błony śluzowej żołądka. Obniża on aktywność proteolityczną (trawienną, zdolność rozkładu białek) pepsyny – enzymu wchodzącego w skład soku żołądkowego. To z kolei powoduje zmniejszenie degradacji (rozkładu) śluzu pokrywającego nabłonek wewnątrz żołądka (śluz jest mieszaniną białek, cukrów i tłuszczów, tworzących żel o dużej lepkości). W badaniach prowadzonych na zwierzętach, wykazano zdolność wyciągów z kwiatów rumianku do zmniejszania owrzodzeń wywołanych stresem, etanolem oraz lekiem przeciwbólowym z grupy NLPZ.
Rumianek na sen
Leki nasenne mogą być stosowane maksymalnie przez 2 – 4 tygodnie, ze względu na ryzyko uzależnienia. W leczeniu bezsenności przewlekłej zaleca się ich przyjmowanie nie częściej niż 2 – 3 razy w tygodniu lub 10 razy w miesiącu. Dlatego rolę w leczeniu zaburzeń snu odgrywają również właściwa higiena snu (nawyki, zachowania, okoliczności towarzyszące zasypianiu), techniki relaksacyjne oraz leczenie wspomagające. Ziołami o udowodnionym efekcie terapeutycznym są kozłek lekarski, melisa lekarska oraz chmiel. Skuteczność innych ziół, w tym rumianku lekarskiego pozostaje wątpliwa. Za potencjalne działanie uspokajające i nasenne odpowiada prawdopodobnie apigenina – flawonoid, zdolny do wiązania się z receptorami benzodiazepinowymi w mózgu (receptorami, z którymi wiążą się leki uspokajające i nasenne).
Rumianek na trądzik
Olejek eteryczny pochodzący z rumianku pospolitego znajduje zastosowanie w pielęgnacji skóry z problemami – skłonnej do podrażnień, alergicznej oraz trądzikowej. Wynika to z właściwości przeciwbakteryjnych, przeciwzapalnych i stymulujących gojenie ran, które posiadają składniki olejku (głównie chamazulenu i bisabololu). Olejkiem rumiankowym można wzbogacić krem do twarzy lub maseczkę (np. z białej glinki).
Rumianek na zapalenie spojówek
Napar z rumianku w postaci kompresów na oczy stosuje się pomocniczo w leczeniu zapalenia spojówek u osób dorosłych. Do tego celu zaleca się zastosowanie jałowych gazików nasączonych przestudzonym naparem. Schorzenie to ma charakter zapalny, a jego przyczyną w większości przypadków są zakażenia bakteryjne lub alergia (co wpisuje się w spektrum aktywności farmakologicznej rumianku lekarskiego). W przypadku niedrożności kanalików łzowych i / lub zapalenia spojówek u niemowląt i dzieci nie zaleca się stosowania naparu z rumianku.
Zapamiętaj: Rumianek lekarski (łac. Chamomilla recutita, Matricaria chamomilla) zwany też rumiankiem pospolitym jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej stosowanych ziół na świecie.
Przeciwwskazania do stosowania rumianku
Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów rumianku jest nadwrażliwość (uczulenie) na rumianek lub inne rośliny z rodziny astrowatych (Astraceae) np. bylicę, piołun. Poważne reakcje alergiczne (wstrząs anafilaktyczny, astma, obrzęk twarzy, pokrzywka) po spożyciu rumianku opisywane są jako bardzo rzadkie tzn. < 1 / 10 000. Głównym alergenem rumianku (według części badaczy – jedynym) jest substancja o nazwie anthecutolid. Dlatego duże koncerny farmaceutyczne i kosmetyczne wyhodowały odmiany Matricaria chamomilla, w których ów alergen nie występuje, otrzymując w ten sposób hipoalergiczne wyciągi z rumianku.
Przetwory z kwiatów rumianku należą do substancji najczęściej i najdłużej stosowanych w ziołolecznictwie. Roślina ta, znana jest przede wszystkim ze swojego działania przeciwzapalnego, które warunkuje wiele związków chemicznych w niej zawartych. Koszyczek rumianku wchodzi w skład licznych leków ziołowych, suplementów diety oraz kosmetyków, ze względu na wysoki profil bezpieczeństwa i niską alergogenność.
rumianek to chyba najbardziej popularne zioło w lecznictwie 😉 pamiętam jak moja prababcia parzyła go na różne dolegliwości.