Wirusowe zapalenie wątroby typu B – przyczyny i objawy. Czy można wyleczyć WZW B?

Choroby zakaźne to zaburzenia wywołane przez organizmy, zwykle mikroskopijne np. przez wirusy, które są przenoszone z jednej osoby na drugą np. przez kontakt z krwią czy płynami ustrojowymi. Mogą one atakować różne narządy organizmu. Jedną ze znanych chorób zakaźnych jest wirusowe zapalenie wątroby typu B. Dotyka ona największego gruczołu w ludzkim ciele, czyli wątroby, odpowiadającego między innymi za procesy detoksykacji i wielu przemian metabolicznych. Jakie mogą być skutki takiego zakażenia? Czy możemy w pełni wyleczyć wirusowe zapalenie wątroby typu B?

Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu B?

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B) to potencjalnie zagrażająca życiu infekcja wątroby spowodowana wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV). Jest to główny globalny problem zdrowotny. Może powodować ostrą infekcję trwającą mniej niż sześć miesięcy, której powikłaniami mogą być nie tylko choroby dotyczące wątroby np. nadostre i ostre zapalenie tego gruczołu, ale również kłębuszkowe zapalenie nerek, układowe zapalenia naczyń i zapalenie mięśnia sercowego. Dodatkowo wirus WZW typu B może spowodować przewlekłą infekcję trwającą więcej niż 6 miesięcy charakteryzującą się zmianami martwiczo – zapalnymi w wątrobie. Zwiększa ona ryzyko śmierci z powodu marskości wątroby, czyli zastąpienia jej prawidłowego miąższu przez tkankę włóknistą oraz raka wątrobowokomórkowego. Warto wiedzieć, że zakażenie w wieku dorosłym prowadzi do przewlekłego zapalenia wątroby w mniej niż 5% przypadków, podczas gdy infekcja w okresie niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie w około 90% wiąże się z takim przebiegiem choroby.

Częstość zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B jest najwyższa w krajach Europy Wschodniej i Azji Południowo-Wschodniej, Chinach, Rosji, Afryce, Ameryce Środkowej i Południowej oraz na wyspach Oceanu Spokojnego. Na początku lat 80. na całym świecie rozpoznawano objawy WZW B u 45 osób na 100 000 mieszkańców. Aktualnie liczba nowych zgłoszeń waha się w zakresie 4-9 na 100 000 osób. Widzimy więc, że sytuacja epidemiologiczna uległa znacznej poprawie. Wynika ona przede wszystkim z powszechnego stosowania sterylizacji sprzętu w medycynie i kosmetologii oraz wprowadzenia szczepionki przeciwko WZW typu B do kalendarza szczepień. Z klinicznego punktu widzenia nie jest możliwe odróżnienie WZW typu B od zapalenia wątroby wywołanego innymi wirusami, dlatego niezbędne jest laboratoryjne potwierdzenie rozpoznania. Dostępnych jest wiele badań krwi do diagnozowania i monitorowania pacjentów z wirusowym zapaleniem wątroby typu B. Podstawą rozpoznania ostrej infekcji jest stwierdzenie obecności antygenu HbS (HbsAg), który znajduje się na powierzchni wirusa oraz przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom znajdującym się w rdzeniu tego patogenu – anty–HBc w klasie IgM. W badaniach laboratoryjnych charakterystyczne dla ostrego zapalenia jest również podwyższenie wartości aminotransferazy alaninowej ALT oraz asparaginowej AST.

W przypadku przewlekłego WZW typu B w krwi będą obecne przeciwciała anty–HBc w klasie IgG, co świadczy o przetrwałym zakażeniu. Co ciekawe w tym przypadku poziom ALT i AST we krwi często jest prawidłowy, a zwiększa się dopiero po pojawieniu się powikłań. Dla przewlekłego zakażenia charakterystyczne jest utrzymywanie się HBsAg przez co najmniej 6 miesięcy. Trwałość HBsAg jest głównym markerem ryzyka rozwoju przewlekłej choroby wątroby i raka wątrobowokomórkowego w późniejszym życiu.

Przyczyny wirusowego zapalenia wątroby typu B

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Przyczyną WZW typu B jest wirus zapalenia wątroby typu B należący do rodziny Hepadnaviridae, który rozmnaża się w hepatocytach (komórkach wątroby). Może on dostać się do organizmu dziecka podczas porodu, gdy dochodzi do jego kontaktu z zakażoną krwią matki. Przenoszenie wirusa może również nastąpić poprzez ponowne użycie igieł i strzykawek w placówkach służby zdrowia lub wśród osób wstrzykujących narkotyki. Ponadto infekcja może wystąpić podczas zabiegów medycznych, chirurgicznych i dentystycznych. Ryzyko transmisji wirusa istnieje również podczas tatuowania czy przekłuwania, gdy do tych celów została użyta zanieczyszczona igła. Dodatkowo wirusowe zapalenie wątroby typu B jest przenoszone poprzez kontakt z zakażoną krwią i płynami ustrojowymi, takimi jak ślina, wydzielina pochwy i nasienie. Można zakazić się poprzez ukłucie zanieczyszczonych igieł lub skaleczenie ostrym narzędziem na którym obecny jest wirus. Wirusowe zapalenie wątroby typu B może zostać przeniesione drogą płciową, zwłaszcza u osób mających kontakty seksualne bez zabezpieczenia mechanicznego w postaci prezerwatywy z wieloma partnerami.

Czy wiesz że: każdego roku wirusowe zapalenie wątroby typu B powoduje 887 000 zgonów na całym świecie, głównie z powodu marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego?

Warto wiedzieć, że wirus zapalenia wątroby typu B może przetrwać poza organizmem przez co najmniej 7 dni. W tym czasie nadal może on powodować infekcję, jeśli dostanie się do organizmu osoby, która nie jest chroniona szczepionką. Okres wylęgania wirusa, czyli taki, w którym rozwija się infekcja wynosi 28–160 dni (średnio 70–80).

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu B

Okres od zakażenia do wystąpienia objawów wynosi najczęściej 3-4 miesiące. Objawy WZW B w fazie ostrej występują u połowy zakażonych HBV i trwają mniej niż 6 miesięcy. U niektórych osób może być bezobjawowe. Symptomy nie są charakterystyczne i obejmują złe samopoczucie, brak apetytu, zażółcenie skóry oraz białkówek oczu, ciemne zabarwienie moczu, zaburzenia ze strony układu pokarmowego oraz uporczywy ból mięśni i stawów. Żółtaczka może się utrzymywać, aż do 4 tygodni. Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B to zakażenie utrzymujące się powyżej 6 miesięcy. Do objawów występujących w ostrym zakażeniu może dołączyć powiększenie wątroby, oraz te związane z postępującą marskością wątroby np. zmniejszona tolerancja wysiłku, zmniejszenie apetytu, bezsenność. Widzimy więc, że nie są one charakterystyczne, dlatego można je przypisać innym niegroźnym jednostkom chorobowym.

Czy wirusowe zapalenie wątroby typu B można wyleczyć?

Nie ma przyczynowego leczenia ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu B. Opieka medyczna w tej chorobie ma na celu utrzymanie komfortu i odpowiedniej równowagi żywieniowej, w tym uzupełnienie płynów utraconych w wyniku wymiotów i biegunki. W przypadku WZW typu B o przebiegu nadostrym podstawą jest przeszczepienie wątroby, ale zaleca się również stosowanie np. entekawiru lub tenofowiru. Są to leki przeciwwirusowe hamujące namnażanie się wirusa WZW typu B podawane doustnie. Warto również dodać, że stosowanie glikokortykosteroidów jest przeciwwskazane ze względu na zwiększone ryzyko przejścia ostrego zapalenia w przewlekłe.

Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B natomiast można leczyć lekami, w tym doustnymi lekami przeciwwirusowymi. Terapia spowalnia postęp marskości, zmniejsza częstość występowania raka wątrobowokomórkowego oraz poprawia długoterminowe przeżycie. Zaleca się stosowanie leków doustnych np. tenofowiru lub entekawiru – jako najsilniejszych leków do zwalczania wirusa zapalenia wątroby typu B. Rzadko prowadzą do lekooporności w porównaniu z innymi lekami i mają niewiele skutków ubocznych, dlatego wymagają jedynie ograniczonego monitorowania. Stosowane są również leki podawane podskórnie np. interferon α. Powodują one jednak działania niepożądane w postaci objawów grypopodobnych, zmniejszenia masy ciała i depresji.

Należy pamiętać, że całkowite zwalczenie wirusa w przypadku tej choroby nie jest możliwe, ponieważ forma materiału genetycznego wirusa występująca w organizmie (DNA HBV) po zakażeniu jest niewrażliwa na dostępne preparaty. Leczenie ma na celu jedynie zahamowanie namnażania się tego patogenu, eliminacji HBsAg i utworzenie przeciwciał anty-HBs. Z tego powodu większość osób rozpoczynających leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu B musi je kontynuować do końca życia. W wielu miejscach na świecie dostęp do diagnostyki i leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu B jest nadal ograniczony. W 2016 roku z ponad 250 milionów ludzi żyjących z zakażeniem HBV tylko 10,5% (27 milionów) było świadomych swojej infekcji. Spośród zdiagnozowanych ogólnoświatowy zasięg leczenia wynosi 16,7% (4,5 miliona). Niestety wiele osób poznaje diagnozę, tylko wtedy, gdy mają już zaawansowaną chorobę wątroby.

Nosicielstwo WZW B

Zakażenie HBV może zostać wyeliminowane lub zamienić się w przewlekłe i przetrwać przez całe życie. Wtedy osoby zakażone stają się nosicielami. Prawdopodobieństwo, że infekcja stanie się przewlekła, zależy od siły odpowiedzi immunologicznej organizmu na antygeny wirusa oraz od wieku, w którym dana osoba zostaje zarażona. Dzieci w wieku poniżej 6 lat zarażone wirusem zapalenia wątroby typu B są najbardziej narażone na rozwój przewlekłego zakażenia. Jest to prawdopodobnie związane między innymi z tym, że nie mają one jeszcze tak rozwiniętej odporności jak dorośli i zakażenie u nich postępuje znacznie szybciej.
Procentowy rozkład zakażeń u niemowląt i dzieci:

  • U 80–90% niemowląt zakażonych w pierwszym roku życia rozwijają się infekcje przewlekłe;
  • U 30–50% dzieci zakażonych przed 6. rokiem życia dochodzi do zakażeń przewlekłych.

Procentowy rozkład zakażeń u dorosłych:

  • U mniej niż 5% zdrowych osób, które są zarażone w wieku dorosłym, rozwinie się przewlekłe zakażenie. Co więcej u 20–30% dorosłych zakażonych przewlekle rozwinie się marskość i/lub rak wątroby.

Zapamiętaj: WHO szacuje, że w 2015 roku 257 milionów ludzi żyło z przewlekłym zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B (określanym jako dodatni wynik testu na obecność antygenu powierzchniowego wirusa zapalenia wątroby typu B - HbsAg).

