Chociaż choroba Heinego-Medina wydaje się bardzo tajemnicza, obca i nieobecna w dzisiejszych czasach, to w Polsce w czasie epidemii w 1958 roku odnotowano aż 6 090 zachorowań oraz 348 zgonów. Co sprawiło, że tak groźna choroba już dziś prawie nam nie zagraża?
Co to jest choroba Heinego-Medina?
Choroba Heinego-Medina popularnie znana jako polio to choroba wirusowa przenoszona drogą fekalno-oralną (przeniesienie rękoma do ust), która może prowadzić do rozwoju porażenia mięśni i trwałego kalectwa, głównie u dzieci poniżej 15 roku życia. Wyróżniamy trzy typy wirusów polio z rodziny enterowirusów, a dwa z nich udało się wyeradykować dzięki szczepieniom (eradykacja, czyli całkowite zwalczenie choroby zakaźnej na całym świecie oraz drobnoustroju który ją powoduje).
Choroba Heinego-Medina – objawy
Wirusy po dostaniu się drogą pokarmową do organizmu namnażają się, czyli dochodzi do wiremii w nabłonku jelita. Następnie przedostają się one do okolicznych węzłów chłonnych skąd przechodzą do krwi- takie namnażanie nazywamy wiremią pierwotną. Na tym etapie może dojść do wytworzenia przeciwciał (przeciwciała to białka naszego układu odpornościowego, które w obrazowy sposób można porównać do wojska, które zwalcza wroga naszego organizmu) i zwalczenia choroby.
Czy wiesz że: w Polsce ostatni przypadek poliomyelitis miał miejsce ponad 40 lat temu?
Jest to tak zwane zakażenie poronfne- może występować wtedy gorączka, ból głowy, objawy żołądkowo-jelitowe, ale może nawet przebiec bezobjawowo. Niekiedy u pacjenta może dojść do kolejnego namnażania wirusa, wtedy nazywamy to wiremią wtórną. Najprawdopodobniej jest to spowodowane niewydolnością układu odpornościowego takiej osoby. Wówczas wirusy dostają się do układu nerwowego i dochodzi do uszkodzenia komórek nerwowych, co prowadzi do zapalenia mózgu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, porażenia, zaniku mięśni kończyn dolnych, czy zajęcia ośrodka oddechowego, odpowiedzialnego za nasz oddech, co bezpośrednio zagraża życiu pacjenta. Porażenie mięśni, występuje u <1% pacjentów i zwykle przebiega z dużą bolesnością mięśni, przykurczami oraz przeczulicą.
Choroba Heinego-Medina – podróżowanie
Jeżeli planujemy podróż do krajów zagrożonych wystąpieniem tej choroby, np do Pakistanu, Afganistanu czy Indii, koniecznie musimy upewnić się czy byliśmy szczepieni w dzieciństwie, oraz przyjąć dodatkową przypominającą dawkę szczepionki. Bardzo ważne, aby przed każdą egzotyczną podróżą skontaktować się z lekarzem medycyny podróży, gdyż lista tych krajów może ulec zmianie. Oprócz szczepień, bardzo ważna jest higiena podczas podróżowania. Choroba Heinego-Medina nazywana jest potocznie chorobą brudnych rąk.
Choroba Heinego-Medina – leczenie
Chociaż przyczyna polio została odkryta ponad 100 lat temu, nadal nie potrafimy wytłumaczyć mechanizmu działania tego wirusa, a co za tym idzie, nie występuje odpowiednie leczenie na tę chorobę. Jedyne co możemy zaproponować pacjentom to leczenie objawowe- leki przeciwbólowe, fizjoterapia oraz leczenie wyrównujące zaburzenia elektrolitowe. Gdy zakażenie przebiega łagodnie, postępowanie takie pozwala na pełne wyleczenie pacjenta. Niestety kiedy dochodzi do uszkodzenia układu nerwowego, zmiany są nieodwracalne.
Choroba Heinego-Medina – szczepienia
Jeszcze w połowie XX wieku zarejestrowano setki tysięcy przypadków choroby Heinego-Medina. Dzięki wprowadzonym w latach 50 XX wieku masowym szczepieniom zachorowalność gwałtownie zmniejszyła się. Szczepionka zawiera zabite wirusy polio i podawana jest podskórnie lub domięśniowo- nazywana jest w literaturze IPV (Inactivated Poliovirus Vaccine). Aby uzyskać całkowitą ochronę należy podać 4 dawki. Pierwszą dawkę podaje się w 3-4 miesiącu życia dziecka, jednakże szczepionka jest również odpowiednia dla dorosłych. Szczepionka ta jest bardzo bezpieczna, rzadko występuje zaczerwienienie, ból albo świąd w miejscu podania.
Zapamiętaj: Objawy polio były znane już w starożytności. Egipskie malowidła i rzeźby ukazują dorosłych ludzi z porażonymi kończynami oraz dzieci chodzące o lasce.
Jest również szczepionka podawana doustnie zawierająca żywe, atenuowane (osłabione) wirusy, zwana OPV (Oral Poliovirus Vaccine). Jej główną zaletą jest łatwość podania, dlatego wykorzystywana jest do masowych szczepień w krajach gdzie brakuje personelu medycznego. Od 2016 roku w Polsce w kalendarzu szczepień stosowana jest tylko szczepionka IPV. 24 października obchodzimy Światowy Dzień Poliomyelitis. W tym roku był on wyjątkowy gdyż ogłoszono eradykację wirusa polio typu 3. To historyczne osiągnięcie nie byłoby możliwe gdyby nie masowe szczepienia na całym świecie. W Pakistanie i Afganistanie nadal obserwuje się zakażenie polio. Z powodu ciągłych migracji i wzmożonej turystyki, w każdej chwili wirus ten może zostać przeniesiony w dowolne miejsce na świecie. Jeżeli natrafi na osoby niezaszczepione może dojść do poważnej epidemii.
Dzięki Ogólnoświatowemu Programowi Eradykacji Poliomyelitis od 1988 r.- 350 000 zachorowań i 125 krajów endemicznych udało się osiągnąć w 2018 r. 33 zachorowania tylko w 2 krajach! Dlatego tak ważne są ogólnoświatowe programy szczepień i profilaktyka.