Ameboza to choroba zakaźna rzadko występująca w Polsce. Mogą zetknąć się z nią osoby wyjeżdżające na egzotyczne wakacje w rejony tropikalnej i subtropikalnej strefy klimatu. Jednak przy zastosowaniu podstawowych środków ostrożności można uniknąć zachorowania i wiążących się z nim uciążliwych objawów.
Co to jest ameboza?
Ameboza, zwana także pełzakowicą jest chorobą pasożytniczą przewodu pokarmowego. Jest to choroba występująca na całym świecie. Najwięcej przypadków występuje w krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej o niskim poziomie standardów higienicznych. W Polsce ameboza sporadycznie dotyczy osób, które powróciły z krajów położonych w tych strefach klimatycznych. Mogą się nią zarazić również osoby, które miały bezpośredni kontakt z podróżnymi powracającymi z tych rejonów globu.
Przyczyny amebozy
Choroba jest wywoływana przez pełzaka czerwonki o łacińskiej nazwie Entamoeba histolytica. Pasożyt ten bytuje w jelicie grubym człowieka. Występuje w postaci przetrwalnikowej i wegetatywnej. Postać przetrwalnikowa wnika do organizmu człowieka wraz z zanieczyszczoną wodą, pokarmem lub przeniesiona w okolicę ust na brudnych rękach. Przemieszcza się razem z ruchem mięśniówki przewodu pokarmowego do jelita grubego. W tej części przewodu pokarmowego przekształca się w postać wegetatywną. Dokonuje tam inwazji w ścianę jelita grubego odżywiając się komórkami budującymi ten narząd. Powoduje mikrouszkodzenia i owrzodzenia błony śluzowej jelita. Może dostać się do krwi człowieka i wraz z nią przemieścić się do narządów wewnętrznych, takich jak wątroba, płuca, mózg. Doprowadza to do powstawania ropni, czyli ograniczonych zbiorników zawierających płynną treść w tkankach wymienionych organów. Powstają one na skutek bytowania pasożyta wewnątrz narządu i uszkodzenia elementów tkankowych, które są ich budulcem.
Objawy amebozy
Ameboza podobnie jak wiele chorób zakaźnych może przebiegać bezobjawowo. W przypadkach, w których występują objawy choroba charakteryzuje się występowaniem:
- śluzowej, a czasami krwistej biegunki,
- kurczowego bólu brzucha,
- stanów podgorączkowych lub gorączki,
- utraty masy ciała,
- utraty apetytu,
- osłabienia,
- bólów głowy.
Zdarza się, że pierwszym objawem amebozy są ostre zapalenie wyrostka robaczkowego lub niedrożność jelita grubego. Choroba pasożytnicza może wywoływać powikłania w obrębie przewodu pokarmowego lub poza przewodem pokarmowym. Jednym z częstszych jest ropień pełzakowy wątroby. Powikłanie to może dawać dolegliwości bólowe ze strony nadbrzusza z towarzyszącą biegunką. Dochodzi również do powiększenia wątroby i sporadycznie do wystąpienia żółtaczki na skutek zaburzenia przepływu żółci w przewodach żółciowych wątroby. Ropnie pełzakowe mogą pojawić się także w obrębie mózgu czy płuc. Rozwinięcie się ropnia w tkance mózgowej może dodatkowo wywoływać bóle głowy czy zaburzenia psychoruchowe. W płucach kaszel, zaburzenia oddychania, bóle klatki piersiowej. Przebieg choroby może doprowadzić do powikłań, takich jak niedrożność przewodu pokarmowego, perforacji jelita grubego i zapalenia otrzewnej lub krwotoku z jelita grubego. Ropnie wątroby mogą pękać powodując zapalenie otrzewnej, opłucnej i osierdzia.
Jak można zarazić się amebozą?
Postacie przetrwalnikowe pełzaka czerwonki wydalane są z kałem osoby zarażonej. Następnie przy niskim poziomie sanitarnym odchody ludzkie mogą dostać się do wody lub gleby. Stwarza to warunki do przeniesienia się postaci przetrwalnikowej, która może przetrwać w takich warunkach, do wody pitnej lub na pola uprawne. Człowiek zaraża się poprzez spożycie zanieczyszczonej wody lub pokarmu. Zazwyczaj są to surowe warzywa. Do przeniesienia pasożyta może dojść również za pomocą brudnych rąk lub przedmiotów zbliżonych do ust. Do zakażeń częściej dochodzi w ubogich krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej. Ryzyko dodatkowo wzrasta przy spożyciu surowych warzyw czy niedogotowanej wody z niepewnego źródła. W większej ilości zakażenia występują w tych krajach w zakładach zamkniętych, na przykład w więzieniach.
Ameboza – diagnostyka
Badanie endoskopowe jelita grubego jest jedną z metod diagnostycznych w przypadku zakażenia pełzakiem czerwonki. Polega ono na wprowadzenie do jelita grubego przez odbyt giętkiego aparatu w kształcie węża ogrodowego. Językiem medycznym badanie to nazywa się kolonoskopią. Za pomocą kamery umieszczonej na końcu aparatu można od wewnątrz obejrzeć błonę śluzową jelita. Ponadto podczas tej procedury medycznej można pobrać wycinki z błony śluzowej jelita grubego. Później oglądane są one pod mikroskopem w powiększeniu, dzięki czemu można uwidocznić pasożyta. Kolejną metodą diagnostyczną jest badanie pod mikroskopem kału pacjenta w kierunku obecności w przetrawionej treści pokarmowej pełzaka czerwonki. Można również wykryć obecność pasożyta w organizmie człowieka poprzez badanie kału w kierunku występowania w nim antygenów pełzaka czerwonki z użyciem skierowanych przeciwko niemu przeciwciał.
Czy wiesz że: ameboza to choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego wywoływana przez pełzaka czerwonki?
Kał można też poddać badaniu pod kątem obecności genów pasożyta. W przypadku rozwinięcia powikłań choroby w postaci ropni wewnątrz narządowych dostępne są inne metody diagnostyczne. Wyróżnia się wśród nich badanie krwi pacjenta w kierunku obecności przeciwciał pasożyta. Zastosowanie znajdują również badania obrazowe: ultrasonografia i tomografia komputerowa. Pozwalają one wykryć ropnie pasożytnicze w narządach człowieka. Rzadziej wykonuje się badania materiału biologicznego uzyskanego przez nakłucie ropni specjalnymi igłami. Nosi ono nazwę biopsji aspiracyjnej.
Leczenie amebozy
W przypadku powrotu z krajów położonych w strefach tropikalnych i subtropikalnych oraz wystąpienia nasilonych objawów należy udać się do lekarza. Po postawieniu diagnozy powinno zostać włączone leczenie przeciwpierwotniakowe. W amebozie zastosowanie znajdują metronidazol lub tynidazol. Po zastosowaniu takiego leczenia włącza się antybiotyki z innych grup, które wykazują aktywność szczególnie w świetle jelita grubego. Ma to spowodować eliminację form przetrwalnikowych pasożyta. W tym celu stosuje się diloksanid czy jodochinol. W leczeniu ropni wątroby zastosowanie znajduje również metronidazol. Ponadto powinno zadbać się o to, by zakażony człowiek przyjmował odpowiednią ilość płynów doustnie, elektrolitów (sodu, potasu) oraz stosował leki obniżające gorączkę. Sprawdzą się ibuprofen lub paracetamol. Nie zaleca się rutynowego stosowania antybiotyków przed wyruszeniem w podróż do miejsc częstego występowania amebozy. Nie ma również szczepionki przeciwko tej chorobie.
Zapamiętaj: Ameboza podobnie jak wiele chorób zakaźnych może przebiegać bezobjawowo.
Ameboza to choroba, której można uniknąć dzięki przestrzeganiu standardów sanitarno-higienicznych. Należy często myć ręce, obierać warzywa i owoce ze skórki czy pić wodę butelkowaną z pewnego źródła. Czynności te zmniejszają szansę na zarażenie się pełzakiem czerwonki.