Szczepienie na wirusowe zapalenie wątroby typu B

Wirusowemu zapaleniu wątroby typu B można zapobiec dzięki szczepieniom, które są bezpieczne i skuteczne. Bardzo rzadko wywołują działania niepożądane, a jeśli już wystąpią dotyczą one głównie powstania odczynu w miejscu wkłucia. Jeśli chodzi o skuteczność, to szczepienie zapewnia ochronę u ponad 96% zdrowych noworodków, dzieci i młodzieży oraz u 90% zdrowych osób dorosłych. Co ciekawe jego niższą skuteczność na poziomie 60 do 70% zaobserwowano w grupach osób starszych, zakażonych wirusem HIV, przewlekłym zapaleniem wątroby, przewlekłą niewydolnością nerek, cukrzycą oraz u osób otyłych i palących papierosy. Warto również zaznaczyć, że szczepienia te chronią przed rozwojem ciężkich powikłań tej choroby np. rakiem wątroby.
Szczepionka na WZW typu B występuje w różnych postaciach jako:

  • pojedyncza (przeciwko WZW typu B);
  • połączona (szczepionka przeciwko WZW typu A + WZW typu B);
  • wysoko-skojarzona 6 w 1 (przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Hib oraz WZW typu B) w jednym wkłuciu, która stosowana jest w programach szczepień małych dzieci.

Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B jest obowiązkowe dla wszystkich niemowląt. Dodatkowo zalecana jest dla osób dorosłych należących do grupy ryzyka, którzy wcześniej nie zostali zaszczepieni. Zalicza się do niej:

  • osoby, które często wymagają przetaczania krwi lub produktów krwiopochodnych, pacjenci dializowani oraz biorcy przeszczepów
  • narządów;
  • więźniów;
  • osoby, które mieszkają z przewlekle zakażonym WZW typu B;
  • ludzi, którzy mają wielu partnerów seksualnych;
  • pracowników ochrony zdrowia i inne osoby, które mogą być narażone na kontakt z krwią i produktami krwiopochodnymi podczas swojej pracy;
  • osoby planujące podróż do krajów, w których stwierdza się częstsze zachorowania na WZW typu B.

Dla osób zdrowych wystarczą 3 dawki szczepionki (0-1-6 miesięcy). Nie istnieje wtedy potrzeba sprawdzania poziomu przeciwciał ani podawania dawek przypominających, ponieważ preparat ten daje ochronę na co najmniej 20 lat, która prawdopodobnie trwa do końca życia. U dzieci urodzonych z niską masą urodzeniową (<2000g) stosowany jest 4-dawkowy schemat szczepienia (0-1-2-12 miesięcy). Bardzo ważne jest, aby u osób z chorobami przewlekłymi lub zaburzeniami układu odpornościowego po szczepieniu sprawdzić poziom przeciwciał, w celu sprawdzenia jego skuteczności.

Według najnowszych szacunków WHO po wprowadzeniu szczepienia do kalendarze szczepień odsetek dzieci w wieku poniżej pięciu lat z przewlekłym zakażeniem HBV spadł do nieco poniżej 1% w 2019 r., z około 5% na początku XXI wieku. Co ciekawe w 2019 r. u 85% noworodków otrzymało trzy dawki szczepionki przeciwko WZW typu B w porównaniu z około 30% w 2000 r. Warto dodać, że szczepionka przeciwko WZW typu B jest refundowana dla noworodków i osób należących do grupy ryzyka zakażenia. Natomiast dorosłe osoby, które chcą przyjąć ten preparat muszą za niego zapłacić. Koszt jednej dawki tej szczepionki waha się w granicach 50 – 80 zł w zależności od apteki.

Minęło już wiele lat od odkrycia wirusa WZW typu B, a jednak powikłania jakie on powoduje między innymi marskość wątroby, czy rak wątrobowokomórkowy pozostają poważnymi wyzwaniami dla lekarzy. Pomimo opracowywania skutecznej szczepionki i jej wdrażania w latach 80-tych nadal istnieje ogromne obciążenie chorobami wątroby spowodowanymi przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu B. Na szczęście postęp medycyny sprawia, że pojawiają się coraz to nowsze leki pozwalające na skuteczne leczenie pacjentów z tą infekcją i dające szansę na wieloletnie przeżycie wolne od objawów.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *