Mononukleoza zakaźna – objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania

Mononukleoza zakaźna to choroba rozwijająca się wskutek zakażenia wirusem Epsteina-Barr (EBV) najczęściej w wyniku bliskiego kontaktu z osobą zakażoną. Infekcja wywołana przez wirus EBV często dotyka zarówno małe dzieci, jak i osoby dorosłe. Przebieg choroby może być zupełnie bezobjawowy (szczególnie u małych dzieci) lub może jej towarzyszyć szereg niespecyficznych objawów (np. gorączka, ból gardła, powiększone szyjne węzły chłonne).

Mononukleoza zakaźna

Prawie 90% osób dorosłych na całym świecie miało kontakt z wirusem Epsteina-Barr. Do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku kontaktu z osobą zakażoną (drogą kropelkową, kontakt ze śliną zakażonego, drogą seksualną).

Infekcja wywołana przez wirus EBV u dzieci i młodzieży ma zazwyczaj charakter pierwotny. Wśród dorosłych często zakażenie ma charakter nawrotowy – reaktywacja wirusa w okresie obniżonej odporności.

Wirus EBV głównie wnika do komórek nabłonkowych górnych dróg oddechowych oraz limfocytów B, gdzie ulega namnożeniu oraz rozprzestrzenieniu do sąsiednich komórek. Zaatakowane limfocyty B są pobudzane do produkcji przeciwciał (nieswoistych przeciwciał heterofilnych) oraz ulegają aktywacji i proliferacji (namnożeniu), co w konsekwencji prowadzi do rozsiewu wirusa w organizmie drogą krwi.

Odpowiedź układu odpornościowego na zakażenie wirusem EBV przyjmuje formę:

  • humoralną (polega na produkcji swoistych przeciwciał skierowanych do antygenów wirusa),
  • komórkową (uczestniczą w niej limfocyty T, które mają zdolność do uśmiercenia zakażonych komórek).

Po przejściu zakażenia pierwotnego, wirus EBV może pozostać w limfocytach B oraz komórkach nabłonka do końca życia w postaci latentnej (okres utajenia wirusa-nie wywołuje żadnych objawów klinicznych).

Mononukleoza zakaźna – objawy

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Do głównych objawów choroby, stanowiących tzw. triadę objawów mononukleozy zakaźnej należą:

  • gorączka (długo utrzymująca się),
  • wysiękowe zapalenie gardła (często obecny nalot pokrywający tylną ścianę gardła i migdałki),
  • powiększenie węzłów chłonnych.

Często można zaobserwować powiększenie wątroby, śledziony, zmiany skórne w postaci wysypki lub zmian pokrzywkowych, ból brzucha, biegunkę czy obrzęk twarzy, powiek. Podobnie jak w przebiegu innych zakażeń wirusowych może wystąpić osłabienie, uczucie zmęczenia czy ból mięśni.

W szczególności u małych dzieci rozpoznanie zakażenia wirusem EBV bywa trudne w oparciu wyłącznie o towarzyszące objawy choroby. Równocześnie te same objawy, które obserwowane są u pacjentów z mononukleozą zakaźną, mogą towarzyszyć innym zakażeniom wirusowym (np. wirusem opryszczki, cytomegalowirusem czy ludzkim wirusem upośledzenia odporności), stąd w rozpoznaniu oprócz objawów klinicznych znaczenie mają również wyniki badań laboratoryjnych.

Mononukleoza zakaźna – diagnostyka

Istotne znaczenie dla rozpoznania mononukleozy mają zmiany obserwowane w morfologii oraz rozmazie krwi obwodowej:

  • umiarkowana leukocytoza z limfocytozą,
  • heterogenna populacja limfocytów w rozmazie krwi obwodowej (obecność atypowych limfocytów),
  • może nastąpić spadek liczby płytek krwi.

Pomocne może być również oznaczenie stężenia transaminaz w surowicy krwi (AST, ALT) oraz białka C-reaktywnego (CRP).

U ok. 90% dorosłych pacjentów na skutek zakażenia wirusem EBV mogą wytworzyć się przeciwciała heterofilne (w klasie IgM), których obecność w surowicy krwi można wykryć za pomocą nieswoistych testów serologicznych. W przypadku dzieci, szczególnie poniżej 5. roku życia, u których często nie dochodzi do powstawania tych przeciwciał, zalecane jest wykonywanie swoistych testów serologicznych.

Odpowiedź obronna układu immunologicznego na zakażenie wywołane przez wirus EBV polega na produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom wirusa:

  • przeciw antygenom kapsydu wirusa (VCA),
  • przeciw antygenowi wczesnemu (EA),
  • przeciw antygenowi jądrowemu (EBNA).

Testy serologiczne pozwalają na identyfikację czynnika chorobotwórczego poprzez wykrycie obecności swoistych przeciwciał przeciw antygenom wirusa w surowicy krwi pobranej od chorego pacjenta. W zależności od klasy i rodzaju wykrytych przeciwciał (IgM i/lub IgG) możliwa jest ocena czy zakażenie ma charakter pierwotny (ostry – obecność przeciwciał anty-VCA IgM i/lub anty-VCA IgG) czy przewlekły (anty-VCA IgG i anty-EBNA IgG).

Możliwe jest również wykrycie materiału genetycznego wirusa EBV za pomocą metod molekularnych, jednak nie są one stosowane w rutynowej diagnostyce.

Mononukleoza zakaźna – leczenie

Z uwagi na fakt, że czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój choroby jest wirus, w leczeniu nie są stosowane antybiotyki. Postępowanie terapeutyczne ma charakter objawowy:

  • odpoczynek, ograniczenie aktywności fizycznej (ważne w przypadku powiększenia śledziony!),
  • stosowanie leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych, przeciwzapalnych,
  • nawadnianie organizmu.

Również można zastosować leki pozwalające zmniejszyć ból i obrzęk gardła.

Najczęściej objawy ustępują samoistnie po kilku tygodniach. W przypadku zaostrzenia objawów choroby często konieczne jest leczenie w warunkach szpitalnych.

Mononukleoza zakaźna – powikłania

Powikłania po przebyciu mononukleozy zakaźnej występują dosyć rzadko. Po powrocie do zdrowia należy na jakiś czas zrezygnować z aktywności fizycznej, aby uniknąć uszkodzenia powiększonej śledziony wskutek niekontrolowanego kontaktu fizycznego (np. uderzenie w brzuch). Dodatkowo mogą wystąpić:

  • powikłania hematologiczne (np. małopłytkowość, anemia hemolityczna),
  • powikłania neurologiczne (zapalenie mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych, sztywność karku, drgawki),
  • niedrożność górnych dróg oddechowych,
  • zapalenie mięśnia sercowego,
  • zapalenie wątroby.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *