Zespół Diogenesa dotyka głównie osoby starsze, które przestają dbać o własną higienę oraz warunki w jakich żyją. Mogą one także gromadzić niepotrzebne przedmioty w miejscu swojego zamieszkania. Nazwa zespołu, pochodzi od starożytnego filozofa Diogenesa, który mieszkał w beczce. Czym jest to schorzenie i czy można je leczyć?
Co to jest Zespół Diogenesa?
Zespół Diogenesa to rodzaj zaburzenia, które dotyka osoby starsze. Charakteryzuje się zanikiem więzi społecznych, izolacją od rodziny i bliskich, brakiem dbałości o higienę, miejsce życia oraz zdrowie. Często przejawia się także tendencją do zbieractwa, czyli kolekcjonowania niepotrzebnych przedmiotów.
Zapamiętaj: Ponieważ brakuje wyczerpującego opisu klinicznego zespołu Diogenesa, ciężko o konkretne strategie leczenia.
O tego typu zachowaniach po raz pierwszy napisali Macmillan i Shaw w 1966 r., nazywając je zespołem Diogenesa. Inspiracją dla nazwy syndromu był żyjący w IV w. p.n.e. grecki filozof Diogenes. Był to człowiek, który mieszkał w beczce i ubierał się w łachmany. Z drugiej strony, głosił on wolność od dóbr materialnych, co stanowi przeciwieństwo charakterystycznego dla zespołu zbieractwa. Diogenes chętnie rozmawiał też z ludźmi. Wielu badaczy syndromu wskazuje na nieadekwatność nazwy tego zjawiska, ubolewając, że temat nie został poddany szerszej dyskusji. Warto jednak podkreślić, że syndrom Diogenesa nie widnieje w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10 ani w klasyfikacji DMS-5. Ciężko więc o jednoznaczny obraz kliniczny zespołu. Niewykluczone również, że jego nazwa w przyszłości ulegnie zmianie.
Zespół Diogenesa – objawy
Objawy zespołu Diogenesa są wyraźne i łatwe do zaobserwowania. Są nimi:
- zaniedbywanie higieny osobistej,
- brak dbałości o wygląd zewnętrzny,
- niezdrowe odżywianie się (np. przeterminowanymi produktami), a w niektórych przypadkach nawet nie spożywanie posiłków,
- niedbałość o miejsce zamieszkania, które jest brudne i często pełne niepotrzebnych przedmiotów,
- wycofanie się z życia społecznego i zerwanie kontaktu z najbliższymi,
- nieufność wobec innych, która może przejawiać się unikaniem kontaktu lub zachowaniami agresywnymi,
- zbieractwo – kolekcjonowanie niepotrzebnych przedmiotów, czasem zniszczonych i niezdatnych do użytku, a także umieszczanie ich w miejscu zamieszkania, gdzie zajmują znaczną część przestrzeni,
- brak wstydu, który mógłby wynikać chociażby z braku higieny osobistej,
- brak świadomości problemu, w związku z czym dana osoba nie szuka pomocy.
Zespół Diogenesa – przyczyny
Przyczyny zespołu Diogenesa wciąż pozostają zagadką. Istnieją udokumentowane przypadki, które wskazują na brak współwystępowania innych chorób, co mogłoby sugerować, że syndrom jest odrębnym problemem (a może nawet i jednostką chorobową). Nie brakuje jednak pacjentów, u których stwierdzono, obok zespołu Diogenesa, również inne schorzenia takie jak alkoholizm, depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, czy psychotyczne. Niektórzy widzą przyczynę syndromu w zaburzeniach otępiennych.
Czy wiesz że: zespół Diogenesa występuje u 5 na 10 000 osób w wieku 60 lat i powyżej?
Nie można także pominąć czynników natury osobowościowej. Wskazuje się też na przyczyny natury psychologicznej, takie jak stres, poczucie osamotnienia i bezwartościowości, problemy ze zdrowiem. Przykładowo, zbieractwo mogłoby być sposobem na redukowanie napięcia. Często pacjenci tuż przed wystąpieniem syndromu przeżywali przykrą dla nich sytuację, np. śmierć kogoś bliskiego, czy diagnozę ciężkiej choroby. Niestety, brakuje wciąż badań i analiz przypadków, dzięki którym można by z większą pewnością powiedzieć coś o przyczynach zespołu. Wiele z udokumentowanych wystąpień syndromu pochodzi sprzed wielu lat, a nawet i dekad. Ważne jest więc kontynuowanie badawczych poszukiwań nad zespołem Diogenesa.
Zespół Diogenesa – leczenie
Ponieważ brakuje wyczerpującego opisu klinicznego zespołu Diogenesa, ciężko o konkretne strategie leczenia. Kluczową kwestią jest postawiona przez lekarza psychiatrę diagnoza, która podpowie, czy współwystępują inne zaburzenia, a także pozwoli zróżnicować, czy problem dotyczy bardziej zmian otępiennych (a więc biologicznych), psychologicznych (np. depresja) czy może sytuacyjnych (np. ciężki okres w życiu). Niestety, przeprowadzenie diagnozy nie jest w przypadku zespołu Diogenesa sprawą prostą, gdyż senior jest nieufny i niechętny kontaktowi ze specjalistą. Bardzo ważne jest więc to, by uzbroić się w cierpliwość. Dużą formą wsparcia jest w takich przypadkach zaangażowanie pracowników placówek opieki społecznej. Trzeba mieć na uwadze, że nieleczenie zespołu Diogenesa może mieć tragiczne skutki, takie jak poważny uszczerbek na zdrowiu, a nawet śmierć. Brak higieny, niedożywienie, trudne warunki mieszkaniowe, będą znacząco pogarszać kondycję starszej osoby, mogąc w efekcie doprowadzić do rozwoju różnych chorób lub zwiększenia prawdopodobieństwa urazów.
Zespół Diogenesa niesie ze sobą wiele znaków zapytania. Nawet jego nazwa nie jest w pełni akceptowana. Z pewnością w przyszłości uda się zebrać większą ilość danych do analizy, co pomoże lepiej zrozumieć ten syndrom, jego przyczyny i kliniczny obraz. Dzięki temu możliwe będzie skuteczniejsze niesienie pomocy seniorom.