Co to jest kamica żółciowa? Objawy, przyczyny i sposoby leczenia. Kamica żółciowa a powikłania

Pęcherzyk żółciowy jest małym narządem o kształcie gruszki znajdującym się w prawej górnej części brzucha i jest umieszczony na dolnej powierzchni wątroby w dole pęcherzyka żółciowego. Magazynuje on żółć, która powstaje w wątrobie. Jest to ciecz, która składa się z cholesterolu, bilirubiny, wody, soli żółciowych, fosfolipidów i jonów. Jednak tylko w przypadku gdy te składniki występują w odpowiednich proporcjach ma ona formę płynną. Inaczej w pęcherzyku żółciowym powstają kamienie, co w literaturze medycznej nazywane jest kamicą pęcherzyka żółciowego. Ponadto takie złogi mogą występować w przewodach żółciowych i tą jednostkę chorobową nazywamy kamicą przewodową. Może ona występować samodzielnie, jednak w 95% towarzyszy ona kamicy pęcherzyka żółciowego.

Co to jest kamica żółciowa?

Kamica żółciowa to wspólne pojęcie obejmujące kamicę pęcherzyka żółciowego oraz kamicę przewodową, kiedy to tworzą się i odkładają stwardniałe złogi żółci. Występują one w postaci kamieni od małych jak ziarenko piasku, aż do takich, które przypominają piłeczkę golfową. Najczęściej jednak występują niewielkie złogi. Pęcherzyk żółciowy to mały narząd znajdujący się tuż pod wątrobą. Zawiera on żółć, która w prawidłowych warunkach ma formę płynu i przepływa do dwunastnicy przez przewód żółciowy. Żółć służy w jelitach do emulgacji tłuszczów, czyli rozbija je na drobniejsze cząsteczki i dzięki temu ułatwia ich trawienie. W Stanach Zjednoczonych 6% mężczyzn i 9% kobiet ma kamienie żółciowe, z których większość przebiega bezobjawowo.

Objawy kamicy żółciowej

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Pomimo tego, że kamica żółciowa stanowi powszechny problem to u ponad 80% ludzi pozostaje bezobjawowa. Ból związany z tym schorzeniem pojawia się jednak corocznie u 1% do 2% osób, które wcześniej nie odczuwały żadnych dolegliwości. U pacjentów z kamicą żółciową występują zwykle objawy kolki żółciowej, czyli okresowe epizody stałego, ostrego, tępego i kłującego bólu brzucha w prawej górnej jego części. Mogą mu towarzyszyć nudności i wymioty. Kolka żółciowa jest zwykle spowodowana kurczeniem się pęcherzyka żółciowego w odpowiedzi na jakąś formę stymulacji np. spożycie tłustego posiłku. Sprawia to, że kamień przesuwa się do ujścia pęcherzyka żółciowego i zatyka przewód pęcherzykowy. Prowadzi to do zwiększonego napięcia jego ściany. Gdy woreczek żółciowy rozluźnia się, kamienie przemieszczają się, a ból ustępuje w ciągu 30 minut do 5 godzin. Co ciekawe skojarzenie bólu kolkowego z posiłkami nie jest powszechne, a u znacznej części pacjentów ból pojawia się w nocy. Częstość nawracających epizodów jest zmienna, chociaż większość pacjentów nie ma codziennych objawów.

W czasie napadu kolki żółciowej stwierdza się charakterystyczne objawy, które lekarz może sprawdzić podczas badania fizykalnego. Należą do nich:

  • Objaw Chełmońskiego, czyli ból przy wstrząsaniu okolicy podżebrowej prawej.
  • Objaw Murphy’ego. Jego badanie wykonuje się w pozycji leżącej. Lekarz przykłada dłoń w okolicy podżebrowej prawej, a pacjent bierze głęboki wdech. Gdy podczas głębokiego wdechu wystąpi jego przerwanie spowodowane bólem objaw jest dodatni. Świadczy to o ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego i o jego kamicy.

Gdy występuje gorączka, tachykardia, niedociśnienie, a ból utrzymuje się więcej niż 5 godzin świadczy to o pojawieniu się powikłań kamicy żółciowej w tym zapalenia pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Jest to sytuacja, w której kamicy żółciowej i zwolnionemu przepływowi żółci towarzyszy rozwój zakażenia bakteryjnego. Najczęściej spotykanym patogenem jest bakteria E.coli – pałeczka jelitowa, która naturalnie występuje w naszym przewodzie pokarmowym. W przypadku kamicy przewodowej mogą wystąpić takie objawy jak żółtaczka i związany z nią świąd skóry.

