Krztusiec, inaczej koklusz, to bakteryjna choroba zakaźna, która przebiega pod postacią zapalenia oskrzeli o charakterze przewlekłym z ciężkimi napadami kaszlu. Wywułuje go pałeczka tlenowa Bordetella pertussis, wytwarzająca toksynę krztuścową. Do zakażenia dochodzi głównie drogą kropelkową poprzez wdychanie rozpylonej w powietrzu wydzieliny z dróg oddechowych chorego człowieka. Największa zakaźność występuje w pierwszych 3 tyg. trwania choroby.
Objawy krztuśca
- Pierwsze dwa tygodnie, tzw. okres nieżytowy: objawy grypopodobne: niewysoka gorączka lub jej brak, na początku suchy kaszel nocny, później staje się napadowy.
- 4–6 tydzień trwania, tzw. okres napadowego kaszlu: napady duszącego kaszlu, pod koniec pojawia się gęsta, lepka wydzielina, która połykana może wywoływać wymioty, dodatkowo może występować obrzęk oraz sinica twarzy, wybroczyny na twarzy i spojówkach, a u noworodków i dzieci mogą występować bezdechy oraz drgawki.
- 3–4 miesiąc, tzn. okres zdrowienia: stopniowe ustępowanie kaszlu i innych objawów.
Krztusiec diagnostyka
Rozpoznanie koklusza opiera się przede wszystkim na podstawie obrazu klinicznego (kaszel powyżej 3. tygodni przy potwierdzonym kontakcie z chorym na krztusiec) oraz dzięki badaniom pomocniczym, takim jak: badanie serologiczne – wykrycie przeciwciał przeciwko toksynie krztuścowej (przeciwciała IgA potwierdzają świeże zakażenie); badania mikrobiologiczne – wymaz z gardła lub głęboki wymaz z nosa oraz na podstawie morfologii krwi.
Leczenie krztuśca
W leczeniu stosuje się antybiotykoterapię (makrolidy lub w przypadku nietolerancji kotrimoksazol), która wdrożona we wczesnej fazie łagodzi objawy, natomiast po wystąpieniu kaszlu napadowego nie wpływa na objawy, lecz skraca czas, w którym chory zaraża. W przypadku ciężkiego przebiegu lub chorób współistniejących zaleca się leczenie szpitalne. Czasem wymagane jest również leczenie tlenem, a nawet wentylacja mechaniczna.
Niestety nie ma domowego sposobu na wyleczenie krztuśca. Jest to choroba wysoce zakaźna, dlatego należy jak najszybciej wdrożyć antybiotykoterapię, która służy nie tylko choremu, ale i otoczeniu, w którym się znajduje.
Krztusiec powikłania
Najcięższe powikłania obserwuje się u noworodków i niemowląt, zwłaszcza tych poniżej 6. miesiąca życia oraz u pacjentów z przewlekłymi chorobami współistniejącymi. Do najczęstszych powikłań zaliczamy: zapalenie płuc, niedodmę, odmę opłucnową, powikłania neurologiczne (np. drgawki, obrzęk mózgu, krwotoki wewnątrzczaszkowe, encefalopatia krztuścowa) oraz przepukliny, wylewy podspojówkowe, problemy z nietrzymaniem stolca i moczu, a nawet złamania żeber.
Szczepienie na krztuśca
Najskuteczniejszą metodą zapobiegania krztuścowi jest izolacja chorych oraz szczepienie. W Polsce stosuje się szczepienie szczepionkami skojarzonymi. Szczepionka zawiera toksoid błoniczy i tężcowy oraz 3 antygeny pałeczki krztuśca. W aktualnym kalendarzu szczepień ochronnych obowiązkowe szczepienia przeciwko krztuścowi obejmują trzy dawki szczepienia podstawowego, które podawane są w pierwszym półroczu życia (od 6–8. tygodnia życia) oraz dwie dawki przypominające (w 16.–18. miesiącu życia oraz w 6. roku życia). Szczepionkę pełnokomórkową (DTPw – zawiera całe, zabite bakterie krztuśca) można stosować maksymalnie do ukończenia 3. roku życia. Na rynku dostępne są również szczepionki bezkomórkowe (DTPa – skojarzona szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi), ale niestety są one odpłatne.
W 6. roku życia dzieci otrzymują szczepionkę bezkomórkową DTaP. Z kolei dla nastolatków przeznaczona jest szczepionka bezkomórkowa dTap o zmniejszonej zawartości antygenów krztuścowych i toksoidu błoniczego w ramach odpłatnych szczepień zalecanych. Szacuje się, że optymalny odstęp od poprzedniej dawki wynosi 10 lat (minimum 5 lat) w związku z czym szczepionkę należałoby powtarzać.
Krztusiec to choroba wysoce zakaźna o bardzo nieprzyjemnym przebiegu, na którą można zachorować w każdym wieku i przechodzić kilkukrotnie w ciągu całego życia. Koklusz jest najgroźniejszy dla noworodków i niemowląt do 6. miesiąca życia. Należy unikać kontaktu z chorymi, a samych chorych izolować, gdyż ryzyko zachorowania po kontakcie z chorym wynosi aż 80%.