Od czasu odkrycia w 1882 r. bakterii wywołujących gruźlicę choroba ta ma w społeczeństwie niezbyt przyjazne wybrzmienie. Nie sposób się dziwić, bo według najnowszych raportów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) gruźlica znajduje się w pierwszej dziesiątce przyczyn zgonów na świecie, a w roku 2017 zanotowano około 6,4 mln nowych zachorowań. Z drugiej zaś strony coraz śmielsze ruchy antyszczepionkowców poddają w wątpliwość skuteczność szczepień profilaktycznych. Kto ma zatem rację i czy grozi nam kolejny wysyp zachorowań na gruźlicę?
Co to jest gruźlica kości?
Gruźlica to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie, prątki z rodziny mycobacterium tuberculosis lub bovis. Należy ona do chorób powszechnych i potencjalnie śmiertelnych. Ogniskiem pierwotnym zakażenia są najczęściej płuca lub przewód pokarmowy. Wtórnie do nich, drogą naczyń krwionośnych prątki mogą się rozsiewać w układzie kostno-stawowym. W Polsce gruźlica dotyka kości niezwykle rzadko, jedynie w przypadku niedoborów odporności. Spośród lokalizacji w układzie ruchu, prątki atakują najchętniej kręgosłup (50% gruźlicy kostnej), staw biodrowy i kolanowy, a ekstremalnie rzadko dochodzi do gruźlicy wewnątrz kości.
Objawy gruźlicy kości
Objawy towarzyszące gruźlicy kostno-stawowej są bardzo skąpe, a przebieg choroby powolny i długotrwały. Miejscowo stwierdza się ból, tkliwość oraz obrzęk w miejscach objętych procesem chorobowym. Jeśli gruźlica dotyczy stawów obserwuje się zmniejszenie jego ruchomości. W bardziej zaawansowanych stadiach, kiedy mamy do czynienia z deformacjami struktur szkieletu, staw może całkowicie utracić swoją ruchomość. Mówimy wtedy o ankylozie stawu, czyli jego włóknistym zesztywnieniu i unieruchomieniu.
Zapamiętaj: Gruźlica kości to groźna choroba zakaźna, która zajmuje płuca i przenoszona jest drogą kropelkową.
Z racji skąpo-objawowego obrazu gruźlicy kości należy bacznie zwracać uwagę na inne objawy towarzyszące gruźlicy płucnej czy przewodu pokarmowego i szybko wdrażać leczenie przeciwbakteryjne, żeby nie dopuścić do rozsiewu choroby po innych układach narządowych. Do najbardziej charakterystycznych należą:
– ból w klatce piersiowej,
– krwioplucie,
– przewlekły, trwający ponad 3 tygodnie kaszel,
– ubytek masy ciała,
– nawracająca gorączka,
– dreszcze i nocne poty,
– bladość oraz łatwa męczliwość.
Należy pamiętać że gruźlica kostno-stawowa jest następstwem zakażenia płuc bądź przewodu pokarmowego, a nigdy nie występuje samodzielnie. Dlatego wczesne wykrycie tych postaci gruźlicy pozwala zapobiec kostnym powikłaniom zakażenia.
Przyczyny gruźlicy kości
Do zakażenia prątkami gruźlicy dochodzi najczęściej drogą kropelkową. Długi i częsty kontakt z prątkującymi chorymi zwiększa prawdopodobieństwo zakażenia. U większości osób z niezaburzoną odpornością organizm jest w stanie obronić się przed bakterią, jednak w warunkach dużego ich skupienia, bądź deficytów odporności, może dojść do rozwinięcia się choroby.
Czy wiesz że: 24 marca obchodzony jest Światowy Dzień Gruźlicy, wyznaczony przez WHO w rocznicę wyizolowania bakterii prątka gruźlicy przez Roberta Kocha w 1882 r.?
Największe ryzyko zachorowania mają pracownicy służby zdrowia, weterynarze oraz pacjenci leczeni lekami immunosupresyjnymi lub sterydami, a także cukrzycy i chorzy na AIDS. W krajach rozwiniętych problem pokarmowej drogi szerzenia się gruźlicy m.in. przez spożywanie mleka od zakażonego bydła został wyeliminowany.
Leczenie gruźlicy kości
Kostną postać gruźlicy leczymy w ten sam sposób co inne jej odpowiedniki w postaci płucnej czy pokarmowej. Do podstawowego arsenału leków należą antybiotyki ukierunkowane specyficznie na walkę z prątkami mycobacterium. W przypadku zaawansowanej gruźlicy kręgosłupa leczenie polega na chirurgicznym usunięciu martwiczo zmienionych zmian, a następnie czasowym unieruchomieniu w gorsecie. Kiedy dochodzi do destrukcji stawów konieczne może okazać się założenie endoprotezy pozwalającej odzyskać ruchomość kończyn.
Szczepienie na gruźlicę kości
Od czasu wprowadzenia szczepionki na gruźlicę tzw. BCG została ona podana ponad 3 miliardom ludzi. W Polsce należy obecnie do szczepień obowiązkowych podawanych w pierwszych dniach życia noworodka. Szczepienie samo w sobie nie chroni przed zachorowaniem, zapobiega jednak rozwojowi postaci krwiopochodnych (gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, gruźlica kostno-stawowa).
Gruźlica stanowiąca niegdyś w Europie plagę zachorowań dziś jest skutecznie kontrolowana i leczona. Nie zwalnia to nas jednak z czujności diagnostycznej i profilaktycznej. Należy szczególnie pamiętać o ograniczeniu kontaktów z chorymi. Najskuteczniejszą metodą w zapobieganiu gruźlicy kostno-stawowej jest szczepienie pourodzeniowe noworodków. Gruźlica była i będzie obecna w społeczeństwie, pamiętać należy jednak że można jej zapobiegać i jest całkowicie uleczalna.