Przyczyny kamicy żółciowej

Kamienie żółciowe powstają z żółci, która magazynowana jest w pęcherzyku żółciowym lub która osadza się na ścianach przewodów żółciowych. Tworzą się one, gdy składniki żółci nie są w równowadze i zaczynają się wytrącać i tworzyć zbitą masę. Możemy wyróżnić trzy główne sposoby powstawania kamieni żółciowych:

  • Przesycenie cholesterolem. Żółć może rozpuścić określoną ilość cholesterolu wydalanego przez wątrobę. Jeśli pojawia się jego nadmiar może wytrącić się on w postaci kryształów, które z czasem przekształcają się w kamienie powodujące kamicę żółciową.
  • Nadmiar bilirubiny. Bilirubina to żółty barwnik powstający w wyniku rozpadu czerwonych krwinek, który jest wydzielany do żółci przez komórki wątroby. W sytuacji, gdy pojawi się nadmiar bilirubiny w organizmie np. w wyniku niedokrwistości hemolitycznej może to spowodować tworzenie kamieni.

Upośledzona kurczliwość pęcherzyka żółciowego. Jeśli woreczek żółciowy nie opróżnia się skutecznie, żółć może się skoncentrować i tworzyć kamienie żółciowe. Istnieją dwa rodzaje kamieni żółciowych: cholesterolowe, które stanowią ich 90% i barwnikowe. Kamienie barwnikowe mogą być czarne lub brązowe i składają się głównie z bilirubiny. Co ciekawe pacjenci z marskością wątroby, chorobami jelita krętego, anemią sierpowatą i mukowiscydozą mają większe ryzyko wystąpienia czarnych kamieni. Istnieje kilka czynników ryzyka kamicy żółciowej. Należą do nich: dieta wysokokaloryczna, dieta uboga w błonnik, otyłość, szybka utrata masy ciała, palenie papierosów czy cukrzyca typu 2. Co ciekawe kobiety są bardziej narażone na kamicę żółciową niż mężczyźni, a ciąża, duża ilość porodów i otyłość w czasie ciąży dodatkowo zwiększają jej ryzyko. W tworzeniu kamieni cholesterolowych mają znaczenie hormony wydzielane u kobiet. Estrogen zwiększa wydzielanie cholesterolu i zmniejsza wydzielanie soli żółciowych, a progesteron zmniejsza wytwarzanie soli żółciowych i spowalnia opróżnianie pęcherzyka żółciowego w następstwie zwiotczenia mięśni gładkich, powodując w nim zastój.

Otyłość, która stale rośnie na całym świecie, ma również związek z chorobami pęcherzyka żółciowego. Sprzyja ona zwiększonej syntezie cholesterolu w wątrobie i wydzielaniu go do żółci, zwiększając ryzyko tworzenia się kamieni żółciowych. Co więcej szybka utrata masy ciała również stanowi czynnik ryzyka kamicy żółciowej z powodu zmniejszonego opróżniania pęcherzyka żółciowego. Ponadto wątroba uwalnia wtedy więcej cholesterolu do żółci, tworząc środowisko sprzyjające tworzeniu się kamieni żółciowych. Ciekawy jest fakt, że osoby cierpiące na chorobę Leśniowskiego-Crohna ze względu na występujące w tej chorobie uszkodzenie ściany jelita nie są w stanie wchłonąć soli żółciowych, które są niezbędne do tworzenia się żółci odpowiadającej między innymi za rozkład cholesterolu, przyczyniając się tym samym do zachwiania równowagi pomiędzy składnikami żółci i zwiększania ryzyka tworzenia się kamieni.

Diagnostyka kamicy żółciowej

Ultrasonografia (USG) jest najlepszą metodą obrazowania w diagnostyce kamieni żółciowych. Jest to szczególnie istotne badanie dla kobiet w ciąży, ponieważ jest w pełni bezpieczne dla rozwijającego się płodu. Ocenia się w nim między innymi grubość ściany pęcherzyka i przewodów żółciowych. Dodatkowo gdy występuje wysokie prawdopodobieństwo kamicy, a USG nie wykazało zmian można wykonać rezonans magnetyczny (MR) lub endoskopową ultrasonografię (EUS). Ta druga metoda polega na umieszczeniu urządzenia – endoskopu zawierającego głowicę USG w przewodzie pokarmowym przez jamę ustną. Umożliwia to dużo dokładniejszą ocenę pęcherzyka żółciowego, dróg żółciowych i otaczających ich struktur.

Zapamiętaj: Kamienie żółciowe powstają z żółci, która magazynowana jest w pęcherzyku żółciowym lub która osadza się na ścianach przewodów żółciowych.

Uwapnione złogi, które występują u mniej niż 20% chorych można również zobaczyć na obrazie RTG jamy brzusznej. Jednak nie jest to badanie rutynowo wykonywane w celu zdiagnozowania kamicy, jej rozpoznanie w ten sposób jest najczęściej przypadkowe. Ciekawy jest fakt, że badania laboratoryjne w niepowikłanej kamicy pęcherzyka żółciowego nie wykazują nieprawidłowości. W kamicy przewodowej natomiast dochodzi do podwyższenia aktywności aminotransferazy alaninowej i asparaginowej w surowicy. W przypadku gdy wystąpi niedrożność przewodów żółciowych w badaniach laboratoryjnych pojawi się wzrost aktywności gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP) oraz stężenia bilirubiny w surowicy.

Leczenie kamicy żółciowej

Postępowanie w kamicy żółciowej zależy od nasilenia objawów i od tego, czy występują powikłania. Obejmuje ono modyfikację diety oraz wprowadzenie leczenia farmakologicznego. Osoby z bezobjawową kamicą żółciową powinny unikać potraw tłustych, bogatych w białko zwierzęce, cholesterol i węglowodany. Należy spożywać posiłki bogate w owoce, warzywa i błonnik całkowity. Może to zmniejszyć ryzyko dalszego tworzenia się kamieni żółciowych i chorób pęcherzyka żółciowego. Samo postępowanie farmakologiczne jest odpowiednie dla osób z rzadkimi epizodami bólu w prawym podżebrzu oraz dla tych, u których objawy są łagodne. U osób z nawracającymi bólami w prawym górnym kwadrancie lub z objawami ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego wskazane jest skierowanie na chirurgiczne wycięcie pęcherzyka żółciowego (cholecystektomię). Nie zaleca się jednak interwencji chirurgicznej u osób bezobjawowych. Wyjątkiem, w którym należy ją przeprowadzić są jednak osoby z bezobjawową kamicą żółciową, u których badania obrazowe wykażą zwapniony lub porcelanowy woreczek żółciowy będący wynikiem przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego.

Czy wiesz że: fizjologiczne zmiany zachodzące w czasie ciąży zwiększają ryzyko wystąpienia kamieni żółciowych? Zmiany te obejmują zmniejszoną kurczliwość pęcherzyka żółciowego z powodu zwiększonego poziomu progesteronu. Prowadzi to do zwiększonej objętości pęcherzyka żółciowego, zastoju i upośledzonego opróżniania pęcherzyka żółciowego. Śmiertelność matek u kobiet z niepowikłaną kamicą żółciową w ciąży jest mała, a ryzyko poronienia jest mniejsze niż 5%.

Postępowanie farmakologiczne w kamicy żółciowej obejmuje zastosowanie leków przeciwbólowych np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które mogę zmniejszać ryzyko rozwoju ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego, paracetamolu oraz w przypadku silniejszego bólu opioidów np. petydyny. Należy pamiętać, że w przypadku kamicy pęcherzyka żółciowego przeciwwskazane jest stosowanie morfiny, ponieważ może wywołać ona skurcz zwieracza Oddiego, który jest miejscem ujścia przewodu, przez który przepływa żółć z pęcherzyka do dwunastnicy. Jego zamknięcie w tym przypadku mogłoby spowodować nasilenie objawów. Dodatkowo w kamicy żółciowej stosuje się leki rozkurczowe np. drotawerynę, hioscynę i papawerynę, których zadaniem jest rozluźnienie mięśni gładkich i zwiększa szansę na przepływ żółci, opróżnienie pęcherzyka i zmniejszenie dolegliwości. Istnieje również lek, który rozpuszcza kamienie żółciowe. Jest to kwas ursodeoksycholowy. Najlepsze wyniki leczenia osiąga się stosując go u pacjentów, u których występują małe od 5-10 mm nieuwapnione złogi. W przypadku większych kamieni jest on niezalecany, ponieważ nie przynosi on korzystnych efektów, a jedynie naraża pacjentów na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Ponadto jego odstawienie może spowodować nawrót dolegliwości. Bezobjawowa kamica pęcherzyka żółciowego nie wymaga leczenia. Jednak u około 20% takich pacjentów objawy rozwiną się w ciągu 15 lat. Z tego powodu warto regularnie wykonywać badania i kontrolować swój stan zdrowia.

