Infekcje wirusowe to najczęstsza przyczyna zakażeń dróg oddechowych u dzieci poniżej 2 roku życia. Układ odpornościowy najmłodszych dzieci, jeszcze nie jest taki silny, i nie zdoła zwalczyć niektórych zagrożeń. Wirusy nie są nam obce, każdy słyszał o grypie, odrze czy różyczce, a co kryje się pod skrótem RSV ? Czy to nazwa choroby, czy czynnika, który ją wywołuje? Czy może zagrażać życiu małego dziecka? W tym artykule rozwiejemy wszelkie wątpliwości.
Co to jest wirus RSV?
Skrót RSV pochodzi z języka angielskiego Respiratory Syncytial Virus, czyli syncytialny wirus oddechowy. Pełna nazwa nie jest zbyt przystępna, dlatego wszędzie spotykamy się z akronimem RSV lub wirus RS. Związana jest z faktem, że w trakcie namnażania wirusa dochodzi do łączenia się sąsiednich komórek w duże wielojądrzaste zespólnie tzw. syncytia. Wirus ten atakuje drogi oddechowe, przede wszystkim oskrzeliki powodując zapalenie oskrzelików. Dotyczy w szczególności najmłodszych dzieci.
Objawy wirusa RSV
Zazwyczaj na początku choroby pojawiają się łagodne cechy infekcji dróg oddechowych takie jak kaszel, katar. Gorączka jest objawem zmiennym, może nie pojawić się w ogóle. Po 2-3 dniach kaszel zmienia swój charakter na mokry, w związku z nadmierna produkcją wydzieliny. Zapalenie oskrzelików może być pomylone z przeziębieniem. Różnica polega na występowaniu zmian osłuchowych, takich jak świsty, rzężenia i trzeszczenia. Dlatego też ważne jest aby zgłosić się do lekarza. Często towarzyszy też duszność. Może być słyszalny świszczący oddech.
Inne objawy łatwe do rozpoznania:
- przyspieszony oddech,
- poruszanie skrzydełkami nosa,
- męczliwość przy jedzeniu, przerywanie karmienia,
- widoczna praca dodatkowych mięśni oddechowych – wciągane są międzyżebrza, dołek jarzmowy pod brodą, dołki nad- i podobojczykowe.
Objawy zazwyczaj są łagodne i ustępują samoistnie po kilku dniach. W niektórych przypadkach może jednak dojść do rozwoju poważnej choroby, zwłaszcza przy występowaniu chorób serca, płuc lub zaburzeń odporności. Jeżeli w trakcie choroby kiedykolwiek pojawi się sinica, czyli niebieskawe zabarwienie skóry bądź błon śluzowych, sugerująca ciężki stan, konieczna jest hospitalizacja.
Przyczyny wirusa RSV
Do zakażenia dochodzi droga kropelkową, czyli podczas kichania lub kaszlu. Także przez kontakt bezpośredni z chorym lub z nosicielem wirusa, czyli osobą, która nie prezentuje żadnych objawów, ale w jej organizmie jest obecny ten patogen. Najczęściej dzieci zarażają się od starszego rodzeństwa, w żłobkach, przychodniach, czy dużych skupiskach ludzi.
Czy wiesz że: wirus częściej atakuje niemowlęta płci męskiej? Zaobserwowano, że chłopcy chorują częściej niż dziewczynki.
O wiele rzadziej od dorosłych. Wśród pozostałych czynników zwiększających podatność na zakażenie należy również wymienić: kontakt z dymem tytoniowym (palący rodzice), ciążę mnogą (zwiększającą ryzyko wcześniactwa), astmę w rodzinie, krótki czas karmienia piersią. Najwięcej zachorowań przypada w okresie od listopada, nawet aż do kwietnia. Co ciekawe wirus może przetrwać na powierzchni przedmiotów codziennego użytku, poręczach, blatach nawet kilka godzin. Dlatego rodzice powinni szczególnie dbać o higienę oraz unikać zbiorowisk ludzkich w okresie jesienno-zimowym.
