Coraz częściej pojawiają się informacje o nowych ogniskach odry w naszym kraju. Jak dotąd choroba ta nie stanowiła zagrożenia dla naszej populacji, dzięki powszechnemu programowi szczepień ochronnych, które obejmuje również szczepienie przeciwko odrze. Sprawdź w jaki sposób może dojść do zakażenia wirusem odry i jakie towarzyszą temu objawy?
Co to jest odra?
Odra to choroba zakaźna, wywoływana przez wirus odry (należący do rodziny Paramyxoviridae). Zanim zostało wprowadzone powszechne szczepienie ochronne, odra była jedną z powszechnie występujących chorób w szczególności wieku dziecięcego. Nawet 30% zachorowań wymaga leczenia szpitalnego. Wirus odry atakuje zarówno dzieci jak i dorosłych, jednakże u tych drugich przebieg choroby może być znacznie cięższy. Częstość występowania odry znacznie zmalała w wyniku wprowadzenia szczepionek. Choroba ta dotyka głównie osoby niezaszczepione.
Objawy odry. Jak wygląda odra?
Zarówno u dzieci jak i dorosłych objawy zakażenia wirusem odry są identyczne, jednakże wśród dorosłych mogą przyjmować znacznie cięższy charakter i prowadzić do rozwoju powikłań.
Okres wylęgania choroby trwa zwykle ok. 10 dni od zakażenia i przebiega zupełnie bezobjawowo. Po tym czasie pojawiają się pierwsze objawy (tzw. okres prodromalny – nieżytowy), które mogą trwać kilka dni:
– wysoka gorączka
– nieżyt nosa
– kaszel
– zapalenie spojówek, któremu może towarzyszyć światłowstręt
– małe białe plamki zlokalizowane na powierzchni błony śluzowej jamy ustnej, zwykle w okolicach dolnych zębów trzonowych (tzw. plamki Koplika, pojawiają się na 1 – 2 dni zanim pojawi się typowa wysypka).
Po tym okresie pojawia się charakterystyczna czerwona wysypka grudkowo – plamista, która początkowo pojawia się na twarzy, karku, a następnie obejmuje tułów oraz kończyny. Wysypka ustępuję po 3 – 5 dniach, pozowstawiając łuszczące się brunatne przebarwienia (nie pozostawia blizn).
Ryc.1 Wysypka plamisto-grudkowa. Źródło: wikipedia.org
Przyczyny odry
Przyczyną choroby jest wirus odry. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową (podczas kaszlu, kichania), najczęściej wskutek kontaktu z wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej chorego, stąd istotna jest jego izolacja, aby uniemożliwić rozprzestrzenianie się wirusa wśród osób zdrowych.
Czy wiesz że: zaszczepienie przynajmniej 95% osób pozwala zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa odry w populacji?
Od momentu zarażenia wirusem do czasu pojawienia się pierwszych objawów (okres inkubacji) może minąć od kilku do kilkunastu dni. Natomiast zakaźność chorego (czyli możliwość zarażenia zdrowych osób) obejmuje okres około 2 – 3 dni przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby (tj. gorączki, itd) i może utrzymywać się nawet do 4 dni od pojawienia się wysypki.
Leczenie odry
Jeżeli stwierdzimy obecność objawów sugerujących zakażenie wirusem odry, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, który podejmie decyzję czy wystarczy leczenie w domu, czy jednak musimy zostać objęci leczeniem szpitalnym. Nie ma leków skierowanych przeciw wirusowi odry. Leczenie (podobnie jak w przebiegu wielu zakażeń wirusowych) ma wyłącznie charakter objawowy. Można zastosować leki przeciwgorączkowe czy przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen). Ważne jest odpowiednie nawodnienie, odżywienie a przede wszystkim wypoczynek. Działania te mają na celu uniknięcia ciężkich powikłań choroby. Z uwagi na możliwość wystąpienia powikłań choroby, konieczna jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu. Po przechorowaniu większość osób zostaje uodporniona na wirus odry do końca życia.
Szczepionka na odrę
Polska, jak większość krajów na całym świecie prowadzi program powszechnego szczepienia przeciwko wirusowi odry, który zapobiega zakażeniom oraz zgonom powodowanym przez ten wirus. Stosowana szczepionka występuje w postaci tzw. skojarzonej – jako szczepionka skierowana jednocześnie przeciwko śwince, różyczce i odrze (tzw. MMR). Składa się żywych, atenuowanych (czyli sztucznie otrzymywanych) wirusów.
Zapamiętaj: Mimo braku widocznych objawów, osoba zakażona wirusem odry może przenosić zakażenie na innych (zakażalność wirusa pojawia się na 2-3 dni przed wystąpieniem pierwszych objawów).
W Polsce zgodnie z kalendarzem szczepień podstawowe szczepienie dzieci odbywa się w 13-15 miesiącu ich życia. Od 2019 roku dawka przypominająca podawana będzie w 6 roku życia. Dzieci, które w 2018 roku skończyły 6 lat otrzymają tą dawkę w 10 roku życia (tak jak to było do tej pory). Szczepienie osób dorosłych przeciwko odrze zgodnie z komunikatem Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 25.10.2018 r jest zalecane:
– osobom nieszczepionym przeciwko odrze (dwie dawki w odstępie co najmniej 4 tygodni),
– osobom szczepionym szczepionkami monowalentnymi (należy podać dawke przypominającą).
Powikłania po przebytej odrze
Powikłania po przebytej odrze dotyczą zwykle małych dzieci (poniżej 5 r. życia) oraz osób dorosłych. Szczególnie narażone na powikłania są dzieci niedożywione (głównie z niedoborem witaminy A), z niedoborami odporności. U dzieci najczęstsze powikłania to:
– zapalenie uszu,
– zapalenie krtani,
– zapalenie płuc,
– biegunka.
Wśród dorosłych najczęstszym powikłaniem odry jest zapalenie płuc, zapalenie wątroby. Zapalenie płuc stanowi główną przyczynę zgonów po przebytym zakażeniu wirusem odry. Rzadko występujące, jednakże niezwykle groźne są powikłania neurologiczne:
– zapalenie mózgu,
– podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE).
Pojawiające się ogniska odry w naszym kraju często związane są coraz większą liczbą nieszczepionych dzieci, a także migracji ludzi z krajów, gdzie wirus odry aktywnie się rozprzestrzenia. W przypadku zakażenia wirusem odry, nie należy go lekceważyć, gdyż powikłania związane z tą chorobą mogą zagrażać naszemu zdrowiu i życiu.