Listerioza to bardzo groźna choroba, która za cel obiera sobie szczególnie osłabione organizmy. Dlatego mimo, że raczej nie dotyczy zdrowych osób, należy o niej pamiętać. A czy kobiety w ciąży również mają się przejmować tą chorobą? Czy może ona być niebezpieczna dla dziecka?
Co to jest listerioza?
Listerioza to zakaźna choroba odzwierzęca (co zostanie wyjaśnione później) wywołana przez bakterie Listeria monocytogenes. Ma ona charakter oportunistyczny, co oznacza, że najczęściej dotyczy osób z upośledzoną odpornością. Do grupy ryzyka należą więc:
- osoby w podeszłym wieku;
- noworodki;
- nosiciele wirusa HIV oraz chorzy na AIDS;
- osoby leczone lekami immunosupresyjnymi (czyli lekami, które obniżają aktywność układu odpornościowego, np. po przeszczepieniu narządu);
- kobiety w ciąży.
Bardzo rzadko zdarza się, że chorują osoby spoza grupy ryzyka. Choroba występuje na całym świecie, natomiast w Polsce rozpoznaje się corocznie kilkadziesiąt przypadków.
Objawy listeriozy
Objawy listeriozy zwykle pojawiają się 1-2 dni po spożyciu skażonego bakteriami pokarmu. Zanim dojdzie do rozwoju choroby, może ona też pozostawać uśpiona przez dłuższy czas, objawy mogą się więc pojawić do dwóch miesięcy po zakażeniu. Przebieg choroby jest mocno uzależniony od stanu układu odpornościowego pacjenta. U tzw. osób immunokompetentnych (czyli z prawidłową odpornością) choroba może pozostać bezobjawowa, lub dawać objawy “grypopodobne” – gorączka i bóle mięśniowe. Mogą pojawić się też biegunka, nudności czy też wymioty trwające zwykle do 3 dni.
Zapamiętaj: Listerioza to zakaźna choroba odzwierzęca (co zostanie wyjaśnione później) wywołana przez bakterie Listeria monocytogenes.
Natomiast przebieg u osób z upośledzoną odpornością jest dużo cięższy. Występują nasilone objawy takie jak: gorączka, dreszcze, bóle mięśniowe, nudności, wymioty. Bakteria może też zająć układ nerwowy, wywołując zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Charakterystyczne są wtedy tzw. objawy oponowe, z których najprostszym do zbadania jest sztywność karku, czyli niemożność przygięcia głowy do klatki piersiowej w pozycji leżącej. Występują też zaburzenia świadomości, drgawki, senność, aż do utraty przytomności. Listeria monocytogenes może też być przyczyną posocznicy, czyli gwałtownej uogólnionej reakcji zapalnej organizmu na zakażenie. Zarówno zapalenie opon jak i posocznica nieleczone prowadzą do śmierci.
Przyczyny listeriozy
Listeriozę u ludzi wywołuje zakażenie bakterią Listeria monocytogenes. Jej rezerwuarem są zwierzęta takie jak: owce, świnie, konie, bydło, kury, zające, szynszyle, czy świnki morskie. Przechodzą one zwykle infekcję bezobjawowo, a jej skutkiem może być skażenie żywności pochodzenia zwierzęcego. Wzrost bakterii jest możliwy w szerokim zakresie temperatur od 4°C do 37°C. W przeciwieństwie do większości bakterii jest więc aktywna w temperaturach chłodniczych. Źródłem zakażenia są więc najczęściej:
- niepasteryzowane produkty mleczne (mleko, sery, lody);
- surowe warzywa i owoce;
- surowe mięso;
- surowe i wędzone ryby;
- produkty gotowe, niepoddane obróbce termicznej przed spożyciem.
Diagnostyka listeriozy
Aby potwierdzić listeriozę, należy wykonać posiew materiału biologicznego, czyli najczęściej krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego. Mikrobiolodzy w specjalnych warunkach ze wspomnianego materiału “hodują” bakterię i identyfikują ją. Badanie kału nie ma znaczenia diagnostycznego, gdyż często bakteria występuje u zdrowych, bezobjawowych osób. W klasycznych badaniach laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, będziemy obserwować zmiany parametrów typowe dla zakażeń bakteryjnych.
Listerioza w ciąży
Ryzyko zachorowania u kobiet w ciąży jest 17 razy wyższe. Objawy nie są zbyt nasilone. Są to zazwyczaj bowiem kobiety z prawidłową odpornością. Stwierdza się często bakteriemie, czyli obecność bakterii we krwi jednak bez cech posocznicy.
Czy wiesz że: poza drogą pokarmową do zakażenia może dojść przez łożysko i zakażone drogi rodne. Stanowi to ogromne ryzyko dla płodu? Natomiast bezpośredni kontakt z zakażonym materiałem poronnym krów i zakażonym drobiem może wywoływać ograniczone infekcje skóry u weterynarzy.
Bakterie mogą poprzez łożysko przedostać się do płodu. Niestety jest to dla niego bardzo groźne i może prowadzić do poronienia, urodzenia martwego dziecka, porodu przedwczesnego lub ciężkiego zakażenia noworodka. Zmiany chorobowe u noworodków w pierwszych dniach życia są związane z posocznicą oraz ostrą niewydolnością oddechową, w kolejnych tygodniach może rozwinąć się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Jeśli dojdzie do zakażenia wewnątrzmacicznego szanse na przeżycie wynoszą 50%, natomiast wśród żywo urodzonych noworodków, odpowiednio leczonych, wynoszą około 80%.
Leczenie listeriozy
Listeriozę leczy się przyczynowo – antybiotykami podawanymi zazwyczaj dożylnie. Stosuje się następujące grupy antybiotyków: amoksycylinę z aminoglikozydem, kotrimoksazol albo makrolidy. U kobiet w ciąży musi zostać wybrany antybiotyk bezpieczny dla płodu. Preferowane są penicylina albo ampicylina. Czas leczenia wynosi minimum 3 tygodnie do nawet 8 tygodni. Należy pamiętać również o leczeniu objawowym czyli np. przeciwgorączkowym, przeciwbólowym, przeciwzapalnym czy płynoterapii. Nie jest możliwe przeniesienie zakażenia między ludźmi, więc nie jest wymagana izolacja chorego.
Listerioza to groźna choroba, dotycząca głównie ludzi z upośledzoną odpornością oraz kobiet w ciąży. Zaleca się, aby osoby z grupy ryzyka unikały spożywania niepasteryzowanych produktów mlecznych. Pamiętajmy zawsze o przestrzeganiu zasad higieny, szczególnie po kontakcie ze zwierzętami oraz o odpowiedniej obróbce termicznej produktów.