Dyspepsja jest jedną z najczęstszych dolegliwości, z jakimi zgłaszają się pacjenci do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub gastroenterologa. W końcu, kto z nas nie czuł się pełny po posiłku? Co warto wiedzieć w temacie dyspepsji, czym ona jest, jak ją skutecznie leczyć?
Co to jest dyspepsja?
Dyspepsję najprościej można zdefiniować jako uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu. Jednak czym jest ów dyskomfort? Pod określeniem tym kryje się występowanie przynajmniej jednego z następujących objawów:
- uczucie pełności po posiłku,
- wczesne uczucie sytości,
- uczucie pieczenia lub bólu w nadbrzuszu.
Objawy dyspepsji
Objawy dyspepsji zostały wymienione w definicji, ale powtórzmy je jeszcze raz:
- poposiłkowe uczucie pełności, czyli nieprzyjemne uczucie zalegania pokarmu w żołądku;
- wczesne uczucie sytości, czyli uczucie przedwczesnego przepełnienia żołądka, nieadekwatne do ilości spożytego pokarmu;
- ból i pieczenie w nadbrzuszu.
W zależności od przyczyny dyspepsji, mogą pojawiać się też inne objawy, o których będzie mowa poniżej.
Przyczyny dyspepsji
Ze względu na przyczynę wywołującą możemy wyróżnić:
- dyspepsję organiczną, czyli o jasnej, ustalonej przyczynie organicznej lub metabolicznej, która ustępuje po wyleczeniu choroby podstawowej. Jej przyczynami są m.in.: choroba refluksowa przełyku, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, rak żołądka, choroba Crohna, stosowanie leków (NLPZ, preparaty żelaza i potasu, bisfosfoniany, antagoniści wapnia, glikozydy naparstnicy, tetracykliny), cukrzyca, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc;
- dyspepsję czynnościową, w której w wykonanych badaniach nie wykrywa się przyczyny dolegliwości, nie stwierdza się nieprawidłowości lub ewentualnie wykrywa się zakażenie Helicobacter pylori (bierze się pod uwagę zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane przez H. pylori jako potencjalną przyczynę dyspepsji czynnościowej).
Czy wiesz że: często uczucie pieczenia w nadbrzuszu nazywa się zgagą, co jest niepoprawnym określeniem. Zgaga jest objawem pochodzącym z przełyku, dlatego w jej przypadku ból i pieczenie muszą obejmować także przełyk. Jest ona wywoływana zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku, stąd promieniowanie bólu do klatki piersiowej. Dyspepsja natomiast nie łączy się z tym zjawiskiem, ograniczona jest wyłącznie do nadbrzusza.
Często na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego można ustalić czy mamy do czynienia z dyspepsją organiczną czy czynnościową, ale głównym badaniem rozstrzygającym jest endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego. Polega ona na wprowadzeniu endoskopu z kamerą przez jamę ustną, następnie przez przełyk do żołądka i początkowej części dwunastnicy w celu uwidocznienia ewentualnych zmian widocznych gołym okiem oraz pobrania wycinków błony śluzowej. Pilnym wskazaniem do jej wykonania u chorego z dyspepsją są:
- po pierwsze wiek >45 r.ż (w tym wieku najczęściej występuje rak żołądka),
- po drugie występowanie tzw. objawów alarmowych sugerujących tło organiczne dyspepsji.
Należą do nich:
- zmniejszenie masy ciała (bez zamierzonego odchudzania się);
- ból brzucha budzący chorego w nocy;
- żółtaczka;
- krwawienia z przewodu pokarmowego;
- niedokrwistość w badaniach krwi;
- trudności z połykaniem;
- utrzymujące się wymioty;
- guz w nadbrzuszu.
Dieta a dyspepsja
Dieta w przypadku dyspepsji czynnościowej ma duże znaczenie. Często sama jej modyfikacja może przynieść znaczącą poprawę. Należy unikać pokarmów tłustych, ostro przyprawionych, napojów alkoholowych, kofeiny. Spożywać częste i nieobfite posiłki, których nie należy jeść w pośpiechu. Ważne jest również zaprzestanie palenia tytoniu.
Leczenie dyspepsji
Leczenie dyspepsji organicznej zależy od przyczyny wywołującej. Z racji ilości przyczyn nie będziemy omawiać szczegółowo ich leczenia, skupimy się na leczeniu dyspepsji czynnościowej. Podstawą terapii dyspepsji czynnościowej są leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego, zwłaszcza inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol), ponadto stosuje się blokery receptora H2 (np. ranitydynę), leki zobojętniające kwas w żołądku (np. sole glinu).
Zapamiętaj: Wyróżnia się dyspepsję organiczną i czynnościową.
Czasowo można też zastosować leki przyspieszające pasaż w przewodzie pokarmowym (prokinetyczne), należą do nich metoklopramid i cisapryd. W przypadku wykrycia zakażenia H. pylori należy przeprowadzić leczenie eradykujące (w Polsce podstawowym schematem jest 10 dniowa terapia poczwórna, na którą składają się:
- inhibitor pompy protonowej,
- cytrynian potasowo-bizmutowy,
- tetracyklina,
- metronidazol.
Dyspepsja z racji tego, że jest dolegliwością częstą, bywa bagatelizowana przez pacjentów. Nie należy tego jednak robić, gdyż pozornie niewielkie objawy mogą świadczyć o poważnym procesie chorobowym. Dlatego w przypadku pojawienia się objawów należy zawsze szukać pomocy lekarza.