Cholecystektomia, czyli zabieg wycięcia pęcherzyka żółciowego (potocznie zwanego woreczkiem żółciowym), jest obecnie jednym z najczęstszych, jeśli nie najczęstszym, planowym zabiegiem wykonywanym na oddziałach chirurgii ogólnej. Jest to najlepsza metoda leczenia zapalenia pęcherzyka, które w innych przypadkach ma tendencję do nawracania i powstawania powikłań. Czy zapalenie pęcherzyka jest groźne? Jak wygląda życie bez pęcherzyka żółciowego? Czy zawsze trzeba wykonać operację?
Objawy zapalenia woreczka żółciowego
Najbardziej wybijającym się objawem jest kolka żółciowa, czyli ból zlokalizowany w okolicy prawego podżebrza. Towarzyszą mu zwykle ogólne objawy takie jak gorączka, dreszcze i wymioty, rzadziej przyspieszenie tętna i oddechu. Brzuch po prawej stronie, zwłaszcza w okolicy żeber, jest tkliwy. Czasami ból może być obecny także w prawym barku. W 90-95% przypadków atak ulega wyciszeniu. W pozostałych przypadkach może pozostać lokalna tkliwość brzucha, stany podgorączkowe, przyspieszona akcja serca.
Zapamiętaj: Zapalenie woreczka żółciowego powstaje zazwyczaj wskutek powikłań po kamicy pęcherzyka żółciowego.
Lekarz badając brzuch ocenia bolesność, napięcie mięśni (w przypadku zapalenia pęcherzyka może być zwiększone, mowa wtedy o tzw. obronie mięśniowej), obecność oporów (czasami można wyczuć powiększony, bolesny pęcherzyk) oraz osłuchuje brzuch. W diagnostyce wykonuje się dodatkowo badanie USG, w którym oceniany jest zarówno wygląd ściany pęcherzyka, obecność ewentualnych kamieni żółciowych, tkliwość pod wpływem ucisku głowicy USG i inne. Tomografia komputerowa wykonywana jest rzadko i służy przede wszystkim do diagnostyki powikłań oraz niekamiczego zapalenia pęcherzyka żółciowego.
Przyczyny zapalenia woreczka żółciowego
Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego jest najczęstszym powikłaniem kamicy pęcherzyka żółciowego, czyli obecności kamieni w pęcherzyku. W sytuacji, gdy kamień zatka ujście pęcherzyka i dojdzie do kolonizacji bakteriami mogą rozwinąć się objawy zapalenia.
Do czynników ryzyka kamicy żółciowej zaliczamy: wiek >40 r., płeć żeńską otyłość, cukrzycę, szybką utratę masy ciała np. po leczeniu operacyjnym otyłości albo diecie niskokalorycznej. W rzadkich przypadkach może rozwinąć się tzw. niekamicze zapalenie pęcherzyka żółciowego na podłożu licznych ogólnoustrojowych chorób np. ostrej białaczki szpikowej czy niedoborów odporności.
Leczenie zapalenia woreczka żółciowego
Pacjenci prezentujący objawy zapalenia pęcherzyka żółciowego powinni być przyjęci do szpitala w celu obserwacji. Początkowo w postępowaniu leczniczym podaje się płyny, leki przeciwbólowe oraz antybiotyki. W przypadku leczenia zachowawczego, w obliczu braku powikłań stan chorych polepsza się w przeciągu kilku dni.
Postępowaniem z wyboru, w przypadku pacjentów bez przeciwwskazań, jest szybka operacja wycięcia pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia). Operacja eliminuje ryzyko nawrotów, zarówno ataków kamicy pęcherzyka żółciowego jak i powtórnych epizodów zapalenia, a także ich powikłań.
Czy wiesz że: w przeszłości cholecystektomię wykonywano planowo, kilka tygodni po ataku zapalenia pęcherzyka, ale badania naukowe udowodniły, że szybka operacja przynosi lepsze rezultaty?
W przypadku leczenia zachowawczego ryzyko nawrotu wynosi praktycznie 100%. Szybka operacja jest także korzystna ze względów technicznych, pęcherzyk pozapalny jest znacznie trudniej operować niż pęcherzyk na początku zapalenia. Wpływa to na paradoksalnie mniejszą liczbę powikłań.
Dieta przy zapaleniu woreczka żółciowego
Przyczyną kamicy jest nieprawidłowa równowaga pomiędzy poszczególnymi składnikami żółci: cholesterolem, kwasami żółciowymi i lecytyną.W warunkach prawidłowych, cholesterol rozpuszcza się w żółci i nie dochodzi do wytrącania się kamieni. Dieta stanowi jedną z form profilaktyki kamicy żółciowej, ataków kolki żółciowej, a tym samym jej powikłań, w tym zapalenia pęcherzyka żółciowego. Pacjentom zaleca się dietę lekkostrawną, bogatą w błonnik z ograniczoną ilością tłuszczu. Należy jeść o stałych porach pięć, niedużych posiłków.
Z diety należy wyeliminować całkowicie boczek, smalec, słoninę oraz żółtko jaj, które może wywołać silne skurcze pęcherzyka i atak kolki żółciowej. Ograniczyć należy produkty bogate w tłuszcze np. tłuste wędliny i mięsa, podroby, tłuste sery, serki topione, sery typu fromage. W ograniczonych ilościach można spożywać masło. Z produktów tłustych zastosowanie w diecie znajdują oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej słonecznikowy.
Z racji ograniczenia tłuszczu w diecie dochodzi do spadku wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Do diety należy włączyć produkty bogate w beta-karoten (dynia, marchew, papryka, sałata zielona i inne), witaminę D (łosoś, makrela, śledź), witaminę E (szpinak, sałata, pietruszka, oleje roślinne) oraz witaminę K ( sałata, szpinak, brukselka, kapusta, kalafior).
Dieta po zabiegu cholecystektomii nie różni się znacząco, powinna być stosowana do końca życia. Pęcherzyk żółciowy nie jest niezbędny do życia. Jego funkcją jest magazynowanie żółci wytwarzanej w wątrobie. Z racji tej po wycięciu pęcherzyka żółciowego organizm nie traci możliwości trawienia tłuszczy. W okresie między posiłkami żółć produkowana w wątrobie jest magazynowana w pęcherzyku żółciowym gdzie ulega zagęszczeniu. W trakcie posiłku pęcherzyk ulega skurczowi i w normalnych warunkach opróżnia się ze zmagazynowanej żółci. W świetle jelita żółć zapewnia odpowiednie środowisko dla enzymów trawiennych oraz sama częściowo rozkłada tłuszcze.
W przypadku braku pęcherzyka organizm pozbawiony zostaje możliwości magazynowania żółci. Żółć wytwarzana w wątrobie trafia bezpośrednio do jelita. Z tej racji pacjenci powinni stosować się lekkostrawną dietę z ograniczoną ilością tłuszczu. Organizm nie jest wstanie poradzić sobie z dużą ilością tłustych pokarmów bo nie ma zapasu w formie żółci zgromadzonej w pęcherzyku.
Podsumowując, zapalenie pęcherzyka żółciowego w większości przypadków rozwija się na podłożu kamicy żółciowej. Leczeniem z wyboru jest operacyjne usunięcie pęcherzyka żółciowego co pozwala na całkowite wyleczenie. Konsekwencją operacji jest kontynuowanie lekkostrawnej diety i ograniczenie tłustych pokarmów, które jest zalecane w przebiegu profilaktyki kamicy żółciowej.