“Grypa żołądkowa” czy “jelitówka” to popularne określenia. Nie ma jednak nic wspólnego z grypą, poza tym, że też wywołuje ją wirus. Może być powodowana przez różne patogeny, ale to właśnie norowirusy są uznawane za wiodącą przyczynę epidemii biegunek na świecie. Nie jesteś w stanie patrzeć na obiad, ciągle chodzisz do toalety, a w brzuchu jakby leżał kamień? Bardzo prawdopodobne, że to właśnie norowirusy są za to odpowiedzialne.
Czym są norowirusy?
Norowirusy, zwane wcześniej wirusami Norwalk są przyczyną zakażeń układu pokarmowego. Dotyczą każdej grupy wiekowej, u dorosłych to najczęstsza niebakteryjna przyczyna, a u dzieci druga w kolejności po Rotawirusie. W Wielkiej Brytanii norowirusy określane są jako winter vomiting disease, ponieważ największa liczba infekcji zdarza się zimą. Jednak do zakażenia może dojść o dowolnej porze roku. Jest ich aż 25 rodzajów, dodatkowo łatwo mutują (zmieniając swój materiał genetyczny) i jeszcze łatwiej przenoszą się między ludźmi. Temperatura 60°C inaktywuje norowirusy dopiero po 30 minutach, a na powierzchniach takich jak klamki, parapety, poręcze mogą przetrwać do 7 dni.
Objawy norowirusów
Czas wylęgania wirusów jest bardzo krótki, wynosi zalednie 1-2 dni. Po tym czasie pojawiają się objawy infekcji. Choroba trwa krótko, zazwyczaj 12-60 godzin (u dzieci do tygodnia) i cechuje się następującymi objawami (z których nie wszystkie muszą występować):
- nudności;
- wymioty;
- biegunka (wodnista, bez krwi, bez śluzu);
- bóle brzucha;
- niewielka gorączka;
- dreszcze;
- osłabienie.
Warto dodać, że u dzieci częściej występują wymioty, a u dorosłych dominuje ostra biegunka. Przypomnijmy jaka jest prawidłowa definicja biegunki. Biegunka polega na oddawaniu stolca trzy lub więcej razy na dobę lub zwiększonej ilości stolca (powyżej 200g na dobę) wraz ze zmianą konsystencji na płynną lub półpłynną. W wyniku tych dolegliwości bardzo łatwo dochodzi do odwodnienia, zwłaszcza jeśli choroba dotyczy dzieci lub osób starszych, czy osłabionych przez inne choroby. Objawami odwodnienia są:
- zmniejszone napięcie skóry – należy ująć fałd skórny na bocznej stronie brzucha na poziomie pępka. W prawidłowych warunkach fałd prostuje
- się natychmiast po puszczeniu. Przy odwodnieniu, będzie on prostował się powoli;
- wysuszenie śluzówek jamy ustnej i języka;
- brak łez;
- zapadnięte gałki oczne;
- rzadsze oddawanie moczu;
- ciemniejsza barwa moczu;
- opóźniony powrót kapilarny – mierzy się go uciskając na opuszkę palca (na paznokciu) kończyny górnej utrzymując dłoń na wysokości serca w
- ciepłym pomieszczeniu. Ucisk zwiększamy stopniowo i puszczamy natychmiast po zblednięciu opuszki. Prawidłowy czas powrotu kapilarnego
- wynosi mniej niż 1.5–2 sekund;
- spadek masy ciała;
- zapadnięte ciemię (u niemowląt).
Ciężkie odwodnienie jest wskazaniem do hospitalizacji. Niewyrównanie zaburzeń elektrolitowych wynikających z odwodnienia może doprowadzić do zaburzeń rytmu serca, ostrej niewydolności nerek, ciężkiego odwodnienia, a nawet do śmierci. Na szczęście w większości przypadków, szczególnie u dorosłych choroba przebiega łagodnie, objawy utrzymują się krótko, po czym znikają bez powikłań.
Przyczyny norowirusów
Do rozwoju zakażenia wystarcza bardzo mała liczba wirusów. Możliwa jest transmisja drogą powietrzną przez aerozol powstały w trakcie wymiotów, jak również przez styczność z materiałem zakaźnym oraz bezpośredni kontakt z chorym. Wydalanie wirusa oraz zakaźność chorych są największe w ostrej fazie choroby, ale norowirus może być wydalany przez osoby zakażone bezobjawowo, jak też przez chorych w okresie wylęgania oraz przez 2 tygodnie po ustąpieniu objawów. Można także zachorować spożywając skażoną żywność, np. wtedy, gdy osoba zakażona przygotowuje posiłek. Mogą przetrwać nawet w mrożonkach! Dlatego ludzie, którzy mają biegunkę i wymioty pod żadnym pozorem nie powinni dotykać się do żywności przeznaczonej dla innych.. Aby uniknąć zakażenia norowirusami przede wszystkim należy rygorystycznie przestrzegać zasad higieny oraz unikać kontaktu z osobami zakażonymi.
Diagnostyka norowirusów
Potwierdzenie biegunki norowirusowej wymaga wykonania badań mikrobiologicznych. Wykorzystuje się metody PCR (wykrywanie norowirusa w kale i wymiocinach) oraz ELISA (wykrywanie norowirusa w kale). Nie jest to jednak działanie rutynowe. W przypadku łagodnych, samoograniczających się infekcji diagnostyka nie jest potrzebna.
Leczenie norowirusów
Leczenie zakażenia jest wyłącznie objawowe, ponieważ nie ma leku na norowirusy, które zwalczyłyby zakażenie. Podstawą jest płynoterapia. Najlepiej stosować doustne nawadnianie specjalnymi doustnymi płynami nawadniającymi, dostępnymi np. w aptece. Wyrównują one zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Należy po każdym wypróżnieniu lub wymiotach pić duże ilości takich płynów (ok 200ml). Gdy nie mamy dostępnych takich płynów, można również zastosować gorzką herbatę, miętę, wodę mineralną.
Zapamiętaj: Norowirusy, zwane wcześniej wirusami Norwalk są przyczyną zakażeń układu pokarmowego.
Bardzo złym wyborem będzie picie słonego rosołu czy gazowanych, słodkich napojów, które jako roztwory stężone zawierające dużą ilość soli lub cukru mogą “wyciągać wodę z komórek organizmu” i dawać efekt odwrotny do zamierzonego, nasilając biegunkę. W ciężkim odwodnieniu, konieczna jest hospitalizacja i płynoterapia dożylna. Ważnym aspektem jest też żywienie. Wbrew dawnym poglądom nie należy stosować tzw. “głodówki”. Obecnie zaleca się spożywać takie same pokarmy jak przed chorobą. Chory powinien jeść 4-6 razy dziennie to, na co ma ochotę, zazwyczaj chorzy preferują posiłki lekkostrawne. Badania naukowe dowodzą, że prawidłowe, regularne żywienie w czasie trwania ostrej biegunki nie tylko zapobiega niedoborom energetycznym, ale sprzyja regeneracji nabłonka jelitowego, czyli przyspiesza zdrowienie.
Czy wiesz że: choroba może pozostawić krótkotrwałą odporność (do około 14 tygodni), ale nie trwałą – można zakazić się wirusem wielokrotnie?
Podawanie antybiotyków, szczególnie popularnego nifuroksazydu nie jest zalecane i nie przynosi korzyści. Podawanie węgla aktywowanego również nie jest zasadne. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami chorym można podawać wybrane probiotyki zawierające szczepy Lactobacillus GG oraz Saccharomyces boulardii, które powodują skrócenie czasu trwania objawów. Tylko te dwa szczepy mają udokumentowane działanie, należy o tym pamiętać wybierając produkt w aptece. Można również podawać pomocniczo smektyn oraz racekadotryl, który ogólnie mówiąc hamuje wytwarzanie przez jelita soku jelitowego. Dzieciom nie należy podawać leków hamujących perystaltykę (aktywność) przewodu pokarmowego (loperamid). U dorosłych nie należy stosować ich dłużej niż 48h. Niestety obecnie nie istnieje szczepionka przeciwko norowirusom (w przeciwieństwie do rotawirusów).
Norowirusy są odpowiedzialne za większość ostrych biegunek i wymiotów. Niezwykle łatwo się nimi zakazić, dlatego należy pamiętać o zasad higieny osobistej, szczególnie przy kontakcie z chorym. Druga rzecz o której bezwzględnie musimy pamiętać to odpowiednie nawadnianie podczas choroby, które znacznie wpływa na jej ciężkość.