Wirus RSV u niemowląt
Większość zachorowań dotyczy niemowląt, najczęściej między 2 a 6 miesiącem życia. Chłopcy chorują częściej niż dziewczynki. Na ogół przebieg jest łagodny. Obecnie stwierdza się zwiększone ryzyko rozwoju przewlekłych chorób układu oddechowego gdy przebyło się zapalenie oskrzelików we wczesnym okresie niemowlęcym. Najbardziej narażone na ciężki przebieg choroby są wcześniaki. Mają one jeszcze nie w pełni rozwinięty układ immunologiczny i niewykształcony do końca układ oddechowy. Wcześniaki często cierpią na tzw. dysplazję oskrzelowo-płucną, która dodatkowo sprzyja zakażeniom. Dziecko urodzone przedwcześnie nie otrzymuje również cennych przeciwciał od matki pomocnych w walce z wirusem.
Wirus RSV u dzieci
Dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym również chorują. Przedszkola czy szkoły są dużymi zbiorowiskami potencjalnych nosicieli. Dzieci nie zwracają zbytniej uwagi na zasady higieny, więc bardzo łatwo przenoszą między sobą wirusa. Ważne jest, aby dziecko pozostało w domu, nawet gdy jego objawy są mało nasilone. Leczenie zazwyczaj przebiega w warunkach domowych.
Wirus RSV u dorosłych
U dorosłych zakażenie przebiega jako łagodna infekcja dróg oddechowych po postacią kaszlu, kataru, czasem z niewielką gorączką. Ustępuje samoistnie. W grupie ryzyka cięższego przebiegu znajdują się jedynie dorośli z upośledzoną odpornością, np. przyjmujący leki immunosupresyjne (czyli hamujące odpowiedź immunologiczną) czy osoby w podeszłym wieku z licznymi chorobami przewlekłymi. Może u nich dojść np. do zapalenia płuc.
Leczenie wirusa RSV
Leczenie zakażenia jest wyłącznie objawowe. Najważniejsze jest nawadnianie. Należy ułatwiać oddychanie – optymalna półsiedząca pozycja. Nie należy podawać leków rozszerzających oskrzela, glikokortykosteroidów czy antybiotyków. W przypadku ciężkiego zakażenia, leczenie odbywa się w warunkach oddziału intensywnej terapii poprzez stosowanie tlenoterapii i nebulizacji z soli fizjologicznej. Około 2% dzieci wymaga hospitalizacji. Nie istnieje szczepionka przeciwko RSV, ale można w inny sposób uchronić swoje dziecko od choroby. Są to tzw. przeciwciała monoklonalne wyprodukowane metodami inżynierii genetycznej.
Zapamiętaj: Wirus RSV atakuje drogi oddechowe, przede wszystkim oskrzeliki powodując zapalenie oskrzelików.
Przeciwciało to białko układu odpornościowego produkowane przez limfocyty B (rodzaj białych krwinek), a jego zadaniem jest zwalczanie patogenów, które dostały się do organizmu ludzkiego. Określenie monoklonalne oznacza, że wszystkie te przeciwciała pochodzą od jednego, tego samego limfocytu B – neutralizują więc np. wirusa, z taką samą siłą. Takie właśnie przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko wirusowi RS nosi nazwę pawlizumab. Hamuje ono m.in namnażanie wirusa. Program profilaktyki zakażeń wirusem RS polega na podaniu 5 dawek paliwizumabu w odstępach miesięcznych w sezonie jesienno-zimowym. W Polsce do programu profilaktyki zakażeń RSV kwalifikowane są dzieci, które w momencie rozpoczęcia terapii nie ukończyły 1. roku życia i spełniają następujące kryteria:
- są urodzone do 28. tygodnia ciąży lub lekarz rozpoznał u nich tzw. dysplazję oskrzelowo-płucną, a w momencie rozpoczęcia terapii nie ukończyły 6. miesiąca życia i zostały urodzone między 29. a 32. tygodniem ciąży (32 tygodnie i 6 dni).
Ile trwa zakażenie RSV?
Okres wylęgania wirusa RSV wynosi 4-6 dni. Natomiast okres objawowy może trwać nawet do 2-3 tygodni. Wirus jest wydalany przez 1-2 tygodnie i wtedy osoba jest zakaźna dla otoczenia. Na ogół po kilku dniach występuje spektakularna poprawa.
Podsumowując, zakażenie wirusem RS jest typowe dla najmłodszych dzieci. Można zminimalizować prawdopodobieństwo zachorowania przez odpowiednią profilaktykę, zasady higieny, długi okres karmienia piersią, brak ekspozycji na dym papierosowy, szczepienia zgodnie z kalendarzem. Nie należy lekceważyć objawów, tylko zawsze zgłosić się do lekarza, który zdiagnozuje chorobę.