Warto również wiedzieć, że rozpoznanie kamicy przewodowej, nawet takiej, która nie daje żadnych objawów jest wskazaniem do leczenia inwazyjnego – endoskopowego lub operacyjnego w celu usunięcia złogów. Główną metodą, którą się stosuje jest endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna ze sfinkterotomią (ECPW). Polega ona na wprowadzeniu endoskopu do dróg żółciowych, nacięciu zwieracza Oddiego i usunięciu kamieni. Gdy złogi są zbyt duże pomocna może okazać się litotrypsja, która polega na użyciu fali uderzeniowej do ich rozkruszenia. Jeśli z kamicą przewodową współistnieje kamica pęcherzyka żółciowego jest to wskazanie do zabiegowego usunięcia zarówno kamieni z dróg żółciowych jak i wykonania cholecystektomii. Wystąpienie zapalenia dróg żółciowych jak już wcześniej wspomniałam związane jest z zakażeniem bakteryjnym. W związku z tym, w takich sytuacjach konieczne jest, poza zabiegowym udrożnieniem dróg żółciowych, zastosowanie antybiotyków.

Kamica żółciowa a powikłania

Najczęstszym powikłaniem kamicy żółciowej jest ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego. Powstaje ono w następstwie upośledzenia odpływu żółci z pęcherzyka żółciowego przez kamienie żółciowe, które mogą zamknąć jego ujście lub doprowadzić do obrzęku błony śluzowej przewodu pęcherzykowego. Może to wywoływać silny ból i gorączkę. W wyniku kamicy żółciowej może wystąpić również przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego, w którym dochodzi do przerostu ściany, zwłóknienia i zniekształcenia pęcherzyka żółciowego. Jest to skutkiem mechanicznego podrażnienia wywołanego obecnością kamieni żółciowych lub nawracających napadów kolki żółciowej. Innym powikłaniem kamicy żółciowej może być kamica przewodowa. Dochodzi w niej do zablokowania przewodów, przez które żółć przepływa do dwunastnicy. Charakterystycznym objawem może być żółtaczka. Należy pamiętać, że nieleczona kamica dróg żółciowych jest stanem zagrożenia życia i nieleczona najczęściej kończy się zgonem pacjenta. Z kolei powikłaniem kamicy przewodowej może być zapalenie dróg żółciowych, wynikające z podrażnienia ich ścian zalegającymi kamieniami. Dodatkowo istnieje prawdopodobieństwo rozwinięcia ostrego zapalenia trzustki ze względu na to, że przewód trzustkowy jak i żółciowy uchodzą w tym samym miejscu w dwunastnicy. Dzieje się tak dlatego, ponieważ kamienie mogą zablokować to ujście, wydzielina z trzustki nie będzie mogła przepłynąć do dwunastnicy i wywoła stan zapalny trzustki.

Jak już wiemy kamica żółciowa może być bezobjawowa, ale również może powodować napadowy, kolkowy ból brzucha, który ustępuje po paru godzinach. Należy pamiętać, że w przypadku pojawienia się takich dolegliwości trzeba zgłosić się do lekarza, ponieważ przy podejrzeniu kamicy żółciowej powinno się wykluczyć inne schorzenia między innymi zapalenie trzustki, chorobę wrzodową żołądka, nowotwory pęcherzyka żółciowego i zapalenie wyrostka robaczkowego. Przyjmowanie leków przeciwbólowych na własną rękę przed postawieniem konkretnego rozpoznania może maskować rozwijającą się w jamie brzusznej poważną chorobę i opóźniać rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. Jest to potencjalnie stan zagrożenia życia i nie należy tego bagatelizować.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *