Choroby układu oddechowego stanowią obok nowotworów, chorób układu krążenia i zakażeń jedno z najczęstszych źródeł zagrożeń zdrowotnych dla Polaków. Są one tym bardziej istotnym problemem w połączeniu z narastającą popularnością nałogu palenia tytoniu, a także olbrzymim zanieczyszczeniem powietrza w Polsce. Pulmonolodzy są specjalistami zajmującymi się ciężkimi i skomplikowanymi przypadkami chorób dróg oddechowych – co warto wiedzieć o tych lekarzach przed wizytą w gabinecie?
Czym zajmuje się pulmonolog?
Choroby układu oddechowego są jednymi z najczęstszych na świecie. Częste przeziębienie, to nic innego jak ostre, wirusowe zapalenie błony śluzowej w obrębie górnych dróg oddechowych. Nieskomplikowane przypadki dotyczące przeziębień, zapaleń oskrzeli lub tchawicy, a nawet niepowikłane zapalenia płuc leczą zazwyczaj lekarze rodzinni lub interniści. Choć posiadają wiedzę na temat leczenia prostych chorób pulmonologicznych to w kręgu zainteresowań pulmonologów są choroby o ciężkim, przewlekłym lub nawrotowym przebiegu, których leczenie wymaga wiedzy specjalistycznej lub pobytu w szpitalu np. na oddziale pulmonologicznym.
Zapamiętaj: Pulmonolog to lekarz specjalista zajmujący się schorzeniami układu oddechowego.
Jak większość specjalistów, pulmonolog musi współpracować z lekarzami innych dziedzin. Czy to będąc lekarzem konsultującym lub samemu prosząc o konsultacje. Przykładowo nadciśnienie płucne, choć początkowo manifestujące się objawami z dróg oddechowych w wieloletnim przebiegu bardzo często powoduje niewydolność serca, co wymaga ścisłej współpracy z kardiologiem.
Jakie schorzenia leczy pulmonolog?
W ramach praktyki pulmonolodzy zajmują się licznymi chorobami dróg oddechowych, może pracować zarówno na oddziale szpitalnym, jak i w poradni. Do schorzenia leczonych przez pulmonologów zaliczamy:
- zakażenia układu oddechowego np. zapalenie płuc,
- gruźlicę,
- przewlekłą obturacyjną chorobę płuc,
- astmę oraz inne choroby alergiczne dróg oddechowych,
- choroby nowotworowe płuc,
- zatorowość płucną i nadciśnienie w krążeniu płucnym,
- śródmiąższowe choroby płuc,
- mukowiscydozę.
Oprócz wiedzy na temat leczenia schorzeń pulmonologicznych lekarze prowadzą także szeroką diagnostykę dróg oddechowych, począwszy od badań nieinwazyjnych jak spirometria po bronchoskopię, czyli inwazyjne badanie dolnych dróg oddechowych.
Kiedy udać się do pulmonologa?
Pulmonolodzy są specjalistami, w założeniu powinni zajmować się więc ciężkimi, nawrotowymi i skomplikowanymi przypadkami. W przypadku chęci skorzystania z porady pulmonologa potrzebne jest skierowanie od innego lekarza.
Czy wiesz że: w przeszłości pulmonologia określana była mianem ftyzjatrii?
Objawy z jakimi najczęściej spotyka się pulmonolog to kaszel, duszność, krwioplucie. Są one często mało swoiste, to znaczy, że nie wskazują na konkretną chorobę. Mogą za nimi stać zarówno błahe schorzenia jak i bardzo poważne np. rak płuc. Rolą lekarzy przyjmujących w przychodniach pierwszego kontaktu jest selekcjonowanie pacjentów o podwyższonym ryzyku zachorowania na ciężkie choroby płuc, kierowania ich na badania diagnostyczne i w razie potrzeby do specjalisty chorób płuc.
Na czym polegają badania pulmonologiczne?
Jak w przypadku innych specjalizacji pulmonolodzy w swoim wachlarzu posiadają grupę licznych, zarówno nieinwazyjnych jak i inwazyjnych badań, których głównym celem jest ocena stanu dróg oddechowych i diagnoza konkretnych jednostek chorobowych.
Badania nieinwazyjne
- Badania czynnościowe układu oddechowego (spirometria statyczna, dynamiczna) – podstawowym celem tych badań jest dostarczenie podstawowych informacji na temat czynności układu oddechowego. Służą one głównie ocenie czy dane schorzenie ma charakter obturacyjny, gdzie dochodzi do zwężenia dróg oddechowych oraz spadku przepływu powietrza (np. astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc) lub restrykcyjny, gdzie zmniejszona jest powierzchnia czynnościowa płuc odpowiedzialna za wymianę gazową (np. choroby śródmiąższowe płuc). W badaniu spirometrycznym dokonywane są pomiary pojemności płuc, ocena natężenia wydechu oraz ocena wentylacji. W trakcie badania pacjent ma zaciśnięty nos i oddycha przez specjalny ustnik połączony z aparatem do spirometrii.
- Diagnostyka mikrobiologiczna – służy do oceny zakażeń układu oddechowego ze szczególnym uwzględnieniem testów na gruźlicę. Przykładowym materiałem może być plwocina, wydzielina z oskrzeli, płyn opłucnowy, wycinki tkankowe, krew, wymaz z gardła, nosa lub krtani.
- Diagnostyka alergologiczna, która stanowi nieodzowną część diagnostyki w kierunku astmy, a także innych, rzadszych, chorób alergicznych układu oddechowego są to m.in. testy skórne polegające na odpowiedzi miejscowej na kontakt z alergen, testy laboratoryjne gdzie mierzone są poziomy przeciwciał skierowanych przeciwko konkretnym alergenom.
- Diagnostyka zaburzeń oddychania podczas snu, czyli badanie polismonograficzne. Polega na rejestracji EKG, EEG, napięcia mięśniowego, ruchów gałek ocznych, ruchów klatki piersiowej, przepływu powietrza przez drogi oddechowe, chrapania, pozycji ciała i ruchów kończyn, w czasie snu. Stanowi podstawowe badanie w rozpoznaniu obturacyjnego bezdechu sennego.
- Badania obrazowe płuc w tym: zdjęcia rentgenowskie, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badania medycyny nuklearnej, USG.
Badania inwazyjne
- Badanie bronchoskopowe, wykonywane jest w znieczuleniu miejscowym. W trakcie badania pacjent leży na plecach, a lekarz wprowadza, przez nos lub usta, bronchofiberoskop. Jest to cienki i elastyczny światłowód. Pozwala na ocenę wizualną błony śluzowej dróg oddechowych. W czasie badania lekarz ocenia drogi oddechowe począwszy od krtani, a skończywszy na cienkich oskrzelach. Możliwe jest pobranie materiału do badań bakteriologicznych, pobranie fragmentów błony śluzowej, okolicznych węzłów chłonnych i płuc do badań mikroskopowych. Stanowi ona cenne narzędzie diagnostyczne zwłaszcza w diagnostyce nieswoistych objawów takich jak krwioplucie, duszność, przewlekły kaszel, czy nawracające zapalenia płuc.
Choroby układu oddechowego stanowią jedne z częstszych problemów zdrowotnych. Ich objawy są często niejednoznaczne, co stanowi o trudności w postawieniu diagnozy. Stąd niezwykle ważna rola lekarzy ogólnych aby dokonywać przesiewu i selekcji pacjentów o podwyższonym ryzyku zachorowania na ciężkie schorzenia płuc i w razie potrzeby skierować ich na konsultacje specjalistyczne do pulmonologów.